Đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số: Nền tảng cốt lõi của phát triển nhanh và bền vững

Đảng, Nhà nước ta đã xác định năm 2026 là thời điểm chuyển giao quyết định, từ giai đoạn "khởi động" sang "tăng tốc", biến KHCN, ĐMST&CĐS trở thành động lực chính cho mục tiêu phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc.   

Thông điệp từ các chỉ đạo Tổng Bí thư Tô Lâm trong thời gian qua đã khẳng định vai trò của KHCN, ĐMST&CĐS không chỉ dừng lại ở mức quan trọng mà đã trở thành yếu tố nền tảng và cốt lõi. Trong kỷ nguyên mới, việc ứng dụng KHCN, ĐMST&CĐS trong phát triển đất nước là yêu cầu bắt buộc để Việt Nam phát triển nhanh và bền vững.   

Năm 2025 được coi là năm của những chuyển động mạnh mẽ, khơi thông mọi nguồn lực để đưa Nghị quyết số 57-NQ/TW vào cuộc sống. Báo cáo của Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển KHCN, ĐMST&CĐS cho thấy, hệ thống chính trị đã hoàn thành 1.227/1.298 nhiệm vụ (đạt 95%), tạo ra những chuyển biến mạnh mẽ trên ba trụ cột chính, đó là:

Thứ nhất, phát triển đột phá về thể chế. Điểm nghẽn lớn nhất về thể chế đã từng bước được tháo gỡ với tốc độ và quy mô chưa từng có. Trong năm 2025, Quốc hội đã thông qua 30 luật, Chính phủ ban hành 68 nghị định và các bộ, ngành ban hành 60 thông tư. Hành lang pháp lý cho các mô hình kinh tế mới, quản trị dữ liệu và giao dịch điện tử được hoàn thiện, tạo niềm tin cho cộng đồng doanh nghiệp. Tư duy quản lý chuyển dịch từ "quản lý chặt" sang "kiến tạo phát triển", chấp nhận các cơ chế thử nghiệm cho công nghệ mới.

Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đang là yếu tố quyết định phát triển của các quốc gia. Ảnh minh họa: baochinhphu.vn

Thứ hai, hạ tầng số và dữ liệu trở thành tài nguyên mới của quốc gia. Việt Nam đã có bước nhảy vọt về hạ tầng kết nối. Tỷ lệ phủ sóng 5G đạt gần 59% dân số, đưa tốc độ internet Việt Nam lọt top 20 thế giới. Đặc biệt, sự ra đời và vận hành của Trung tâm Dữ liệu quốc gia số 1 cùng việc hoàn thiện cơ sở dữ liệu dân cư đã tạo nền tảng cho Chính phủ số. Hiệu quả kinh tế - xã hội được minh chứng qua các con số ấn tượng. Tỷ lệ cung cấp dịch vụ công trực tuyến toàn trình tại địa phương đạt 45%, giúp tiết kiệm khoảng 4.100 tỷ đồng mỗi năm cho xã hội. Kinh tế số tăng trưởng 8,6%, doanh thu ngành công nghiệp ICT tăng 26%. Những kết quả này không chỉ nằm trên báo cáo mà đã thẩm thấu vào đời sống, nâng cao chất lượng phục vụ người dân, góp phần đưa Chỉ số phát triển con người (HDI) năm 2025 đạt 0,766 (xếp thứ 93/193 quốc gia).

Thứ ba, sự trỗi dậy của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia. Với chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) xếp hạng 44/139, Việt Nam tiếp tục dẫn đầu nhóm thu nhập trung bình thấp. Hệ sinh thái doanh nghiệp công nghệ phát triển mạnh mẽ với gần 79.000 doanh nghiệp, trong đó hơn 90% doanh nghiệp tự đầu tư cho R&D. Sự xuất hiện của các "kỳ lân" công nghệ và việc Chính phủ ban hành danh mục 11 nhóm công nghệ chiến lược đã định hướng quan trọng cho dòng vốn đầu tư xã hội, chuyển dịch mạnh mẽ sang kinh tế tri thức.

Năm 2025, toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta đã làm tốt việc "xây nền", thì năm 2026 phải là thời điểm "cất cánh" với phương châm "hành động đột phá, lan tỏa kết quả". Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh yêu cầu cấp thiết phải chuyển dịch trọng tâm từ cải cách hành chính đơn thuần sang đột phá về thể chế để thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động sản xuất và kinh doanh thực chất. Chuyển đổi số không dừng lại ở việc cắt giảm thủ tục giấy tờ, mà phải đi sâu vào quy trình tạo ra của cải, ứng dụng các công nghệ chiến lược như AI, bán dẫn và công nghệ sinh học để tối ưu hóa chuỗi cung ứng. Để hiện thực hóa mục tiêu này, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo cần được vận hành dựa trên thế "kiềng ba chân", trong đó Nhà nước đóng vai trò kiến tạo và đặt hàng; Nhà trường cung cấp tri thức nguồn và nhân lực; doanh nghiệp giữ vị trí trung tâm để thương mại hóa công nghệ. Chỉ khi công nghệ trực tiếp tạo ra giá trị gia tăng và năng suất lao động vượt trội, mục tiêu đưa nước ta trở thành quốc gia phát triển có thu nhập cao mới trở thành hiện thực.

Bên cạnh việc định hướng lại tư duy, kỷ luật thực thi và tập trung nguồn lực là yếu tố then chốt. Tinh thần "đã nói là làm, giao nhiệm vụ phải có sản phẩm" cần được quán triệt sâu sắc, xem các chỉ số hiệu quả (KPI) về khoa học công nghệ và chuyển đổi số là thước đo năng lực của các cơ quan, tổ chức, cá nhân và doanh nghiệp.

Đồng thời, cần chấm dứt tư duy đầu tư dàn trải. Việt Nam cần dồn tổng lực cho 11 nhóm công nghệ chiến lược và 35 sản phẩm chủ lực để hình thành năng lực tự chủ công nghệ. Chiến lược này không chỉ giúp giảm sự phụ thuộc vào bên ngoài mà còn là yếu tố cốt lõi để đảm bảo an ninh kinh tế và chủ quyền số quốc gia trong kỷ nguyên mới.

Thông điệp "từ chính sách sang sản phẩm, từ ý tưởng sang giá trị thực tế" chính là yêu cầu và định hướng mạnh mẽ nhất cho mọi hành động trong thời gian tới. Chỉ có sự quyết liệt, đồng lòng và đổi mới sáng tạo không ngừng mới có thể giúp đất nước đạt được mục tiêu tăng trưởng. Với nền tảng đã tích lũy và định hướng chiến lược sắc bén, Việt Nam hoàn toàn có cơ sở để tin tưởng vào sự bứt phá ngoạn mục, hiện thực hóa khát vọng dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh trong kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc.