Một vùng đất giàu tài nguyên di sản văn hóa
Là nơi chuyển tiếp, cầu nối giữa các tỉnh miền núi Tây Bắc với thủ đô Hà Nội và các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ, cũng là vùng đất nằm ở “đỉnh tam giác” châu thổ sông Hồng, tỉnh Vĩnh Phúc là nơi hội tụ những điều kiện thuận lợi cho quá trình sinh sống và phát triển của con người từ cổ xưa đến nay.
Theo PGS.TS Trịnh Sinh, Viện Khảo cổ học (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam), với 12 di tích khảo cổ đã được khai quật, trong đó tiêu biểu nhất là di chỉ khảo cổ Đồng Đậu, Nghĩa Lập, Lũng Hòa… cùng hàng nghìn hiện vật khảo cổ đã được phát hiện tại di chỉ này đã minh chứng mảnh đất Vĩnh Phúc là một trong những “cái nôi” của người Việt cổ từ thuở bình minh dựng nước. Vĩnh Phúc thuộc bộ Văn Lang thời đại các Vua Hùng, nơi đây cũng là một vùng đất xứ Đoài xưa-vùng văn hóa của những làng xã nằm hai bên tả, hữu ngạn sông Hồng, giới hạn bởi hai dãy núi Tam Đảo và Ba Vì bao quanh. Địa hình núi sông đan xen và tương hỗ tạo nên vùng khí hậu thiên nhiên, cảnh quan và môi trường đa dạng, phong phú-những yếu tố cốt lõi đầu tiên để hình thành nên con người và di sản văn hóa Vĩnh Phúc.
Lễ hội truyền thống Tây Thiên ở xã Đại Đình, huyện Tam Đảo.
Theo thống kê của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh, đến nay, trên địa bàn Vĩnh Phúc có 1.303 di tích lịch sử văn hóa, trong đó có 455 di tích đã được xếp hạng (bao gồm: 387 di tích cấp tích, 66 di tích cấp quốc gia và 2 di tích quốc gia đặc biệt là Tháp Bình Sơn và Khu di tích-danh thắng Tây Thiên). Bên cạnh đó, Vĩnh Phúc còn lưu giữ được hàng trăm lễ hội dân gian gắn liền với lịch sử đấu tranh và dựng xây quê hương, đất nước, tiêu biểu có Lễ hội Tây Thiên, Hội chọi trâu Hải Lựu, Hội kéo song Hương Canh, Lễ hội cày Đan Trì…
Tích cực bảo tồn, phát huy giá trị di sản
Cùng với tập trung đẩy mạnh phát triển kinh tế-xã hội, từ ngày tái lập tỉnh đến nay, tỉnh Vĩnh Phúc luôn chú trọng chăm lo bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa trên địa bàn. Theo ông Trần Mạnh Định, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Vĩnh Phúc, chỉ tính 5 năm gần đây (2011-2015), tỉnh Vĩnh Phúc đã đầu tư hơn 132 tỷ đồng để tu bổ, tôn tạo các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể. Một số lễ hội dân gian được quan tâm bảo tồn khôi phục như Hội chọi trâu Hải Lựu, Hội bơi chải Tứ Yên, Lễ hội cày Đan Trì, Lễ rước cây bông Đồng Thịnh, Hát trống quân Đức Bác, Hát xoan Kim Xá, Sịnh ca dân tộc Cao Lao, Soọng cô dân tộc Sán Dìu…
Ngoài vốn đầu tư của tỉnh, Vĩnh Phúc đã chủ động mời gọi các doanh nghiệp, doanh nhân, các nhà hảo tâm trong và ngoài tỉnh cùng tham gia bảo tồn, phát huy giá trị di tích. Với nguồn vốn xã hội hóa hàng trăm tỷ đồng, tỉnh Vĩnh Phúc đã xây dựng, tôn tạo được khá nhiều di tích lớn, thu hút đông đảo khách du lịch đến tham quan, chiêm bái như Khu di tích-danh thắng Tây Thiên, Thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên (huyện Tam Đảo), chùa Hà Tiên, chùa Bảo Sơn (TP Vĩnh Yên); cụm đình Hương Canh (huyện Bình Xuyên); chùa Biện Sơn (huyện Yên Lạc); cụm di tích đình Thổ Tang-chùa Tùng Vân (huyện Vĩnh Tường)…
Những năm qua, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Vĩnh Phúc đã phối hợp với 9 huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh tổ chức kiểm kê số lượng, hệ thống hiện vật tại di tích, hiện trạng đất đai cũng như công tác bảo vệ di tích của các địa phương. Đến nay, ngoài việc thành lập, kiện toàn Ban quản lý di tích cấp tỉnh, cấp huyện và xây dựng quy chế bảo vệ di tích, 105/137 xã, phường, thị trấn có di tích xếp hạng đã thành lập Ban quản lý di tích cơ sở. Việc quản lý, trông coi di tích được phân công phân nhiệm rõ ràng, có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền địa phương, ngành văn hóa và nhân dân trong công tác bảo vệ và phát huy giá trị di sản, qua đó góp phần giảm thiểu sự xâm hại, xuống cấp của các di tích lịch sử văn hóa. Bà Nguyễn Thị Diện, Trưởng ban quản lý di tích (Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Vĩnh Phúc) cho biết: Thời gian qua, một số địa phương đã có những cách làm sáng tạo, hiệu quả nhằm thực hiện tốt công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản trên quê hương mình. Ví như các trường học của thị trấn Thổ Tang (huyện Vĩnh Tường) hằng năm đều tổ chức các buổi học ngoại khóa, giới thiệu cho các em học sinh hiểu biết về ý nghĩa, giá trị lịch sử văn hóa ngay tại đình Thổ Tang. Hay như UBND phường Đồng Tâm (TP Vĩnh Yên) đã hỗ trợ những người trông coi, bảo vệ di tích với số tiền 800.000 đồng/tháng…
Về định hướng bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa trong thời gian tới, ông Trần Mạnh Định, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Vĩnh Phúc cho biết: “Với tài nguyên di sản phong phú của tỉnh, trong những năm tới, Vĩnh Phúc sẽ tiếp tục đẩy mạnh khai thác, phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa phục vụ cho phát triển du lịch theo hướng du lịch tâm linh-tín ngưỡng, du lịch văn hóa-lịch sử kết hợp với du lịch thiên nhiên, nghỉ dưỡng. Thông qua đó, nhằm giáo dục truyền thống lịch sử và lòng tự hào về quê hương, đất và người Vĩnh Phúc; giới thiệu cho khách du lịch trong nước và quốc tế về lịch sử, văn hóa, thiên nhiên Vĩnh Phúc, từ đó góp phần thúc đẩy nguồn tăng trưởng kinh tế cho địa phương”.
Bài và ảnh: BẢO NHƯ - VĂN THỦY