Hằng năm, lễ hội làng Giang Xá diễn ra vào ngày 12 tháng Giêng thu hút đông đảo du khách thập phương. Bên cạnh không khí rộn rã, rực rỡ sắc cờ hoa, người dân và du khách còn được nếm thử món bánh truyền thống chỉ có ở làng-bánh bác. Tò mò về tên gọi và cách làm của món bánh độc đáo này, tôi hỏi người dân đầu đình làng thì được chỉ tới gặp bà Nguyễn Thị Điều (60 tuổi), thợ làm bánh bác có tiếng ở Giang Xá.

Gặp bà Điều, chúng tôi được biết, bánh bác xưa kia do một người con gái trong làng nghĩ ra để bày tỏ lòng biết ơn vua Lý Nam Đế. “Bác có thể hiểu là chiên, rán. Ở Giang Xá, bác cũng là tên gọi của công đoạn lật, dàn bánh trên chảo cho chín”, bà Điều giải thích. Theo bà Điều, đây là công đoạn kỳ công nhất khi làm bánh và chỉ những người thợ có nhiều năm kinh nghiệm mới làm thành công được.

Công đoạn “bác” bánh trên chảo. Ảnh: LÊ TUYẾN  

Đến công đoạn quan trọng nhất của món bánh này, đó là “bác” bánh. Bà Điều bảo với tôi, “bác” bánh nhất định phải dùng mỡ lợn mới thơm, ngậy. Trên chiếc chảo tráng lớp mỡ lợn mỏng đang nóng lăn tăn, bà Điều vốc lấy một miếng bột trắng tầm 2kg cho vào chảo, vừa xoay vừa ấn đều. Để bác bánh, người thợ phải trực tiếp dùng tay thì mới làm bột bánh chín đều. Các nguyên liệu làm bánh rất đơn giản, tuy nhiên, phải chọn kỹ. Vỏ bánh phải là gạo nếp cái hoa vàng, hạt trắng, mẩy. Ngoài ra còn có mỡ lợn, gấc nếp, đỗ xanh, đường kính và vừng. Gạo phải ngâm khoảng 2-3 giờ đồng hồ rồi mới đem đi xay, nén thành bột. Thu được khối bột trắng, dẻo sẽ chia làm hai, một nửa để nguyên, nửa còn lại nhào với gấc nếp để cho ra màu hồng đẹp mắt. Với phần nhân, đỗ được đãi sạch vỏ, đồ lên rồi quấy với đường cho thật nhuyễn, dẻo như cách nấu chè kho. Sau đó đem đi nặn thành những thanh dài khoảng 20-30cm.

Chiếc chảo nóng hừng hực, bà Điều liên tục lật, dàn, ấn đều miếng bột không ngơi tay. Cùng với mỡ lợn, nhiệt độ của lửa cũng được bà căn đúng, đủ để vỏ bánh được “bác” dậy mùi thơm và dẻo. “Nghề của gia đình tôi là do bố truyền lại. Ngay từ khi còn nhỏ, ông đã biết làm bánh bác, bởi vậy ông làm khéo lắm”, bà Điều chia sẻ. Mỗi mẻ bột trắng, đỏ được “bác” chín sẽ từ màu trắng như vôi dần trong, dẻo lại. Sau đó được để nguội hẳn mới đem đi cuộn. Công đoạn “bác” bánh không phải ai cũng có thể làm được, cũng như ngày nay trong làng chỉ còn khoảng chục hộ theo nghề là vì thế. Những lớp vỏ bánh khi đã nguội được đem đi cuộn theo nguyên tắc “đỏ trước, trắng sau”. Trên lớp vừng thơm lừng là vỏ bánh đỏ, rồi đến vỏ bánh trắng, sau cùng là phần nhân đỗ.

Muốn từng lớp bánh mỏng, đều, ôm chặt lấy nhân bánh, bà Điều cho biết, khi cuộn phải vừa khéo, vừa chắc tay. Cuộn được bánh nào là sẽ đem đi ủ trong lá chuối buộc lạt chặt như thanh giò, để khoảng 2 tiếng đồng hồ. Sau khi ủ đủ thời gian, người thợ sẽ bắt đầu cắt bánh. Bánh bác khi thưởng thức sẽ cảm nhận rõ nhất mùi thơm của gấc nếp và gạo. Phần vỏ bánh nhạt, dẻo, hài hòa với nhân đỗ ngọt thanh, bùi bùi của vừng rang chín. Hương vị bánh bác đơn giản, thân quen, tựa như hương vị những chiếc bánh quê mà tuổi thơ ai cũng từng thưởng thức.

PHẠM VY - NGUYỄN ĐÀO

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Du lịch xem các tin, bài liên quan.