Kỳ vọng năm học mới

Năm học mới với nhiều cái “đầu tiên”

Năm học 2025-2026 là năm học đầu tiên Việt Nam thực thi mô hình chính quyền địa phương hai cấp; cũng là năm đầu tiên thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng tới đây; Nghị quyết của Quốc hội về Kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội 5 năm 2026-2030. Năm nay cũng là năm học đầu tiên cả nước triển khai thực hiện Nghị quyết của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo; Luật Nhà giáo chính thức xác lập đầy đủ vị trí pháp lý, quyền lợi và trách nhiệm của đội ngũ thầy cô trên cả nước; Nghị quyết của Quốc hội về miễn, hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh phổ thông, người học chương trình giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân; Nghị quyết của Quốc hội về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em từ 3 đến 5 tuổi...

Niềm vui ngày khai trường của cô, trò lớp 9A7, Trường THCS Ngọc Thụy (Hà Nội). Ảnh: qdnd.vn

Trước khi năm học 2025-2026 bắt đầu, ngành giáo dục và đào tạo đã đón nhận nhiều tin vui. Đặc biệt, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW (ngày 22-8-2025) về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Đây là nghị quyết có ý nghĩa hết sức quan trọng, mang tầm nhìn chiến lược cho lĩnh vực giáo dục và đào tạo trong kỷ nguyên mới của đất nước. Với các chủ trương, chính sách mang tính đột phá, Đảng, Nhà nước ta kiên định quan điểm giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, động lực cốt yếu quyết định tương lai đất nước. Nói cách khác, việc đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho tương lai, cho sự phát triển bền vững, hùng cường và thịnh vượng.

Thách thức mới của năm học mới

Những ngày đầu tiên của năm học mới đã đi qua, bên cạnh niềm vui của cả thầy và trò, đã xuất hiện thách thức mới. Thách thức lớn nhất như Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn nhận định, đó là thách thức của xã hội, không phải là nghèo đói, mà là thách thức của phát triển-làm sao để vượt lên chính mình, xứng đáng với kỳ vọng ngày càng lớn của xã hội.

Trước thềm khai giảng, nhiều trường học ở miền núi phía Bắc, Bắc Trung Bộ đã bị thiệt hại nặng nề về cơ sở vật chất do mưa lũ. Nhiệm vụ của năm học mới còn nặng thêm bởi tình trạng thiếu trường lớp, thiếu giáo viên, nhất là trường mầm non ở khu vực đô thị, khu công nghiệp, khu chế xuất... chưa được giải quyết dứt điểm. Chỉ tính riêng tại tỉnh Nghệ An, để bảo đảm công tác giảng dạy cho năm học 2025-2026, cả tỉnh hiện đang thiếu gần 5.000 giáo viên. Nếu giao đúng quy định của Thông tư số 19/2023/TT-BGDĐT và Thông tư số 20/TT-BGDĐT để dạy học 2 buổi/ngày cấp mầm non, tiểu học; dạy học chính khóa đối với cấp trung học cơ sở, trung học phổ thông thì còn thiếu và cần bổ sung 7.185 người.  

Một trong những gánh nặng của năm học mới trong các gia đình học sinh, sinh viên là nhiều khoản chi tiêu tài chính. Từ việc mua sách giáo khoa, đồ dùng học tập đến việc đóng các khoản thu đầu năm. Không ít phụ huynh của học sinh lo cho bữa ăn bán trú ở trường dù có được Nhà nước hỗ trợ. Đầu năm học, danh mục đồng phục mà một số trường đưa ra khiến cha mẹ “choáng váng”: Áo sơ mi, áo polo tay dài, áo khoác, gile len, váy, quần thể thao mùa hè, thể thao mùa đông... Có trường liệt kê tới gần 20 món, tổng cộng chi phí hơn 3 triệu đồng. Không chỉ số lượng mà quy định mặc đồng phục theo ngày trong tuần cũng khiến nhiều gia đình gặp khó. Có hôm quần áo chưa kịp khô, phụ huynh phải vội mua thêm. Những gánh nặng ấy là trăn trở vào đầu năm học, đặc biệt với những gia đình có 2-3 con cùng đi học.

Về các khoản thu đầu năm học mới, một số địa phương đã ban hành văn bản hướng dẫn thu, sử dụng học phí và các khoản thu khác; thực hiện chế độ miễn, giảm, hỗ trợ học phí và hỗ trợ chi phí học tập năm học 2025-2026 của các cơ sở giáo dục và đào tạo. Thoạt trông có vẻ minh bạch, nhưng một số phụ huynh học sinh vẫn không khỏi băn khoăn về các khoản thu được mang tên “tự nguyện”. Thực tế cho thấy, nhiều khi ranh giới trong việc “thỏa thuận” giữa nhà trường và phụ huynh khá mong manh. Phụ huynh vì tâm lý nể nang, ngại va chạm có thể sẽ im lặng chấp nhận các khoản thu “thỏa thuận” có lợi cho các lãnh đạo nhà trường. Hơn nữa, nếu ban đại diện phụ huynh chủ yếu là những người có điều kiện kinh tế tốt, họ có thể dễ dàng đi đến những thỏa thuận gây bất lợi cho các gia đình khó khăn hơn. Một vấn đề cần đặt ra là làm thế nào để giám sát hiệu quả các khoản thu chi này nhằm bảo đảm tính minh bạch, ngăn chặn tiêu cực và cam kết về chất lượng dịch vụ. Chẳng hạn như khoản thu khám sức khỏe đầu năm (ở TP Hồ Chí Minh là 70.000 đồng/học sinh) nhưng ở một số nơi được thực hiện rất sơ sài, thậm chí các chỉ số cơ bản như chiều cao, cân nặng cũng để phụ huynh tự điền. Các môn như kỹ năng sống hay STEM (phương pháp giáo dục tích hợp liên môn), dù đã đóng phí nhưng chất lượng giảng dạy có nơi lại không tương xứng...

Cần có sự chia sẻ của toàn xã hội

Theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, năm học mới này là “năm của triển khai”-hành động một cách trách nhiệm để biến chủ trương thành kết quả, biến kỳ vọng thành hiện thực. Điều này đòi hỏi sự vào cuộc không chỉ của ngành giáo dục mà của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội.

Nhằm thực hiện hiệu quả các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về giáo dục và đào tạo, thực hiện thắng lợi các mục tiêu đề ra, ngành giáo dục xác định chủ đề năm học 2025-2026 là: “Kỷ cương-Sáng tạo-Đột phá-Phát triển”. Bốn từ khóa này không chỉ là khẩu hiệu mà là yêu cầu hành động để hoàn thành trách nhiệm nặng nề nhưng đầy vinh quang. 

Gánh nặng năm học mới đang đặt trên vai của ngành giáo dục và toàn xã hội. Những ngày này, mỗi thành viên trong xã hội hãy chia sẻ gánh nặng năm học mới bằng nhiều cách. Với những giáo viên trực tiếp đứng lớp, các nhà quản lý giáo dục hãy thể hiện trách nhiệm xã hội của mình bằng việc nỗ lực hoàn thành nhiệm vụ vinh quang mà cộng đồng đã tin tưởng giao phó. Với những người không trực tiếp công tác trong ngành giáo dục cũng có thể chia sẻ gánh nặng năm học mới bằng cách cổ vũ kịp thời, góp ý với tinh thần xây dựng cho ngành giáo dục, ủng hộ bằng cả vật chất và tinh thần đối với cả thầy và trò khi gặp khó khăn, khi đạt được thành tích xứng đáng.

Trong thông điệp gửi tới nhân dân cũng như đội ngũ nhà giáo và toàn ngành giáo dục nói chung tại Lễ kỷ niệm 80 năm truyền thống ngành giáo dục và khai giảng năm học 2025-2026, Tổng Bí thư Tô Lâm đã kêu gọi: “Toàn Đảng, toàn dân, toàn quân; các cấp, các ngành, các địa phương; mỗi gia đình và từng người dân-hãy chung tay chăm lo cho sự nghiệp "trồng người", vì tương lai con em chúng ta, vì phồn vinh của Tổ quốc, vì hạnh phúc của nhân dân”.

 ĐỖ PHÚ THỌ

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Diễn đàn Giáo dục: Kỷ cương và thực chất xem các tin, bài liên quan.