Sau hành trình gần hai giờ đồng hồ, chuyến bay đưa chúng tôi từ Hà Nội đến Quảng Châu. Giữa phố phường của TP Quảng Châu đang trên đà phát triển, thật khó hình dung rằng một thế kỷ trước, tại ngôi nhà nhỏ khiêm nhường trên phố Văn Minh (Wenming Jie), lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc-Hồ Chí Minh đã cho ra đời tờ báo cách mạng đầu tiên của Việt Nam-một tờ báo in thủ công, bằng chữ Quốc ngữ, mang tên "Thanh niên", phát hành số đầu tiên ngày 21-6-1925.

Máy in được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh dùng để in Báo Thanh niên tại TP Quảng Châu (Quảng Đông, Trung Quốc). Ảnh: LONG KHÁNH 

Trên phố Văn Minh, nhà số 13 (nay là số 248-250) thuộc quận Việt Tú vẫn được lưu giữ như một chứng tích lịch sử minh chứng về mối quan hệ đặc biệt “vừa là đồng chí, vừa là anh em” giữa hai Đảng, hai dân tộc Việt Nam-Trung Quốc nói chung, báo chí cách mạng hai nước nói riêng. Chính tại nơi này, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã tổ chức làm báo, in Báo Thanh niên bằng phương pháp thủ công, phát hành rộng rãi trong phong trào cách mạng, truyền bá lý luận Mác-Lênin, vạch rõ con đường giải phóng đất nước, giải phóng dân tộc.

Bàn ghế, máy chữ và tài liệu được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh sử dụng trong những năm sống và làm việc tại số nhà 13, phố Văn Minh, TP Quảng Châu (Quảng Đông, Trung Quốc), giai đoạn 1924-1927. Ảnh: LÊ LONG KHÁNH 

Trong không gian trầm mặc và nhiều cảm xúc, chúng tôi lặng nghe chị Hoàng Hoan, phụ trách điểm Di tích giới thiệu về những lớp học bồi dưỡng cán bộ làm cách mạng, về tổ chức Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên và những ngày tháng Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sống, làm việc, viết báo tại đây.

Sự ra đời của Báo Thanh niên không chỉ là vũ khí sắc bén trên mặt trận tư tưởng của những người cộng sản Việt Nam, mà chính nơi này còn là trường học đầu tiên đào tạo lớp cán bộ cốt cán cho phong trào cách mạng Việt Nam. Chính từ những lớp học này, nhiều đồng chí sau này trở thành lãnh tụ, tướng lĩnh, nhà báo cách mạng lỗi lạc của đất nước.

Căn phòng nhỏ tại ngôi nhà số 13, phố Văn Minh, TP Quảng Châu (Quảng Đông, Trung Quốc), nơi lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc-Hồ Chí Minh dành để nghỉ ngơi và làm việc, giai đoạn 1924-1927. Ảnh: LONG KHÁNH 

Được đến nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh từng sống, tổ chức đào tạo đội ngũ cán bộ cách mạng và từng làm báo, in báo, chúng tôi không giấu được sự xúc động. Khó có thể nói hết cảm xúc, suy nghĩ của những người trong đoàn công tác. Mỗi người theo đuổi, nuôi dưỡng những cảm xúc riêng của mình. Mỗi hiện vật nơi đây đều đang gợi mở cho mỗi người những suy nghĩ và dự định khác nhau.

Theo anh Nguyễn Ngọc Sơn, Tổng biên tập Báo Thái Nguyên, đây chính là dịp được trở lại điểm xuất phát của một hành trình vĩ đại-hành trình của một dân tộc đi từ nô lệ đến độc lập, tự do; hành trình từ tờ báo in tay đến nền báo chí cách mạng phát triển lớn mạnh như ngày nay. Từ những hiện vật đơn sơ nơi đây, Bác và những nhà hoạt động cách mạng tiền bối không chỉ thổi bùng ngọn lửa đấu tranh trong quần chúng nhân dân mà còn xây đắp niềm tin vững chắc về tương lai tốt đẹp của đất nước, của dân tộc bằng phương pháp cách mạng, khoa học.

Nơi nghỉ của các học viên tham gia huấn luyện chính trị do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc-Hồ Chí Minh tổ chức tại TP Quảng Châu (Quảng Đông, Trung Quốc), giai đoạn 1924-1927. Ảnh: LONG KHÁNH 

Nhìn lại lịch sử một thế kỷ qua của báo chí cách mạng Việt Nam cho chúng ta thấy: Báo chí cách mạng Việt Nam đã được tôi luyện trong khói lửa chiến tranh, trong từng trận đánh, từng chiến dịch, từ Việt Bắc đến Điện Biên; từ Điện Biên Phủ đến TP Hồ Chí Minh; từ Trường Sơn ra tới Trường Sa; từ kháng chiến, kiến quốc đến chặng đường lịch sử thực hiện công cuộc đổi mới đất nước. Và hôm nay, báo chí cách mạng Việt Nam đang đồng hành với dân tộc vững bước đi trên con đường mới đưa đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển thịnh vượng dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Lớp học đào tạo cán bộ cách mạng do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc-Hồ Chí Minh trực tiếp lên lớp giai đoạn 1924-1927 tại TP Quảng Châu (Quảng Đông, Trung Quốc). Ảnh: LONG KHÁNH 

Lịch sử 100 năm qua đã ghi đậm chiến công, lòng quả cảm, trí tuệ và tài năng của đội ngũ làm báo đóng góp cho sự lớn mạnh, trường tồn của dân tộc. Nhiều phóng viên đã anh dũng hy sinh cùng cây bút, chiếc máy ảnh, bên cạnh đồng đội cầm súng chiến đấu chống giặc ngoại xâm. Và không ít nhà báo đã dâng hiến tính mạng của mình cho đất nước, cho nhân dân trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Họ không chỉ đưa tin, họ sống cùng sự thật, chiến đấu bằng ngôn từ và để lại những trang viết mang hơi thở lịch sử, cuộc sống lao động, chiến đấu của các tầng lớp nhân dân Việt Nam.

Chị Hoàng Hoan (đứng giữa), phụ trách điểm Di tích nhà số 13, phố Văn Minh, TP Quảng Châu (Quảng Đông, Trung Quốc) trò chuyện với thành viên đoàn công tác của Hội Nhà báo Việt Nam. Ảnh: LONG KHÁNH 

Tinh thần dấn thân, trung thực và cách mạng của lớp lớp thế hệ người làm báo Việt Nam bắt nguồn từ chính tờ Thanh niên năm xưa-tờ báo do Chủ tịch Hồ Chí Minh trực tiếp viết, trực tiếp trình bày và in ấn, được ra đời cách nay tròn 100 năm.

100 năm qua, thế giới đổi thay nhanh chóng, sâu sắc và toàn diện. Đặc biệt, sự tác động mạnh mẽ của khoa học-công nghệ, nhất là trí tuệ nhân tạo, nền tảng số, mạng xã hội... đang tác động sâu sắc đến mọi mặt của đời sống xã hội nói chung, báo chí nói riêng. Báo chí cách mạng đang đứng trước nhiều thách thức và cơ hội đan xen. Song những giá trị cốt lõi từ tờ báo Thanh niên vẫn còn nguyên giá trị: Báo chí là vũ khí tư tưởng; là công cụ giác ngộ, dẫn đường; là diễn đàn của nhân dân; là lực lượng đi đầu trong bảo vệ Tổ quốc trên mặt trận tư tưởng, văn hóa. Tinh thần viết để bảo vệ lẽ phải, viết để phục vụ cách mạng, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân; kiên định, trí tuệ, dấn thân mà Chủ tịch Hồ Chí Minh khởi xướng từ cách làm báo Thanh niên vẫn là ngọn lửa truyền cảm hứng cho những người làm báo hôm nay. Những giá trị cốt lõi ấy chính là nền tảng để báo chí cách mạng Việt Nam giữ vững vai trò là lực lượng tiên phong trong tuyên truyền đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến với mọi tầng lớp nhân dân; tập hợp, vận động, góp phần củng cố sức mạnh tổng hợp từ nhân dân, xây dựng “thế trận lòng dân” vì sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

 
Đoàn đại biểu Hội Nhà báo Việt Nam thăm nơi lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh xuất bản tờ báo Thanh niên năm 1925 tại TP Quảng Châu (Quảng Đông, Trung Quốc). Ảnh: SƠN HẢI 

Trong bối cảnh hiện nay, những người làm báo Việt Nam càng phải giữ vững bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp và có tầm tư duy chiến lược. Làm báo trong thời đại ngày nay không chỉ đưa tin nhanh, chính xác mà còn có nhiệm vụ quan trọng là định hướng đúng, giữ vững chân lý, lan tỏa giá trị nhân văn, tinh thần yêu nước và ý chí quật cường của dân tộc, bồi đắp niềm tin và lòng trung thành với Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa. Đó cũng là mục tiêu và đích đến của báo chí cách mạng Việt Nam mà khởi nguồn từ những bài viết, trang báo trên các số báo của Báo Thanh niên do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập

Chuyến đi Quảng Châu của đoàn đại biểu Hội Nhà báo Việt Nam lần này không chỉ là một sự kiện kỷ niệm mà là một hành trình tâm thức. Trở lại nơi Bác Hồ khởi dựng nền báo chí cách mạng là dịp để mỗi người làm báo hôm nay tự nhắc mình về sứ mệnh cao cả: Làm báo để phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Nghề báo không chỉ mang sứ mệnh truyền thông mà còn là sự nghiệp phụng sự chân lý, phục vụ nhân dân và lý tưởng cao đẹp của dân tộc.

Chúng tôi trở về Hà Nội với lòng đầy biết ơn và niềm tin mới. Tin vào con đường báo chí cách mạng mà Đảng, Bác Hồ và các thế hệ nhà báo tiền bối đã khai phá; tin vào bản lĩnh, trí tuệ và phẩm chất của đội ngũ những người làm báo cách mạng Việt Nam hôm nay.

Từ Quảng Châu-nơi xuất phát-đến hôm nay-một nền báo chí trăm tuổi là chặng đường vĩ đại của ý chí, lý tưởng và khát vọng Việt Nam. Chặng đường ấy sẽ còn tiếp tục, như dòng sông chưa từng ngưng chảy... 

LÊ NGỌC LONG

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Diễn đàn 100 năm báo chí đồng hành cùng dân tộc xem các tin, bài liên quan.