Làm theo đám đông hay làm theo thói quen, tập quán, lệ tục, làm theo điều tự mình cho là có lợi là cách hành xử truyền thống hay chính là thứ văn hóa đã ăn sâu bén rễ vào cuộc sống của dân ta trong phương thức sản xuất, làm ăn nhỏ lẻ, manh mún, thủ công. Bây giờ cuộc sống đổi thay, phong phú, đa dạng và phức tạp, đòi hỏi ứng xử và hành xử phải theo pháp luật cùng những quy định, quy chuẩn vì lợi ích chung quả là một bước tiến mới hướng đến văn minh, khoa học. Song dứt khỏi tập quán, từ bỏ lối nghĩ, lối làm chỉ nghĩ đến lợi ích riêng, lợi ích nhóm là cả một quá trình cải biến văn hóa.
Đào hố tiêu hủy lợn nhiễm chất cấm. Ảnh minh họa/vov.vn.
Tương tự chuyện tiêm thuốc an thần cho lợn là cho vật nuôi ăn chất kích thích, là phun thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu không theo quy chuẩn. Tương đồng là chuyện ăn ở và kinh doanh trong các ngôi nhà ống nơi phố phường đông đúc, đường điện chằng chịt, hàng hóa xếp chồng ngay bếp lửa, là chuyện nơi nơi bày quán hàng ra vỉa hè. Cái thuận cho người mua, người bán, người sản xuất, chế biến đương nhiên là trái, là xung đột với trật tự, lợi ích chung… Nói rộng ra tệ nạn tham nhũng, lãng phí, quan liêu, hách dịch cùng những bề bộn ngổn ngang, lộn xộn trong nhiều lĩnh vực, ngóc ngách đời sống đều có chung một trong những nguyên nhân sâu xa từ những lỗi thời, bất cập của lối sống cũ, lạc hậu.
Bởi thế, để đất nước và cuộc sống bứt vượt đi lên đồng thời với xây dựng hạ tầng thì quá trình cải biến văn hóa với trung tâm là xây dựng Nhà nước pháp quyền, đưa pháp luật vào cuộc sống phải ngày càng được chú trọng đề cao cả ở tầm bao quát vĩ mô đến chân tơ kẽ tóc của mọi đối tượng, mọi loại hành vi xã hội.
Trở lại vụ việc tiêm thuốc an thần cho lợn, đúng là chưa có quy định cụ thể về tiêu hủy số lợn này và đó là sự bất cập không theo kịp diễn biến của cuộc sống nên làm khó dễ cho những người trực tiếp giám sát, kiểm tra. Tuy nhiên, chính họ rõ ràng đã tỏ ra thiếu trách nhiệm trong thừa hành công vụ khi để thương lái và lò mổ tiêm thuốc. Như vậy là cả từ cấp độ quản lý ngành đến người trực tiếp thực thi pháp luật và quy định đều chậm chạp và mắc lỗi.
Còn nhớ cách đây mới hai năm, khi chất tạo nạc Salbutanol được dùng hàng loạt trong các trang trại nuôi lợn thì lúc đầu cơ quan quản lý còn lúng túng, nhưng sau đó đã quyết định tiêu hủy toàn bộ. Lần này, khi phát hiện thuốc an thần tiêm cho lợn dù chưa thể gây tác động xấu tức thì đến sức khỏe người tiêu dùng, nhưng sẽ gây hại về lâu dài, UBND TP Hồ Chí Minh đã kịp thời ra ngay quyết định tiêu hủy. Đó chính là cách làm đúng để khắc phục những kẽ hở và sự bất cập trong thực thi pháp luật. Ở đây sự liên thông, nhạy bén của dư luận-khoa học-truyền thông-chính quyền đã thể hiện, tạo nên hiệu quả của văn hóa pháp quyền. Vụ việc này cũng cho thấy nhu cầu hoàn thiện pháp luật như đã được nêu lên đối với những vi phạm về an toàn vệ sinh thực phẩm. Với các lĩnh vực khác cũng vậy khi vụ việc nào cũng bộc lộ sự hạn chế của chế tài chưa đủ sức răn đe.
Cũng như nhiều bài học thành công trong kiên quyết và kịp thời xử lý những vụ việc vi phạm môi trường, vi phạm trật tự, an toàn, buôn lậu, tham nhũng hay sai phạm về quyền con người, công tác cán bộ, quyết định tiêu hủy lợn bị tiêm chất cấm như một điểm sáng góp vào luồng ánh sáng văn hóa pháp quyền đang lan tỏa trên đất nước ta.
NGUYỄN MẠNH