Sách giấy đã có lịch sử gần 600 năm và về cơ bản thì một cuốn sách ngày nay không khác gì cuốn sách thời Gutenberg phát kiến ra máy in 6 thế kỷ trước. Nói như nhà văn I-ta-li-a Umberto Eco thì cũng giống như cái thìa với công dụng để xúc thức ăn, nhân loại không cần phải cải tiến thêm một cuốn sách giấy làm gì nữa; nó đơn giản là dùng để đọc.
Sách điện tử ra đời và bùng nổ mới chừng mươi năm trở lại đây. Một “cuốn sách” điện tử có thể lưu được cả một thư viện trong bộ nhớ nhỏ gọn của nó. Các tính năng liên tục được cải tiến, nâng cấp; màn hình có ánh sáng dễ chịu, trông gần giống một trang sách giấy và thậm chí người ta đã cập nhật thêm tính năng để khi lật trang trên màn hình có thể tạo ra tiếng loạt xoạt giống như khi lật một cuốn sách giấy!
Khi sách điện tử mới ra đời, nhiều người đã tiên lượng về sự diệt vong của sách giấy. Nhưng hóa ra không phải thế. Thời gian đã chứng minh rằng mặc dù bắt đầu chiếm được thị phần của sách giấy, sách điện tử đã không thể nhanh chóng khai tử được những cuốn sách mà người ta đọc suốt 600 năm qua. Nó giống với sự ra đời của thẻ tín dụng 50 năm trước đã dẫn tới những tiên đoán sẽ khai tử tiền giấy, nhưng thời gian đã chứng minh rằng đó là nhận định quá vội vàng và nhiều rủi ro như nhiều lời tiên tri hoảng hốt khác, kiểu vô tuyến truyền hình sẽ thay thế phim điện ảnh ngoài rạp chẳng hạn...
"Nước sông không phạm vào nước giếng", sách điện tử ra đời có thể làm thay đổi phần nào quy trình xuất bản, phát hành và tương tác với sách của nhiều người, nhưng nó không loại bỏ được sách giấy và theo chiều ngược lại cũng vậy. Bởi vì chung quy lại, hành vi quan trọng nhất của con người là đọc sách thì vẫn không thay đổi, cho dù để thu nhận thông tin “nhanh-nhiều-tốt-rẻ” hay có khi chỉ là cảm khái mơ hồ về một mùi hương xưa cũ của những con chữ trên trang giấy.
Do đó, đằng sau “cuộc chiến” trên bề mặt giữa sách giấy với sách điện tử, là một điều trọng yếu hơn nhiều: Đọc sách. Mà đọc sách, vốn là hành vi phân biệt giữa con người với tất cả những sinh vật còn lại trên Trái Đất, sẽ luôn tồn tại bền bỉ cùng với đời sống ở Việt Nam.
Trong nhịp sống tất tả hôm nay, vẫn có thể lạc quan về văn hóa đọc khi chứng kiến những người dán mắt vào màn hình nhỏ xíu Kindle hay một cuốn sách dày cộp ở phòng chờ sân bay; khi đường sách dưới những hàng me ở TP Hồ Chí Minh sau một thời gian hoạt động bắt đầu vươn tầm quốc tế và một đường sách Hà Nội đang sắp ra đời; khi những hội chợ sách mới hay “đại hội sách cũ” ở các thành phố lớn nghìn nghịt người qua lại; là những “tủ sách nông thôn” theo chân những “hiệp sĩ sách” đi vào cuộc sống của những vùng quê lâu nay chân lấm tay bùn đang bắt nhịp với xã hội hiện đại, với cuộc cách mạng công nghệ 2.0...
Rồi những ngày hội sách, văn hóa đọc, mới đây nhất do Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam tổ chức, cũng tiếp tục trào lưu đưa sách rộng hơn, nhiều hơn, sâu hơn vào đời sống bộ đội, trong các đơn vị của lực lượng vũ trang, biến môi trường quân đội thành môi trường của văn hóa và hiểu biết. Bên cạnh yếu tố truyền thống hào hùng, lòng yêu nước bất diệt, sức mạnh của Quân đội nhân dân Việt Nam phải chăng cũng bắt nguồn từ bệ phóng là những trang giấy đẫm đầy tri thức ấy?
Mấy năm qua, Việt Nam đã có hẳn một “Ngày sách Việt Nam”. Nhưng sách không chỉ được đọc trong một ngày. Có cội nguồn từ truyền thống hiếu học của người Việt, ngày ngày, sách đã và vẫn là người bạn đường chung thủy của người Việt trên những lộ trình vươn tới một xã hội văn minh, phồn thịnh và nhân văn.
YÊN BA