Với đặc thù nguồn vốn đầu tư lớn, phạm vi rộng, trải dài qua nhiều tỉnh, thành phố, các dự án hạ tầng giao thông luôn nhận được sự quan tâm rất lớn của cộng đồng xã hội, đặc biệt là vấn đề hiệu quả dự án.

Hiệu quả của một dự án hạ tầng giao thông phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tổng mức đầu tư, tiến độ, chất lượng, tác động kinh tế-xã hội khi dự án đi vào vận hành, khai thác... Thực tế, đã có những công trình giao thông bị chậm tiến độ, đội vốn, phát sinh những hệ lụy không nhỏ. Có dự án dù hoàn thành vượt thời gian đề ra nhưng quá trình sử dụng lại bộc lộ khiếm khuyết, ảnh hưởng lớn đến an toàn giao thông cũng như tuổi thọ công trình. Những hiện tượng này là lời cảnh báo cho việc xuất hiện lỗ hổng trong quy trình thực hiện dự án giao thông.

Việc kiểm soát chi phí thiếu chặt chẽ từ khâu khảo sát, thiết kế, thẩm định đến quá trình triển khai làm tổng mức đầu tư của một số dự án tăng cao so với dự tính ban đầu, trở thành gánh nặng cho Nhà nước, xã hội. Hạn chế trong công tác lựa chọn nhà đầu tư, nhà thầu dẫn đến việc dự án được trao vào tay những nhà thầu không đủ năng lực cả về tài chính và chuyên môn kỹ thuật, làm ảnh hưởng đến tiến độ, chất lượng công trình. Hình thức chỉ định thầu như đã triển khai tại các dự án nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 1 và đường Hồ Chí Minh qua Tây Nguyên (Quốc lộ 14) bộc lộ nhiều bất cập. Cơ chế này khiến dự án thiếu minh bạch, thiếu tính cạnh tranh, chưa tạo điều kiện để các nhà đầu tư, nhà thầu cùng tiếp cận một cách bình đẳng, thuận lợi.

Ảnh minh họa/ TTXVN.

Yêu cầu thực tiễn đặt ra những đòi hỏi cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách liên quan đến quy trình thực hiện dự án giao thông, bảo đảm minh bạch, chặt chẽ, đúng quy định của pháp luật. Để triển khai dự án đường bộ cao tốc Bắc-Nam sau khi đã được Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư, mới đây, Bộ GTVT kiến nghị Chính phủ cho phép thực hiện đấu thầu cạnh tranh để chọn nhà đầu tư, không áp dụng hình thức chỉ định thầu. Việc giao nhiệm vụ cho các ban quản lý dự án với vai trò đại diện cơ quan Nhà nước có thẩm quyền tại dự án này cũng dựa trên các tiêu chí cụ thể. Trong đó, ưu tiên những đơn vị đã tham gia dự án ngay từ đầu, làm tốt công việc ở dự án tương tự. Các giải pháp này trước hết nhằm làm tăng tính minh bạch thông tin của dự án, giúp các nhà đầu tư được đối xử công bằng, bình đẳng, bảo đảm tính cạnh tranh, tăng cường khả năng giám sát. Bên cạnh việc xây dựng quy trình thực hiện dự án chặt chẽ, tăng cường tính giám sát, thì rất cần nâng cao trách nhiệm của từng chủ thể trong quy trình đó. Bởi việc đặt quá nhiều quy định, quá nhiều khâu giám sát cũng chưa chắc làm tăng hiệu quả dự án, mà thậm chí còn có thể làm phát sinh thêm tiêu cực, tăng chi phí thực hiện dự án nếu như từng cá nhân phụ trách trong từng khâu thực hiện không nâng cao trách nhiệm, chí công vô tư, vì công việc chung.

Cùng với đó, cũng cần nghiên cứu cơ chế phù hợp cho dự án giao thông để đáp ứng với yêu cầu phát triển. Bởi vì, một con đường mới, một cảng hàng không mới, đặc biệt là quốc lộ huyết mạch quốc gia to rộng hơn được hoàn thành đúng tiến độ, bảo đảm chất lượng có giá trị thúc đẩy sự phát triển kinh tế-xã hội của cả một vùng, của cả đất nước.

ĐỖ MẠNH HƯNG