DẤN THÂN SÁNG TẠO VÌ CHÂN, THIỆN, MỸ

Trong hai năm, với việc tổ chức 131 lần, các trại sáng tác trong cả nước đã đón hơn 2.000 văn nghệ sĩ, cho ra đời hơn 5.700 tác phẩm văn học nghệ thuật. Phần lớn các tác phẩm có chất lượng đồng đều, số tác phẩm có giá trị vượt trội ngày càng nhiều. Nỗ lực đầu tư của Nhà nước được chứng minh bằng tác phẩm, điều đó chứng tỏ hiệu quả của nhà sáng tác đã góp phần giúp xúc cảm nghệ sĩ thăng hoa, chuyển hóa thành tác phẩm có nội dung tư tưởng và nghệ thuật tốt.

Suốt một thời gian dài, nhiều người cho rằng mô hình nhà sáng tác là "di sản lỗi thời" của văn nghệ thời bao cấp. Văn nghệ sĩ đến đây để nghỉ ngơi, rong chơi "dông dài" mà ít dành thời gian để sáng tác, nộp tác phẩm theo kiểu “sống chết mặc bay”, xong xuôi tất cả lại về. Thực trạng đó không phải là không có nhưng chỉ là số ít. Phần đông văn nghệ sĩ đều có ý thức đến trại sáng tác để tĩnh tâm, bứt ra khỏi guồng quay cuộc sống thường nhật, dồn nén cảm xúc, tri thức cao độ để rồi bung vỡ chuyển hóa thành tác phẩm. Nhiều tác phẩm ra đời từ trại sáng tác đã trở nên quen thuộc với công chúng, giành nhiều giải thưởng uy tín.

Mô hình tổ chức nhà sáng tác có thể xem là sự ưu đãi đặc biệt của Đảng, Nhà nước đối với văn nghệ sĩ, cụ thể hóa chủ trương, đường lối của Đảng về văn hóa văn nghệ. Trước những bất cập từ chất lượng trại viên và tác phẩm, các cơ quan chức năng đã đổi mới triệt để, lấy chất lượng tác phẩm làm trung tâm, làm thước đo thành công của trại sáng tác. Nhiều hội văn học nghệ thuật Trung ương và địa phương đã tổ chức hội đồng xét duyệt đề cương, bản thảo kỹ lưỡng, đặt ra tiêu chí cao về chất lượng mới cử văn nghệ sĩ tham gia trại sáng tác. Cách làm này tỏ ra hiệu quả, góp phần giảm đi những tác phẩm “nhạt”, vô thưởng vô phạt.

Sáu nhà sáng tác từ Nam chí Bắc ngày càng phát huy vai trò là "bệ đỡ" tinh thần, là không gian lý tưởng cho văn nghệ sĩ sáng tạo, hoàn thiện tác phẩm; đồng thời là nơi hội tụ để các văn nghệ sĩ giao lưu, học hỏi, người chập chững bước vào nghề được những “cây đa cây đề” hướng dẫn, gợi ý, khơi dậy “ngọn lửa” đam mê văn chương nghệ thuật bùng cháy. Hoàn thành tốt vai trò trên đã là rất tốt bởi nhà sáng tác không thể trực tiếp cho ra đời những tác phẩm văn học nghệ thuật lớn.

Sự đổi mới hoạt động của các nhà sáng tác xét cho cùng chỉ là điều kiện cần thiết để mô hình sáng tạo này ngày càng phát huy vai trò trong thời gian tới. Bản thân văn nghệ sĩ cần ý thức việc được cử đi trại sáng tác không phải là để “chơi” mà để “làm”, lao động cật lực để sáng tạo tác phẩm giá trị, xứng đáng với ưu đãi của Đảng và Nhà nước, đáp ứng kỳ vọng vào vai trò của những chiến sĩ trên mặt trận văn hóa tư tưởng.

Tuy vậy, điều quan trọng để có tác phẩm hay vẫn phụ thuộc vào tài năng tự thân của các văn nghệ sĩ. Nhìn ở góc độ tâm lý học sáng tạo, có hai yếu tố quyết định đến việc trở thành văn nghệ sĩ lớn, đó là năng khiếu văn nghệ sĩ và những tác động mạnh, khác thường từ bên ngoài tác động đến nhận thức, tâm hồn họ. Có nghĩa rằng, kể cả không được cử đi trại sáng tác, nếu có khát vọng, có day dứt, có niềm đam mê vươn tới những tác phẩm đỉnh cao thì văn nghệ sĩ dù ở đâu cũng có thể sáng tạo với tất cả tâm lực mình có. Xã hội, công chúng đang trông mong, chờ đợi những văn nghệ sĩ Việt có đủ tâm-tầm-tài, không ngừng "hâm nóng" tinh thần đổi mới, tiếp tục duy trì "ngọn lửa" sáng tạo để cho ra đời những tác phẩm văn học nghệ thuật không chỉ mang hơi thở thời cuộc, mà còn thấm đậm những giá trị chân-thiện-mỹ, làm lay động lòng người. Chính những tác phẩm này sẽ góp phần thiết thực vào việc thanh lọc, đẩy lùi những điều xấu xa, thấp hèn trong xã hội; đồng thời nuôi dưỡng, bồi đắp, làm giàu văn hóa cho con người Việt, dân tộc Việt.

LƯƠNG AN