Có lẽ với hầu hết người Việt, cho dù ở chân trời góc biển nào, từ thuở ấu thơ hỏi có mấy ai lại không được ấp ủ trong lời ru của bà, của mẹ và lớn lên cùng với những khúc dân ca sâu lắng, mượt mà...
Việt Nam là một quốc gia thống nhất với 54 dân tộc anh em, trải qua hàng nghìn năm văn hiến, chúng ta có một nền âm nhạc dân gian phong phú. Những âm điệu, tiết tấu đặc trưng của hát ru, dân ca còn là ngọn nguồn vô tận cho những tác phẩm của nhiều nhạc sĩ qua các thời kỳ. Dẫu vậy, cũng có lúc hát ru, dân ca bị phai mờ trong đời sống hiện đại. Vẫn có những người trẻ lạ lẫm với dân ca, những người mẹ không biết đến một bài hát ru, thay vào đó, họ mở băng đĩa âm nhạc phương Tây để cho con ngủ. Họ coi như thế mới là thời thượng, văn minh! Dân ca có thời gian dường như chỉ vang lên ở các vùng quê dân dã. Còn ở chốn thị thành, rất khó tìm kiếm nghệ nhân biểu diễn dân ca và nếu có thì lại thiếu sức hấp dẫn từ xúc cảm chân thành của người biểu diễn. GS Tô Ngọc Thanh, Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian từng lo xa, nếu không có kế hoạch hành động, hát ru, dân ca sẽ không còn chỗ đứng trong xã hội. Vì vậy, từ năm 2005 đến 2015, hai năm một lần, Liên hoan Dân ca Việt Nam được Đài Truyền hình Việt Nam phối hợp với Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam duy trì tổ chức. Đó là một trong những nỗ lực để bảo tồn, phát huy những giá trị của dân ca Việt Nam.
Nhờ sự gìn giữ, kế tục và sáng tạo không ngừng các làn điệu dân gian, đến nay nhiều loại hình âm nhạc truyền thống của Việt Nam được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại như quan họ, ví, giặm, đờn ca tài tử… Đó là niềm tự hào, thôi thúc nhiều địa phương, cơ quan xây dựng chương trình hành động, tổ chức nghiên cứu, sưu tầm các loại hình âm nhạc truyền thống; gây dựng các câu lạc bộ, tổ chức các cuộc thi, liên hoan hát ru, dân ca từ cơ sở, thu hút sự tham gia của đông đảo nhân dân. Ví như, Liên hoan Hát ru, dân ca và âm nhạc cổ truyền trong phụ nữ quân đội đã tạo không khí rộn ràng ở hầu hết các đơn vị. Để có những cuộc liên hoan này, 4 năm qua, các cấp hội phụ nữ trong quân đội đã chủ động, tích cực triển khai “Câu lạc bộ phụ nữ yêu thích và bảo tồn các làn điệu hát ru, hát dân ca”. Đến nay, có khoảng 200 câu lạc bộ đi vào hoạt động, tổ chức giao lưu, biểu diễn phục vụ bộ đội và nhân dân trên địa bàn đóng quân. Những lời ru, giai điệu dân ca của cán bộ, chiến sĩ vang lên khắp nơi, góp phần thắp lên ngọn lửa tình yêu âm nhạc của quê hương xứ sở, từ đó "đánh thức" ký ức thiêng liêng, hồn hậu từng ăn sâu vào tâm khảm của mỗi người từ lúc còn thơ ấu.
Hát ru, dân ca là một trong những giá trị tinh túy làm nên tâm hồn người Việt và góp phần làm giàu bản sắc văn hóa Việt. Trong đời sống đương đại và hội nhập quốc tế, trước "làn sóng" văn hóa lai căng du nhập và các phương tiện nghe nhìn đang "chiếm lĩnh" đời sống tinh thần của xã hội, nhất là giới trẻ, thì việc giữ gìn, bảo tồn, phát huy các làn điệu hát ru, dân ca Việt càng trở nên cấp thiết. Trách nhiệm đó không riêng của ngành văn hóa, hội phụ nữ, mà cần sự chung tay góp sức của mỗi gia đình, mỗi cộng đồng dân cư. Phải làm sao để mọi người, mọi nhà, nhất là phụ nữ yêu mến, trân trọng và thấu hiểu ý nghĩa, giá trị của những làn điệu hát ru, dân ca Việt, từ đó mới góp phần làm cho những giai điệu, lời ca thấm đẫm "tình yêu Việt, tâm hồn Việt" vang mãi cùng thời gian.
VƯƠNG HÀ