Xuất khẩu gạo: tín hiệu lạc quan

Hàng hóa xuất khẩu tại cảng Tiên Sa thuộc hệ thống cảng Đà Nẵng. Ảnh: TTXVN

Để có gạo xuất khẩu trước hết phải căn cứ vào nguồn cung, tức là hoạt động sản xuất lúa hàng hóa của người nông dân. Tiến sĩ Nguyễn Trí Ngọc, Cục trưởng Cục Trồng trọt - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã có cuộc trao đổi với phóng viên Báo Quân đội nhân dân chung quanh vấn đề sản xuất và xuất khẩu lúa gạo hiện nay.

6 tháng đầu năm có thể xuất khẩu 3 triệu tấn gạo

- Hoạt động xuất khẩu gạo hiện nay đang diễn ra như thế nào, thưa ông?

- Ngay từ đầu năm, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã kiến nghị với Thủ tướng Chính phủ về việc đẩy mạnh xuất khẩu gạo trong năm nay, càng nhiều càng tốt. Dĩ nhiên, cũng xin “mở ngoặc” là: Muốn xuất khẩu được trước hết phải trên cơ sở ổn định an ninh lương thực trong nước. Kế hoạch xuất khẩu gạo trong 2 tháng đầu năm 2009 có thể đạt mức 900 nghìn tấn. Nếu thực hiện đúng kế hoạch thì đây sẽ là mức cao nhất trong nhiều năm nay. Đến thời điểm này, các doanh nghiệp đã ký các hợp đồng giao gạo trong nửa đầu năm 2009 với tổng sản lượng lên tới 2,86 triệu tấn, cao hơn 60.000 tấn so với kế hoạch mà ngành lương thực đặt ra trước đó. Dự kiến, số lượng ký hợp đồng có thời hạn giao đến hết tháng 6-2009 có thể lên tới 3 triệu tấn, thậm chí cao hơn.

- Giá gạo xuất khẩu và giá thu mua lúa hàng hóa của nông dân hiện nay ra sao?

- Tôi được biết, việc xuất khẩu gạo thuận lợi nên giá lúa thu mua của nông dân và giá gạo thành phẩm xuất khẩu đều tăng. Hiện nay người nông dân rất phấn khởi vì nhu cầu nhập khẩu của các nước và giá đang tăng lên. Giá gạo 5% tấm từ 420USD đến 500USD/tấn, gạo 25% tấm từ 370USD đến 400USD/tấn, đều tăng khoảng 20USD so với các tháng trước. Theo Viện Lúa Đồng bằng sông Cửu Long, hiện giá lúa thường tại khu vực này dao động từ 3.800 đồng đến 4.300 đồng/kg, cao hơn thời điểm giữa năm 2008 từ 700 đồng đến 1.000 đồng/kg. Lúa chất lượng cao giá phổ biến 6.500 đồng/kg, cao hơn năm 2008 từ 2.000 đồng đến 2.500 đồng/kg. Thời gian qua, chi phí các loại vật tư nông nghiệp giảm hơn các năm trước, trong khi giá lúa lại tăng nên người nông dân có lợi nhuận khá cao.

- Thị trường xuất khẩu gạo hiện nay tập trung vào khu vực nào? Chúng ta có tính đến yếu tố rủi ro như thiên tai, lũ lụt?

- Trong bối cảnh nền kinh tế thế giới đang trong giai đoạn khủng hoảng và suy thoái, việc chúng ta xuất khẩu gạo với số lượng lớn là tín hiệu tích cực, lạc quan. Theo thông báo của Hiệp hội Lương thực Việt Nam, thị trường xuất khẩu gạo tập trung vào các nước như Phi-líp-pin, Xin-ga-po và một số nước châu Phi và châu Âu. Trong đó có hợp đồng xuất khẩu gạo cho cả năm 2009 sang Phi-líp-pin với số lượng lên đến 1,5 triệu tấn, đợt đầu sẽ giao khoảng 500.000 tấn. Đây là điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp đẩy nhanh tốc độ thu mua lúa gạo trong dân. Ngành lương thực đưa ra chỉ tiêu xuất khẩu năm nay dao động ở mức 4,5 đến 5 triệu tấn, là đã tính đến phương án đề phòng trường hợp thiên tai mất mùa.

Muốn đạt chỉ tiêu xuất khẩu phải đẩy mạnh sản xuất

- Câu chuyện “dừng xuất khẩu” năm ngoái có liên quan đến công tác dự báo lúa gạo của ngành trồng trọt. Ông có suy nghĩ gì không?

- Thực tình, tôi nghĩ rằng công tác dự báo (nói chung) của ta còn rất nhiều khó khăn. Cây trồng và ngoại cảnh luôn là một thể khăng khít, mọi biến động về nhiệt độ, lượng mưa, ánh sáng… đều ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng, phát triển của cây trồng, trong đó có cây lúa. Những biến động của thời tiết là rất khó lường. Do đó, chúng ta phải hết sức khách quan, cẩn trọng khi đưa ra nhận định, đánh giá một mặt hàng nhạy cảm, có liên quan trực tiếp tới an sinh xã hội. Muốn dự báo tương đối chính xác hoạt động sản xuất, trước hết phải làm tốt công tác dự báo thời tiết.

- Năm nay, ngành nông nghiệp có dự báo gì về sản lượng lúa hàng hóa?

- Thực hiện tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ: Đẩy mạnh sản xuất, chống suy giảm kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội, phát triển bền vững thì sản xuất lúa gạo vẫn giữ vị trí hết sức quan trọng trong vấn đề an ninh lương thực và xuất khẩu. Rút kinh nghiệm năm 2008, chúng tôi phải dự báo tốt hơn về sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là sản xuất lúa gạo. Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã giao cho Cục Trồng trọt phải dự báo được tình hình sản xuất và kết quả sản xuất sớm. Muốn dự báo được kết quả sản xuất, chúng tôi phải bám sát thực tiễn, thống kê một cách đầy đủ, chính xác dữ liệu. Đồng thời, đưa ra giải pháp như giống, kỹ thuật, khuyến nông để đẩy mạnh sản xuất, giảm giá thành sản phẩm, nâng cao hiệu quả sản xuất lúa gạo. Một trong những hướng đó là tích cực chuyển đổi cơ cấu mùa vụ, cơ cấu giống để chuyển mạnh sang sản xuất những giống lúa chất lượng cao, không chỉ đáp ứng thị trường trong nước mà còn phục vụ thị trường ngoài nước.

Trước hết, đối với vụ đông xuân, chúng tôi đã chỉ đạo các địa phương cấy hết diện tích, phấn đấu đạt năng suất và sản lượng cao nhất. Đây là vụ có ý nghĩa quyết định với sản xuất nông nghiệp (chiếm tới 55% sản lượng lương thực), cũng là vụ sản xuất ổn định nhất, ít bị tác động bởi các yếu tố mưa, bão, lũ lụt, sâu bệnh... Ngành nông nghiệp đề ra mục tiêu: Diện tích gieo trồng trong cả năm 2009 đạt 7,2 triệu ha lúa, sản lượng lúa đạt từ 37,5 triệu tấn trở lên. Trong đó, sẽ dành ra khoảng 10 triệu tấn lúa hàng hóa, tương đương với 5 triệu tấn gạo để xuất khẩu. Chúng tôi phấn đấu sản xuất theo đúng đơn đặt hàng và yêu cầu của ngành thương mại. Đẩy mạnh sản xuất để có gạo xuất khẩu. Xuất khẩu mạnh thì mới kích thích sản xuất phát triển. Đó là mối quan hệ hữu cơ...

Câu chuyện tương lai...

- Hoạt động xuất khẩu gạo năm nay có gì khác so với năm 2008, thưa ông?

- Vấn đề điều hành xuất khẩu gạo thực ra không thuộc thẩm quyền của ngành nông nghiệp. Tuy vậy, theo tôi được biết, một trong những khác biệt trong điều hành xuất khẩu gạo năm nay là chúng ta không điều hành theo tháng hay quý như trước, mà căn cứ vào chỉ tiêu xuất khẩu gạo cả năm để điều phối. Cơ sở để điều phối là không giao hàng dồn dập, tránh lúc nhiều, lúc ít làm ảnh hưởng đến lợi ích của từng doanh nghiệp cũng như quyền lợi của người trồng lúa. Xuất khẩu gạo năm nay vẫn chịu sự giám sát của tổ điều hành xuất khẩu gạo của Chính phủ, đồng thời vẫn duy trì đăng ký hợp đồng. Việc đăng ký hợp đồng không ngoài mục đích kiểm soát số lượng, tránh tình trạng nhiều doanh nghiệp cùng xuất một lúc sẽ gặp rất nhiều vấn đề, chẳng hạn như khó khăn về tàu giao hàng.

- Việt Nam hiện vẫn là một trong những nước xuất khẩu gạo đứng đầu thế giới. Ngành nông nghiệp đã tính gì cho “câu chuyện tương lai”?

- Về kinh tế, những năm qua thế giới biết đến Việt Nam nhiều với tư cách là nước xuất khẩu gạo lớn thứ 2 trên thế giới. Thế nhưng, cần lưu ý, càng ở trong đỉnh vinh quang, càng phải lường trước những khó khăn trong thời gian tới. Hiện nay, diện tích gieo trồng lúa là 4,1 triệu ha. Đến năm 2020, chúng ta chỉ có thể giữ được khoảng 3,5 triệu ha đất canh tác, duy trì sản lượng từ 39 đến 40 triệu tấn thóc. Diện tích canh tác lúa giảm xuống trong khi sản lượng lại đòi hỏi cao hơn. Đó là thách thức lớn. Chương trình giống và công nghệ sinh học sẽ là giải pháp quan trọng, có ý nghĩa quyết định về năng suất nhằm ổn định an ninh lương thực và xuất khẩu trong tương lai.

Bài toán khó hiện nay đối với các nhà khoa học là làm thế nào để có những giống lúa năng suất cao, chất lượng tốt, thời gian thời vụ ngắn, có khả năng chịu sự tác động của môi trường... Điều này cần phải tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện trong tương lai.

- Xin cảm ơn ông!

LÊ THIẾT HÙNG

(thực hiện)