QĐND - Từ TP Niu Y-oóc (New York) của nước Mỹ, chiếc chuyên cơ chở Chủ tịch nước Trương Tấn Sang, Phu nhân cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam thăm chính thức Cộng hòa Cu-ba, bay về phía nam, hướng về xích đạo. Chúng tôi tới Cu-ba, hòn đảo hiên ngang trên sóng biển Ca-ri-bê (Caribe), đất nước của Hô-xê Mác-ti (Jose Marti), của Chê Ghê-va-ra (Che Guevara), của Phi-đen Ca-xtơ-rô (Phidel Castro) và của một dân tộc quật cường. Đất nước của những con người anh hùng đã luôn đứng cạnh nhân dân Việt Nam trong những giờ khắc gian khó và vinh quang của hai dân tộc, chia ngọt sẻ bùi, hoạn nạn có nhau, cùng nhau bảo vệ và xây dựng đất nước qua bao thăng trầm lịch sử.

Sau 2 giờ 40 phút, hòn đảo Cu-ba đã hiện ra dưới cánh bay. Nhiều người lần đầu tiên có dịp đến thăm Cu-ba không nén được hồi hộp. Đây là mảnh đất ở Tây bán cầu đã kiên cường đấu tranh bao năm để bảo vệ độc lập, tự do và phẩm giá con người, bảo vệ những giá trị cốt lõi của nhân loại. Ngay cả khi thế giới đã bước sang thế kỷ 21 với những thay đổi chóng mặt về các giá trị, thì những phẩm chất của cách mạng Cu-ba vẫn là ánh sáng soi đường cho những dân tộc nào còn bị áp bức trên thế giới này.

Đây không chỉ đơn thuần là một chuyến thăm chính thức, mà còn là cuộc hội ngộ giữa những người đồng chí, là cuộc trùng phùng của những người bạn tâm giao với tình cảm thắm thiết, keo sơn.

Chủ tịch nước Trương Tấn Sang và các học sinh Cu-ba ở Trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi.

Biết bao nhiêu tình!

Chuyến thăm chính thức Cu-ba của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang, bên cạnh ý nghĩa nhằm thắt chặt thêm tình đoàn kết hợp tác hữu nghị giữa hai quốc gia cách nhau nửa vòng Trái đất, còn diễn ra đúng vào dịp kỷ niệm 55 năm Ngày hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao.

Nhưng đâu phải chỉ có 55 năm ấy mà thôi!

Nhiều lúc, tôi cứ ngạc nhiên tự hỏi không hiểu vì lẽ gì mà Hô-xê Mác-ti, người Anh hùng của dân tộc và đất nước Cu-ba, trong những ngày sống lưu vong và hoạt động trên đất Mỹ hồi cuối thế kỷ 19, lại có thể viết nên thiên bút ký nhan đề “Cuộc dạo chơi trên xứ sở của người An Nam”, đăng trên Tạp chí Edad de Oro (Tuổi vàng) xuất bản tại Mỹ ngay từ năm 1889! Chỉ có một dự cảm thần bí nào đó thì mới có thể giải thích được lý do vì sao một nhà thơ ở bên kia đại dương, cách đất nước chúng ta nửa vòng Trái đất, trong hoàn cảnh đất nước Việt Nam khi ấy vẫn còn chìm sâu trong bóng đêm nô lệ và chưa được thế giới biết đến, lại viết những dòng giới thiệu với độc giả về đất nước và con người Việt Nam. Hô-xê Mác-ti, như Phi-đen đã từng nói, chính là người Mỹ la-tinh đầu tiên “phát hiện” ra Việt Nam!

Cũng chỉ có một dự cảm, một mối liên hệ thần bí nào đó giữa hai nhà thơ của hai thời đại khác nhau, mà cùng chung một ý tưởng lớn về sứ mệnh của văn hóa, khi Hô-xê Mác-ti viết: “Thơ tôi ngắn ngủi chân thành/Chứa đầy chất thép đúc thành gươm đao”; còn nhà thơ Nguyễn Ái Quốc trong những ngày tù ngục đã viết: “Nay ở trong thơ nên có thép/Nhà thơ cũng phải biết xung phong”!

Có nghĩa là mối dây liên hệ giữa hai đất nước, giữa hai dân tộc không chỉ giới hạn trong 55 năm thiết lập quan hệ ngoại giao, mà đã có từ trước đấy rất lâu rồi. Dường như lịch sử bị các thế lực ngoại xâm áp bức, xâm lược đã là mối dây gắn kết Việt Nam và Cu-ba lại trong ánh chớp số phận của những dân tộc bị áp bức, nhưng cũng chính tinh thần quật cường mà hai dân tộc cùng sở hữu, mới là cái lõi rắn rỏi, xuyên suốt, để hai đất nước luôn sát cánh bên nhau trong cuộc đấu tranh không mệt mỏi vì độc lập dân tộc và phẩm giá con người.   

Rồi trong 55 năm ngoại giao chính thức ấy, đã có biết bao nhiêu tình! Đó là Phi-đen, Phi-đen thần thánh, người không chỉ tuyên bố “Vì Việt Nam, Cu-ba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình” ở Hội nghị đoàn kết ba châu năm 1966, mà 7 năm sau, đã đích thân đến vùng giải phóng Quảng Trị lửa đạn để tận mắt chứng kiến cuộc đấu tranh nơi tiền tuyến của nhân dân Việt Nam.

Đó là những người bạn Việt Nam đã luôn bên cạnh nhân dân Cu-ba trong vòng vây cấm vận nghiệt ngã suốt hơn nửa thế kỷ, cùng đoàn kết, chia ngọt sẻ bùi với người anh em quả cảm nơi đầu sóng bên kia đại dương. Nói như Chủ tịch Quốc hội Cu-ba Ét-xtê-ban La-xô (Esteban Lazo) trong cuộc gặp với Chủ tịch nước Trương Tấn Sang vào sáng 29-9 thì “nhân dân Cu-ba sẽ chẳng bao giờ quên những nghĩa cử mà nhân dân Việt Nam đã dành cho Cu-ba trong những ngày gian khó”.

Phải chăng, tình cảm chân thành giữa những người bạn chí cốt chỉ có được khi cùng trải qua hoạn nạn và trong lòng luôn nghĩ về nhau?  

Cảm giác “trở về nhà”

Chủ tịch Cu-ba Ra-un Ca-xtơ-rô (Raul Castro) cũng tham dự kỳ họp thượng đỉnh ở Niu Y-oóc, chỉ bay về trước một thời gian ngắn để chuẩn bị  cuộc đón tiếp trọng thị dành cho Chủ tịch nước Trương Tấn Sang, Phu nhân cùng Đoàn đại biểu Việt Nam tại Cung Cách mạng ở La Ha-ba-na (La Habana). Nhưng bên cạnh cuộc đón tiếp chính thức ấy, còn vô số những cuộc đón tiếp khác các bạn Cu-ba đã dành cho Chủ tịch nước Trương Tấn Sang, Phu nhân và Đoàn đại biểu Việt Nam mà không thể nói gì hơn, ngoài cảm giác nồng hậu, ấm áp.

Sáng 29-9, khi Chủ tịch nước Trương Tấn Sang vừa bước vào khuôn viên Trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi, cả ngôi trường rền vang tiếng các em học sinh đứng kín hành lang cả ba tầng gác chào mừng Chủ tịch nước Trương Tấn Sang. Rồi ở khoảng trống ngay đầu hành lang lối vào tầng 2, một nhóm các em học sinh đã diễn một hoạt cảnh nhỏ tái hiện lại hành động anh hùng của liệt sĩ Nguyễn Văn Trỗi. Chủ tịch nước đi đến đâu, một rừng cờ Cu-ba và Việt Nam rực rỡ vẫy cao như thể các cháu đón ông về thăm nhà! 

Cái cảm giác “về thăm nhà” ấy đã được Chủ tịch nước Trương Tấn Sang nhắc lại trong cuộc gặp và nói chuyện với cộng đồng người Việt tại Cu-ba và bạn bè Cu-ba ở sứ quán Việt Nam tại La Ha-ba-na. Nhiều người trong số những người bạn Cu-ba có mặt ở đây đã trải qua những năm tháng thanh xuân ở Việt Nam trong thời gian chiến tranh, nay đã tóc bạc da mồi...

Bà Mác-ta Rô-gia (Marta Rojar), Phó chủ tịch Hội Hữu nghị Cu-ba -Việt Nam, thời gian đó làm báo và là một trong những người cuối cùng phỏng vấn Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ một thời gian ngắn trước khi Người đi xa tâm sự rằng, những ngày sống cùng nhân dân Việt Nam đã trở thành “những kỷ niệm đẹp nhất trong đời tôi”, và rằng hình ảnh Việt Nam sẽ “mãi mãi trong trái tim tôi”.

Ông Phre-đơ-xman Tu-rô (Fredesman Turro), tên Việt Nam là Hùng, nguyên Đại sứ Cu-ba tại Việt Nam, nói tiếng Việt lưu loát, nhắc lại một lời nói của Phi-đen Ca-xtơ-rô, rằng “quan hệ Cu-ba - Việt Nam là mẫu mực, là biểu tượng của thời đại” và nay là lúc để đưa quan hệ hai nước lên một tầm cao mới.

Cũng nhắc đến Phi-đen, Vụ trưởng phụ trách Á-Phi của Trung ương Đảng Cộng sản Cu-ba Hin-đa Va-xa-lô (Hilda Vasallo) nói rằng “chính Phi-đen đã dạy chúng tôi cách yêu mến Việt Nam, chia sẻ những gì chúng tôi có với nhân dân Việt Nam”. Còn ông Lu-ít A-chê (Luis Arce), từng làm Báo Granmar trong thời kỳ chiến tranh Việt Nam, đã chứng kiến những trận bom ném xuống Hà Nội thì chia sẻ cảm tưởng rằng “không thể tưởng tượng nổi rằng làm sao các bạn Việt Nam lại có thể xây dựng lại được đất nước nhanh chóng đến thế!”. Rồi ông tự rút ra kết luận: Đó là nhờ có sức mạnh của tư tưởng Hồ Chí Minh!

Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đã nói với những người bạn Cu-ba rằng, cái cảm giác “về thăm nhà”

Các em học sinh Cu-ba ở Trường Tiểu học Võ Thị Thắng.

hẳn là cũng xuất hiện ở những người Cu-ba có dịp đến Việt Nam bởi vì tình cảm đối với Cu-ba của nhân dân Việt Nam dựa trên nền tảng của cuộc đấu tranh vì độc lập dân tộc, là tình cảm giữa những người bạn chung chiến hào. Dù nói tiếng Việt hay tiếng Tây Ban Nha, thì ý nghĩa đích thực của quan hệ Việt Nam - Cu-ba vẫn không hề thay đổi: Đây là quan hệ mẫu mực của thời đại, như Phi-đen từng nói. Thế giới đang đổi thay đến chóng mặt nhưng trong bất kỳ hoàn cảnh nào, Việt Nam vẫn mãi là người bạn chân thành, thủy chung của đất nước Cu-ba.

Màu phượng thắm ở La Ha-ba-na

Trong những ngày ở Cu-ba, tấm chân tình của những người bạn Cu-ba đối với các thành viên Đoàn đại biểu Việt Nam thể hiện qua những chi tiết nhỏ nhất. Đó là người phóng viên Cu-ba mà tôi không nhớ tên đã giương chiếc ô duy nhất anh có lên để che cho các phóng viên Việt Nam không bị ướt máy móc tác nghiệp khi trời mưa to ở khu vườn hoa Tượng đài Hồ Chí Minh; là nhân viên của Bộ Ngoại giao Cu-ba đã lo đến từng chi tiết nhỏ lịch làm việc của Đoàn đại biểu Việt Nam.  

Tình cảm chân thành ấy chỉ có được từ trái tim đến với trái tim, giữa hai dân tộc có quá nhiều điểm tương đồng, cùng chung cuộc đấu tranh vì những giá trị con người. Với nhiều người Việt Nam, một đất nước Cu-ba nhỏ bé trụ vững trước sự nghiệt ngã của lệnh cấm vận kéo dài nhiều thập kỷ là một đất nước anh hùng. Trong khi ấy, nhiều anh hùng Việt Nam cũng có mặt trên đất nước Cu-ba dưới tên những ngôi trường: Nguyễn Văn Trỗi, Võ Thị Thắng…

Và không chỉ chung nhau những điều lớn lao, hai đất nước còn giống nhau cả những điều nhỏ bé. Cũng như Hà Nội, ở La Ha-ba-na có những hàng phượng vĩ. Bên tượng đài Anh hùng Nguyễn Văn Trỗi ở La Ha-ba-na, hàng cây phượng đang đỏ rực những bông hoa cuối hè. Cái màu đỏ ấy cứ theo đi như những dấu son về tình cảm thắm thiết giữa hai dân tộc nằm hai bên bờ sóng, Việt Nam - Cu-ba.

Bài và ảnh: VĂN YÊN (từ La Ha-ba-na, Cu-ba)