Báo cáo tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh cho biết, năm 2017 là năm ấn tượng của hoạt động XK, lần đầu tiên kim ngạch XK vượt 200 tỷ USD. Việt Nam có thêm 4 mặt hàng có kim ngạch XK hơn 1 tỷ USD, đưa số mặt hàng có kim ngạch XK hơn 1 tỷ USD lên 29 mặt hàng. Số mặt hàng có kim ngạch XK hơn 2 tỷ USD là 20 và có 8 mặt hàng đạt kim ngạch XK trên 6 tỷ USD.

Đáng chú ý, tỷ lệ nội địa hoá trong sản phẩm XK của Việt Nam dần được cải thiện. Đơn cử, với việc đầu tư cho các nhà máy sản xuất nguyên liệu, đến nay, tỷ lệ nội địa hóa của ngành dệt may đã được cải thiện rất rõ. Nếu như năm 2000 tỷ lệ nội địa hóa mới khoảng 15-17% thì đến năm 2017, tỷ lệ nội địa hóa của ngành dệt may đã đạt trên 50%. Không những phần nào chủ động được nguồn nguyên liệu trong nước, ngành dệt may còn XK được nguyên phụ liệu (xơ, sợi dệt các loại có kim ngạch XK tăng 22,7%).

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát biểu chỉ đạo tại hội nghị. Ảnh: TTXVN

Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Trần Tuấn Anh, mặc dù hoạt động XK hàng hóa năm 2017 đã đạt được những kết quả tích cực, xong vẫn phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Đó là XK chuyển từ dựa mạnh vào dầu thô sang dựa mạnh vào nhóm hàng điện tử. Mặt khác, mức độ đa dạng hóa thị trường của một số mặt hàng thuộc nhóm nông sản, thuỷ sản chưa cao. Do đó, Bộ trưởng Bộ Công Thương đề xuất 3 nhóm giải pháp lớn nhằm thúc đẩy XK trong năm 2018. Cụ thể, tập trung các giải pháp vào đẩy mạnh tái cơ cấu sản xuất nông nghiệp, tăng cường kiểm soát nguồn cung, định hướng sản xuất gắn với tín hiệu thị trường; từng bước nâng cao và ổn định chất lượng nông sản, thủy sản XK; tăng cường các giải pháp đàm phán mở cửa và phát triển thị trường, các biện pháp nhằm duy trì thị trường XK ổn định; tăng cường và nâng cao hiệu quả công tác xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu; tăng cường ứng phó với các biện pháp phòng vệ thương mại và những biện pháp bảo hộ không phù hợp với cam kết quốc tế. Cùng với đó là hoàn thiện hành lang pháp lý đối với hoạt động XK; tăng cường và đổi mới công tác thông tin thị trường; đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính; tháo gỡ khó khăn trong thanh toán, tín dụng, đảm bảo nguồn vốn cho sản xuất, XK.

Phát biểu chỉ đạo tại hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc khẳng định, năm 2017, kinh tế Việt Nam tăng trưởng cao, trong đó có sự đóng góp của XK. Kim ngạch XK đạt 214 tỷ USD. Một số ngành như: Công nghiệp điện tử, công nghiệp chế biến, chế tạo, nông nghiệp và một số mặt hàng, địa phương đã tìm được lối đi, cách làm hiệu quả... Tuy nhiên, Thủ tướng cho rằng, hoạt động XK còn nhiều tiềm năng chưa khai thác được do nhiều yếu tố chủ quan và khách quan. Thủ tướng yêu cầu: "Sản xuất sản phẩm nào cũng cần phải nghĩ xem tiêu thụ ở đâu, bán cho ai? Cần sản xuất cái mà thị trường cần, đừng sản xuất cái mà chúng ta có. Đừng để dư thừa".

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và các đại biểu dự hội nghị. Ảnh: TTXVN

Theo Thủ tướng, Việt Nam hiện đã tham gia ký kết 12 Hiệp định thương mại tự do (FTA) và đang tham gia đàn phán một số hiệp định khác. Điều này cho thấy hoạt động XK của Việt Nam đã được đa dạng hóa thị trường, không phụ thuộc vào một thị trường nên các bộ, ngành, địa phương, DN cần khai thác cơ hội XK. Bên cạnh việc tháo gỡ rào cản, đưa ra các giải pháp thúc đẩy XK thì các bộ, ngành, địa phương, DN cần có giải pháp để gia tăng giá trị gia tăng của hàng hóa XK, tham gia vào chuỗi phân phối toàn cầu... chứ không chỉ có tôm đông lạnh, cá phi-lê… không chỉ có chế biến thô.

Đề cập tới các giải pháp cụ thể, Thủ tướng nhấn mạnh tới nhiệm vụ đầu tiên là cần chủ động, độc lập tự chủ trong hội nhập quốc tế, phát triển đa dạng thị trường bền vững. Thứ hai, phát huy mọi tiềm năng, để tăng nhanh XK cả số lượng và giá trị. “Nếu chỉ số lượng không có chất lượng thì giá trị rất thấp. Đây là yêu cầu rất lớn. Thủy sản, đồ gỗ, cà phê, tiêu, dệt may, da giày, trái cây, phần mềm, máy tính… mỗi mặt hàng đều phải có chiến lược cụ thể để phát triển. Nếu nhập siêu thì là nền kinh tế lạm phát rất nguy hiểm cho đất nước”, Thủ tướng nêu rõ.

Để gia tăng giá trị hàng hóa XK, Thủ tướng cũng yêu cầu các bộ, ban, ngành địa phương phải xây chiến lược XK toàn diện. Trong đó, cần tăng cường hỗ trợ DN trong nước liên kết với khu vực FDI, để tự chủ tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu. “Hơn 70% giá trị XK dựa vào FDI. Chính vì vậy, bài toán gia tăng liên kết với khu vực này là bài toán rất khó, mà Bộ Công Thương và các bộ ngành cần phải tính toán các giải pháp để thúc đẩy”, Thủ tướng yêu cầu.

Bên cạnh đó, Thủ tướng yêu cầu để hàng hóa Việt Nam có thể cạnh tranh trên thị trường quốc tế thì hàng hóa phải giữ được chất lượng, uy tín, giá cả. Để làm được điều đó, các bộ, ban ngành địa phương cần tập trung tháo gỡ khó khăn cho DN trong thuế, phí, hải quan, chi phí sản xuất kinh doanh, kiểm tra chuyên ngành. Đặc biệt, cần xây dựng một hệ thống logistics hậu cần hiện đại, phí rẻ hơn, hiện chi phí này của Việt Nam quá cao.

Liên quan tới vấn đề mở rộng thị trường, Thủ tướng yêu cầu các các bộ, ngành phải tăng cường biện pháp tháo gỡ rào cản, tạo điều kiện cho hàng hóa XK, giải quyết vấn đề phát sinh như chống trợ cấp, chống bán phá giá, đừng để tình trạng “mất bò mới lo làm chuồng”. Cùng với đó, cần xâm nhập vào kênh phân phối của tập đoàn bán lẻ, chứ không chỉ XK trực tiếp. 

Lưu ý riêng với ngành nông nghiệp, Thủ tướng yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và các địa phương cần bám sát tín hiệu thị trường, triển khai thực sự tái cơ cấu ngành theo hướng thúc đẩy XK, nâng cao sản lượng, chất lượng, giá trị gia tăng. Với sản xuất công nghiệp, Thủ tướng đề nghị phải nâng cao chất lượng sản phẩm, huy động các loại hình DN, củng cố tốt hơn công nghiệp hỗ trợ cho ngành da giày, dệt may…  

VŨ DUNG