Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới (WB), Chỉ số hiệu quả dịch vụ logistics (LPI - Logistics Performance Index) năm 2016 của Việt Nam đứng thứ 64/160 nước. Tốc độ phát triển bình quân hằng năm của ngành logistics Việt Nam  khoảng 14-16%, là một trong những ngành dịch vụ tăng trưởng đều và vững chắc trong thời gian qua. Tuy nhiên, vấn đề nổi cộm nhất là chi phí logistics của Việt Nam còn ở mức cao, theo nghiên cứu của WB, chi phí logistics của Việt Nam tương đương 20,9 % so với GDP, trong đó chi phí vận tải chiếm khoảng 59%. Ở các nước phát triển, chi phí này chỉ từ 9 đến 14% GDP. Do vậy, việc cắt giảm  chi phí logistics nói chung và chi phí vận tải nói riêng là một nhiệm vụ cấp thiết hiện nay và có ý nghĩa rất lớn trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển kinh tế.

 Quang cảnh hội nghị.

Báo cáo của Bộ GTGT cho thấy, sơ bộ năm 2016, tỷ lệ phần trăm khối lượng hàng hóa vận chuyển theo ngành vận tải như sau: Vận tải đường bộ có giá thành cao nhưng chiếm tới 77,2% thị phần, trong khi các phương thức vận tải khối lượng lớn, giá thành thấp như đường thủy nội địa, đường biển chỉ chiếm 17,14% và 5,22%; cá biệt vận tải đường sắt chỉ chiếm 0,42%, đường hàng không chỉ chiếm 0,02 %. Hiện nay, chi phí vận tải đường bộ còn ở mức cao, chưa phù hợp với thực tiễn do sự cạnh tranh không lành mạnh, giao dịch chủ yếu qua trung gian, chưa tối ưu hóa hoạt động kinh doanh của đơn vị vận tải. Về thành phần cấu thành chi phí vận tải, xăng dầu chiếm khoảng 30-35%, phí cầu đường (BOT) bình quân chiếm khoảng 10-15%.

Trên hành lang Bắc Nam, vận tải đường sắt, đường biển đều kém cạnh tranh so với vận tải đường bộ ở các đầu mối kết nối 2 đầu và cả ở các chặng ngắn hơn trên hành lang. Các ga bốc xếp hàng hóa ở hai đầu Hà Nội (Yên Viên, Giáp Bát) và TP Hồ Chí Minh (Sóng Thần) đều có diện tích kho bãi nhỏ, dịch vụ logistics chưa đáp ứng yêu cầu. Các ga trung  gian hầu như chưa có ga nào có thể tiếp nhận và xử lý container.

Bộ GTVT đề xuất một số giải pháp để giảm chi phí, tăng cường kết nối, phát triển hợp lý các phương thức vận tải, vận tải đa phương thức và dịch vụ logistics. Trước hết là đẩy mạnh tái cơ cấu thị trường vận tải nội địa theo hướng giảm thị phần đường bộ, tăng thị phần đường sắt và đường thủy nội địa, đặc biệt là trên các hành lang vận tải chính; mục tiêu thị phần vận tải hàng hóa liên tỉnh đường bộ đến năm 2020 khoảng 54,4%; đường sắt 4,3%; đường thủy nội địa 32,4%.

Đầu tư mở rộng hạ tầng logistics nhằm kết nối các cảng của Việt Nam với các nước láng giềng. Xây dựng công trình giao thông, kho bãi, trung tâm logistics  trên các tuyến đường, hành lang kết nối các cảng của Việt Nam với Lào, Campuchia, Thái Lan và Nam Trung Quốc. Tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị bốc xếp và hệ thống kho bãi đáp ứng yêu cầu của vận tải đa phương thức và dịch vụ logistics. Nâng cao năng lực vận chuyển hàng hải, tăng lưu lượng hàng hóa vận chuyển bằng đường biển. Điều chỉnh Quy hoạch hệ thống cảng biển theo hướng tập trung phát triển lợi thế kinh tế vùng. Nâng cao chất lượng dịch vụ của đội tàu Việt Nam.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát biểu tại hội nghị.

Phát biểu khai mạc hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho biết, hội nghị về logistics là một trong các hội nghị toàn quốc được tổ chức để giải quyết 4 vấn đề lớn của kinh tế đất nước, đó là nâng cao năng lực cạnh tranh; giảm chi phí; tháo gỡ khó khăn cho sản xuất, dịch vụ; thúc đẩy tăng trưởng bền vững, tạo môi trường kinh doanh tốt hơn. Vấn đề logistics đã được các cấp, các ngành triển khai trong thời gian qua nhưng khái niệm, cách xử lý còn rời rạc, chi phí còn cao, thậm chí rất cao. Thông qua hội nghị này để các địa phương, các ngành hiểu đầy đủ hơn, tổ chức thực hiện tốt hơn dịch vụ logistics. Dịch vụ này không mới nhưng là vấn đề chuyên ngành, còn ít người hiểu và thực hiện đầy đủ. “Tổ chức GTVT hiện nay mới đơn tuyến, chỉ tập trung vào đường bộ, chưa có biện pháp kết nối hiệu quả. 45% xe quay về không chở hàng, làm sao chi phí không cao”, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nêu vấn đề. Theo Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, cần khẳng định vai trò to lớn của logistics đối với nền kinh tế đất nước, lĩnh vực trị giá hàng tỷ USD, một trong 12 nhóm ngành được Cộng đồng kinh tế ASEAN ưu tiên phát triển, được nhiều doanh nghiệp tham gia. Nếu chúng ta không làm doanh nghiệp nước ngoài sẽ làm, trong khi nước ta chưa có doanh nghiệp mạnh về logistics.

Thủ tướng nhấn mạnh, cần phải nhận thức rõ gánh nặng chi phí là rào cản lớn nhất với doanh nghiệp Việt Nam hiện nay, trong đó có chi phí logistics, ảnh hưởng đến cạnh tranh của kinh tế đất nước. Cùng với nỗ lực về cải cách thủ tục hành chính, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế... thì việc cắt giảm chi phí cho doanh nghiệp, đặc biệt là chi phí logistics phải được quan tâm đúng mức, thực hiện có hiệu quả với những hành động cụ thể.

Tại hội nghị, Thủ tướng đề nghị các đại biểu làm rõ các giải pháp thực thi hiệu quả, kịp thời về dịch vụ logistics, trong đó, trước hết tham gia về thể chế, chính sách, thảo luận làm rõ quy định pháp luật đã đầy đủ chưa, cần sửa đổi, bổ sung quy định nào. Thứ 2 là hạ tầng và kết nối hạ tầng của các lĩnh vực giao thông thúc đẩy logistics, khắc phục tình trạng hạ tầng chưa đồng bộ, kết nối cảng, nhà ga, sân bay còn nhiều cách trở. Làm gì để các trung tâm logistic, cảng trung chuyển hàng hóa phát huy được tiềm năng, lợi thế, nâng cao hiệu quả kết nối trong cùng một khu vực. Thứ 3 là tính kết nối của các loại hình vận tải. Đây là vấn đề còn nhiều tồn tại khi vận tải đường thủy, đường sắt chiếm thị phần rất thấp, chủ yếu là vận chuyển đường bộ. Tính kết nối, chia sẻ của doanh nghiệp chưa hợp lý như còn tình trạng vận tải một chiều. Bên cạnh đó, cần quan tâm đến vấn đề nguồn nhân lực để phát triển dịch vụ logistics. Việc tổ chức thực hiện dịch vụ này phải hướng đến mục tiêu quan trọng là giảm chi phí, nếu không giảm được chi phí thì nền kinh tế không cạnh tranh được.

Tin, ảnh: MẠNH HƯNG