Sau hơn 30 năm đổi mới, tiến trình đô thị hóa của Việt Nam đã từng bước gắn kết với tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đạt được nhiều kết quả quan trọng: Tỷ lệ đô thị hóa tăng từ khoảng 19,6% với 629 đô thị vào năm 1999 lên khoảng 37,5% với 813 đô thị năm 2017 với 2 đô thị loại đặc biệt, 19 đô thị loại I, 23 đô thị loại II, 45 đô thị loại III, 84 đô thị loại IV và 640 đô thị loại V. Nhiều đô thị mới hình thành và phát triển; các đô thị hiện hữu từng bước được nâng cấp, cải tạo, mở rộng cả về quy mô đất đai, hạ tầng kỹ thuật (giao thông, cấp điện, cấp nước, thoát nước thải, vệ sinh môi trường...) và hạ tầng xã hội (giáo dục, y tế, văn hóa, thể thao...). Bộ mặt đô thị đã có nhiều thay đổi theo hướng văn minh, hiện đại, chất lượng sống của người dân đô thị từng bước được nâng cao. Khu vực đô thị đã chiếm tỷ trọng chi phối trong tổng sản phẩm quốc nội và một số chỉ tiêu phát triển chủ yếu khác; đã và đang có tác động to lớn thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội ở các vùng và cả nước.

Tuy nhiên, trình bày Tờ trình của Chính phủ về dự án Luật, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Phạm Hồng Hà cho biết, bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình đô thị hóa cũng đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập. Sự thiếu đồng bộ, chưa đầy đủ và bao quát của các quy định pháp luật về phát triển đô thị đặt ra yêu cầu phải khẩn trương nghiên cứu, xây dựng Luật Quản lý phát triển đô thị nhằm điều chỉnh tổng thể quá trình phát triển đô thị tại Việt Nam, đưa đô thị Việt Nam phát triển bền vững theo quy hoạch và có kế hoạch.

Phó chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ phát biểu ý kiến. Ảnh: quochoi.vn.

Phát biểu thảo luận, Phó chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ nhấn mạnh đến nguyên tắc phát triển, quy hoạch đô thị phải gắn với quốc phòng, an ninh. “Đây là nguyên tắc bất di bất dịch để bảo đảm tính lâu dài, chu đáo cả trong thời bình; phát triển đô thị phải gắn với quốc phòng, an ninh thông qua quy hoạch, thiết kế, các dự án phát triển đô thị... Hệ thống tầng hầm, mương, máng, hệ thống thoát nước ở đô thị cũng là những công trình gắn với quốc phòng, an ninh rất tốt khi được quy hoạch hợp lý”, Phó chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ nêu rõ.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga đồng ý với việc cần có những quy định để nhằm xây dựng đô thị phát triển, nhất là những đô thị mới đáp ứng yêu cầu của đất nước, từng bước theo kịp xu hướng phát triển đô thị quốc tế. Tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga băn khoăn nếu phân biệt chính quyền đô thị, chính quyền nông thôn thì liệu khi có Luật về quản lý và phát triển đô thị thì liệu có dự kiến ban hành Luật tương ứng về quản lý phát triển nông thôn để quản lý 80% dân số nước ta hay không?

Đề cập đến tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất của dự án Luật trong hệ thống pháp luật nói chung, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga nhấn mạnh, đây là một dự án Luật có liên quan đến nhiều đạo luật khác, vì vậy đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo dự án có báo cáo cụ thể về những đạo luật có liên quan; những tác động của Luật khi được ban hành.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính-Ngân sách Nguyễn Đức Hải cho rằng, dự án Luật nên có những quy định cụ thể hơn về vấn đề đền bù, thu hồi đất trong phát triển đô thị; hạn chế tình trạng phát sinh khiếu kiện trong đền bù thu hồi đất; hay việc không thực hiện được các ý đồ lớn về quy hoạch đô thị… Đại biểu Nguyễn Đức Hải đưa ra dẫn chứng, trên thực tế những bất cập trong thu hồi đất đô thị đã làm phát sinh những vấn đề khiếu kiện phức tạp hay xuất hiện những căn nhà siêu mỏng, siêu méo, siêu nhỏ… và đề nghị Luật cần có những quy định để phát triển đô thị tương lai. Đại biểu băn khoăn liệu dự án luật có giải quyết được các vấn đề lớn của đô thị hiện nay, thực sự tạo chuyển biến trong phát triển đô thị hay không.

Đại biểu Nguyễn Đức Hải cũng cho rằng dự thảo luật chưa đề cập đến quản lý không gian trên cao của đô thị. Dẫn chứng việc Thủ đô bỏ lỡ cảnh quan đẹp hai bên bờ sông Hồng, đại biểu đề nghị dự luật nên có phần về quản lý không gian trên cao để tránh việc không có tầm nhìn.

Đại biểu cũng đề nghị giải thích rõ điểm 1 điều 46 của dự luật: “Các dự án cải tạo, chỉnh trang khu đô thị được nộp tiền tương đương quỹ nhà ở xã hội và không phải bố trí quỹ nhà ở xã hội theo quy định pháp luật về nhà ở.” Đại biểu phân vân về điều này, cho rằng nhà ở xã hội là một chính sách lớn, nếu tính theo cơ chế trả tiền như trên khi cải tạo khu đô thị, nếu không khéo sẽ có chuyện tạo thành những “ốc đảo”. Lấy dẫn chứng về những đô thị xanh ở Đài Loan (Trung Quốc) khi các khu đô thị mới bắt buộc phải có tỷ lệ nhất định nhà ở xã hội đi kèm, nhằm thực hiện bình đẳng xã hội, để người nghèo cũng được tận hưởng không gian, cơ sở hạ tầng, điều kiện sống..., đại biểu cho rằng cần xem xét kỹ lại vấn đề này để tránh chênh lệch giữa khu người giàu và khu người nghèo.

Khẳng định sự cần thiết xây dựng và ban hành Luật, tuy nhiên, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc phân vân khi vấn đề quản lý đô thị là một vấn đề lớn, song dự luật được thiết kế xây dựng chỉ có 66 điều như vậy thì đã được đầy đủ chưa, đã bao quát toàn diện được các vấn đề về quản lý, phát triển đô thị chưa? Tổng Thư ký Quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc cũng nêu lên hàng loạt vấn đề lớn của đô thị mà dự Luật chưa đề cập đến như vấn đề về quản lý, phát triển giao thông đô thị, công tác chỉnh trang đô thị, phát triển các khu phục vụ công cộng; vấn đề vệ sinh công cộng, thu gom, xử lý rác thải, việc quản lý tên phố, số nhà… và đề nghị dự luật cần xem xét để đưa vào những quy định mang tính chất thực thi.

NGUYỄN THẢO