Người anh hùng trong lòng dân Nam Sách

Chúng tôi tìm về gia đình liệt sĩ Lê Văn Nhân tại thôn Lý Văn, xã Phú Điền. Lật giở cuốn Lịch sử Đảng bộ xã Phú Điền, bà Nguyễn Thị Thanh, con dâu của liệt sĩ cho chúng tôi xem những dòng viết về người bố chồng mà bà chưa một lần được gặp, nhưng rất đỗi tôn kính.

Các con của ông Lê Văn Nhân trước ngôi nhà được xây dựng trên nền nhà cũ, từng bị thực dân Pháp đốt cháy. Ảnh: HƯƠNG NAM

Trước Cách mạng Tháng Tám 1945, do nguyên tắc hoạt động bí mật, nên ông Nhân tham gia cách mạng ra sao thì gia đình không ai biết. Trong ký ức của bà Lê Thị Nhuần, người con gái lớn của liệt sĩ, bà chỉ biết cha đi làm gì đó, thỉnh thoảng mới về qua nhà. Xã Phú Điền là nơi phong trào cách mạng nổ ra đầu tiên của Khu 5, huyện Nam Sách. Ngày 1-1-1946, Huyện ủy Nam Sách ra quyết định thành lập chi bộ đầu tiên của xã Phú Điền. Ông Nhân là một trong những đảng viên đầu tiên của chi bộ xã; tháng 5-1946, ông được bầu là Phó bí thư Chi bộ xã.

 Những năm 1945-1946, ông Nhân là Phó bí thư, Ủy viên thư ký UBHC xã Phú Điền, đã cùng UBHC kháng chiến xã vận động nhân dân thi đua sản xuất, lập “Hũ gạo tiết kiệm”, thành lập đội “Lạc quyên”, “Đoàn cứu đói”. Qua phong trào, đã có 532 hộ gia đình lập “Hũ gạo tiết kiệm”, thu được 930kg gạo; thực hiện chính sách giảm tô, chia 90 mẫu ruộng đất công và đất vắng chủ cho 453 hộ nông dân, phát động tu sửa đê điều, nạo vét kênh mương, khai hoang phục hóa cấy hết diện tích; lúa và hoa màu đều được mùa.

Tháng 1-1947, ông Nhân được bầu làm Chủ tịch UBHC kháng chiến đầu tiên của xã Phú Điền. Hưởng ứng Lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến của Bác Hồ, UBHC kháng chiến vận động nhân dân đi tản cư; đồng thời, phân công nhiệm vụ cho các đảng viên, ban, ngành, đoàn thể chuẩn bị kháng chiến; chỉ đạo lực lượng dân quân, du kích xã ở lại bám đất, rào làng kháng chiến, phá đường giao thông...

Đầu tháng 2-1949, địch tổ chức trận càn quy mô lớn vào xã Phú Điền. Nhận được tin báo, chi bộ lãnh đạo UBHC kháng chiến xã chuẩn bị các phương án đánh địch. Khi địch đến thôn Cổ Pháp (xã Cộng Hòa) thì bị lực lượng bộ đội, du kích của ta mai phục sẵn. Cuộc chiến đấu diễn ra ác liệt, ta tiêu diệt hơn 100 tên địch, khiến chúng vội vã rút lui.

Tháng 8-1949, địch bí mật điều quân tổ chức bao vây và tiến hành trận càn lớn vào xã Phú Điền. Chúng lùng sục, phát hiện 2 hầm bí mật, bắt đi 18 người (13 đồng chí là đảng viên), trong đó có đồng chí Lê Văn Nhân. Khi biết ông là Chủ tịch UBHC xã, chúng thay nhau dùng mọi cực hình tra tấn, nhằm khai thác thông tin.

Bà Nguyễn Thị Lẻn, 86 tuổi ở thôn Kim Bảng, khi đó mới 14 tuổi, đã chứng kiến việc địch bắt và tra tấn ông Nhân, kể lại: "Khoảng 9 giờ ngày 10-8-1949, bọn địch bắt được ông Nhân rồi đưa lên đình xóm trên thôn Kim Bảng. Chúng bắt mọi người trong làng ra sân đình chứng kiến việc tra tấn ông Nhân. Chúng bắt ông nằm úp mặt xuống đất, rồi dùng cây bát biểu đánh, gãy cây này, chúng lại dùng cây khác đánh, đồng thời tra hỏi về nơi cất súng. Chúng còn nhảy lên người ông và tra tấn bằng điện, nhưng ông kiên quyết không khai, không kêu than. Đến chiều, bỗng tôi nghe ông nói: “Đưa tao đi lấy súng”. Sau đó 6-7 tên địch cầm vũ khí đưa ông xuống bờ sông bãi Nghè. Sau này, tôi nghe ông Toại kể lại, khi ông Toại đang trốn nấp dưới đám bèo tây thì nghe tiếng ông Nhân chửi bọn địch: “Làm gì có súng”. Bọn địch bắn chết ông ngay tại chỗ; đến đêm dân làng mới tổ chức đưa thi thể ông về chôn cất".

Trước tấm gương anh dũng, trung kiên của ông Nhân, tất cả 17 người bị bắt cũng kiên quyết không khai, mặc cho địch tra tấn. Cuối cùng, chúng đã xử bắn cả 17 người, rồi hất thi thể xuống sông.

Ông Bùi Văn Mạo, người cùng thôn Kim Bảng cho biết: “Việc ông Nhân lừa địch ra sông, theo các cụ nói là nhằm tạo điều kiện cho 17 đồng chí cùng bị bắt có thêm thời gian để trốn thoát. Các đồng chí đó không khai báo, đã bảo vệ được cơ sở cách mạng, lương thực, vũ khí... của cả xã Phú Điền và huyện Nam Sách. Ngay từ thời điểm đó, trong lòng mỗi người dân, ông Nhân và các đồng chí hy sinh đã là những anh hùng”.

66 năm đã qua kể từ ngày liệt sĩ Lê Văn Nhân anh dũng hy sinh, nhưng tấm gương dũng cảm, sự kiên trung với Đảng, với cách mạng của ông vẫn sáng mãi trong lòng mỗi người dân xã Phú Điền. Hằng năm, vào ngày 10 và 11-8 dương lịch (ngày 16 và 17-7 âm lịch), người dân xã Phú Điền lấy làm ngày giỗ trận. Bà con khi ôn lại những giờ khắc cuối cùng của ông Nhân đều bồi hồi xúc động, nguyện mãi noi theo gương sáng của người đảng viên anh dũng, bất khuất. 

THANH HOA