QĐND Online – Trao đổi với phóng viên bên hành lang Quốc hội, cũng như phát biểu tại hội trường, Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga (đoàn Thái Nguyên) đã phân tích khá rõ về vai trò thanh tra và kiểm toán với công tác phòng, chống tham nhũng. Trong đó, Phó chủ nhiệm Lê Thị Nga đã chỉ ra một số hạn chế ảnh hưởng không tốt đến phòng, chống tham nhũng…

Còn sai phạm trong công tác thanh tra

Theo Phó chủ nhiệm Lê Thị Nga chỉ ra: Năm 2010, Quốc hội đã sửa đổi toàn diện Luật Thanh tra theo hướng đảm bảo sự độc lập cần thiết của hoạt động thanh tra. Tuy nhiên, trên thực tế nhiều vụ việc thanh tra không tuân thủ nghiêm. Nếu theo dõi các cuộc thanh tra ở địa phương, nhất là các cuộc thanh tra do Thanh tra Chính phủ tiến hành năm 2011-2012, trong đó có cả cuộc thanh tra về Vinaline có thể thấy rõ điều này.

Theo Phó chủ nhiệm Lê Thị Nga, có một số sai phạm thường gặp. Đó là trình trạng vi phạm và phổ biến  về thời hạn ra kết luận thanh tra sau khi kết thúc thanh tra trực tiếp tại các đơn vị theo Điều 50. Có những vụ vi phạm gấp 10 lần thời hạn cho phép và người ra kết luận thanh tra lại có xu hướng phụ thuộc vào chủ thể quản lý khi ra kết luận. Tiếp đến là việc trưởng đoàn thanh tra chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm kiến nghị của mình theo quy định tại Điều 46 đã góp phần dẫn đến người có thẩm quyền thuyên chuyển công tác đối tượng thanh tra đang bị thanh tra (vụ Vinaline là một ví dụ)

Nội dung kết luận thanh tra không tuân thủ đầy đủ quy định tại Điều 50; không xác định đầy đủ trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có vi phạm. Trách nhiệm sai phạm chỉ được Thanh tra Chính phủ quy cho lãnh đạo doanh nghiệp mà không thấy trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước.

Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga trao đổi với phóng viên

Về công khai kết luận thanh tra, theo Điều 39 có 4 hình thức công khai kết luận thanh tra. Nhưng thường người ra quyết định thanh tra lại chọn hình thức có phạm vi hẹp nhất. “Đại biểu Quốc hội muốn tiếp cận với kết luận thanh tra thấy còn khó thì nói gì đến công chúng. Nếu theo công thức đã được quốc tế thừa nhận là: tham nhũng = độc quyền + bưng bít thông tin - trách nhiệm giải trình thì chúng ta có thể thấy việc hạn chế công chúng tiếp cận kết luận thanh tra đã ảnh hưởng rất lớn đến chống tham nhũng” Phó Chủ nhiệm Lê Thị Nga nhấn mạnh.

Vai trò kiểm toán chưa được đề cao

Một vấn đề nữa được Phó Chủ nhiệm Lê Thị Nga chỉ ra là: “Hiện nay, vai trò của Kiểm toán Nhà nước trong chống tham nhũng chưa được đề cao theo Luật Phòng, chống tham nhũng do địa vị pháp lý của Kiểm toán Nhà nước và Tổng kiểm toán còn nửa vời. Là công cụ để Quốc hội giám sát Chính phủ, nhưng Kiểm toán Nhà nước không phải là cơ quan của Quốc hội, cũng không phải là cơ quan của Chính phủ”.

Mặt khác, muốn bầu Tổng kiểm toán phải có sự thống nhất của Thủ tướng, kết luận của Kiểm toán Nhà nước chưa có giá trị bắt buộc thi hành, Tổng kiểm toán do Quốc hội bầu nhưng không phải là đối tượng bị chất vấn…

“Chính vì những bất cập này làm hạn chế nhiều đến hiệu quả phòng, chống tham nhũng, nhất là việc phát hiện tham nhũng qua chi ngân sách Nhà nước, qua đầu tư công rất cần được Quốc hội xem xét khi sửa Hiến pháp và Luật Kiểm toán để nâng cao địa vị pháp lý và vai trò của Kiểm toán Nhà nước trong chống tham nhũng” Phó chủ nhiệm Lê Thị Nga nói.

Về biện pháp điều tra đặc biệt, Phó chủ nhiệm Lê Thị Nga chỉ ra: Bộ trưởng Bộ Công an tại kỳ họp trước có đề nghị áp dụng biện pháp điều tra bí mật đối với tội phạm tham nhũng. Theo Luật Tố tụng hình sự hiện hành, mọi biện pháp điều tra thu thập chứng cứ chỉ được tiến hành sau khi vụ án đã khởi tố, chỉ có một số tội, như ma túy, xâm phạm an ninh quốc gia mới được phép áp dụng biện pháp điều tra bí mật. Thực tế là người có chức vụ, quyền hạn thường là Đảng viên, khi khởi tố điều tra phải tuân theo quy trình báo cáo Đảng.
 
Phó chủ nhiệm Lê Thị Nga bảy tỏ: “Việc báo cáo này là hợp lý, tuy nhiên, cần có quy định sao cho thật đảm bảo tính kịp thời, tránh lọt thông tin. Chính vì đối tượng tham nhũng là người có chức vụ quyền hạn, cho nên nhiều khả năng họ sử dụng quyền lực đó chống lại việc điều tra. Nếu thủ tục điều tra tiến hành như bình thường thì khả năng lộ, lọt thông tin, khả năng kẻ phạm tội xóa dấu vết, tiêu hủy vật chứng ngăn chặn điều tra hoặc biến mất sau khi xác nhận hành vi phạm tội như trường hợp Dương Chí Dũng hoàn toàn có thể tái diễn”. Vì vậy, Phó chủ nhiệm Lê Thị Nga đồng tình với đề nghị của Bộ trưởng Trần Đại Quang về việc cho phép cơ quan điều tra áp dụng biện pháp điều tra đặc biệt đối với hành vi tham nhũng. Việc cho phép này phù hợp với quy định của Công ước về chống tham nhũng mà hiện nay nước ta đang bảo lưu về điều khoản này. Tuy nhiên, nếu việc trao quyền lực mà thiếu cơ chế kiểm soát thì khả năng lạm dụng, làm oan có thể xảy ra nên cần xác định nguyên tắc đối tượng và điều kiện chặt chẽ khi cho thẩm quyền này.

XUÂN DŨNG