Tuổi thơ tôi có nhiều kỷ niệm sâu lắng về lũy tre làng. Bây giờ, mỗi lần về thăm quê, nhìn lũy tre làng lại thấy lòng bồn chồn, rạo rực. Những thảm xanh vươn lên trời mây, sừng sững, bề thế, vững chãi và rất gần gũi. Trước nhà tôi có hai bụi tre. Mỗi buổi trưa hè thật sảng khoái, thanh thản khi được nằm trên võng đay đung đưa dưới bờ tre. Gió từ đồng xa thổi về mát lộng. Tiếng gió xạc xào trên lũy tre cứ đi dần vào giấc ngủ, êm đềm như lời ru. Những hôm chăn trâu ở đồng xa, tôi vẫn nhìn ngắm lũy tre làng. Chộn rộn nhất là lúc hoàng hôn, khi những áng mây chiều chuyển màu vàng đậm hoặc hồng tươi, sắc tím hoàng hôn từ lũy tre làng ùa ra, hòa vào ngọn gió. Tôi thích ngắm những đàn cò trắng bay về lũy tre làng. Thích là vậy, nhưng trèo lên ngọn tre tìm tổ cò vẫn là thú vui của đám trẻ chăn trâu chúng tôi. Trèo tre rất khó và phải thận trọng, nếu không sẽ bị gai tre cứa vào mặt, kéo toạc cả quần áo.

Lũy tre xanh, bây giờ không còn nhiều ở các làng quê như trước 

Chúng tôi lớn lên trong gian khó, rồi tiếp bước cha anh lên đường đi đánh giặc. Lũy tre làng cứ theo năm tháng lớn dần, nối dài, bề thế vòm xanh, trong lành ngọn gió, chở che bão giông cho cả làng. Bố tôi kể lại rằng, nếu như ngày xưa không có lũy tre thì khó đánh giặc khi chúng càn vào làng. Bờ tre thật kín đáo, che chắn đạn và tầm quan sát của địch. Những cái hầm, những công sự của du kích dưới lũy tre trở nên hết sức vững chắc, bởi chằng chịt rễ tre giữ cho hầm hào, công sự không dễ bị sạt lở. Khi tôi lớn lên, làng tôi là điểm dừng chân trên đường hành quân vào Nam chống Mỹ của các đơn vị bộ đội. Cả trung đoàn đóng quân trong làng. Không cần ngụy trang, những chiếc võng bạt của bộ đội mắc dưới lũy tre làng thật kín đáo và thơ mộng. Xe, pháo hành quân qua làng cũng núp dưới lũy tre, không sợ máy bay địch phát hiện. Trong các cuộc kháng chiến bảo vệ làng quê, lũy tre cũng góp phần đánh giặc. Nó được ví như “thành trì” của quê tôi.

Thế nhưng, trong vài thập niên qua, mỗi lần về quê tôi cứ thấy thiếu vắng một cái gì đó. Trong nỗi nhớ da diết thời tuổi thơ có nỗi nhớ lũy tre làng. Đúng thế! Lũy tre tự bao đời bao bọc, chở che cho làng tôi giờ đây chỉ còn trong ký ức. Lớp trẻ sau này ở quê tôi lớn lên chắc không thể hình dung ra lũy tre làng. Về quê bây giờ từ phía xa nhìn không còn thấy lũy tre bề thế vòm xanh nữa. Người ta chặt tre để có đất thay đổi cây trồng, làm ao nuôi thủy sản, phát triển kinh tế gia đình. Người ta chặt tre, lấp cát, đắp nền bán đất. Làng tôi nay đã dần dần đô thị hóa. Người ta chặt hết các bụi tre để xây dựng nhà mới. Thay vào nhà ngói 5 gian khiêm tốn dưới lũy tre là những nhà cao tầng, mái bằng đồ sộ. Lũy tre làng thân thương và gắn bó, nay còn đâu…?

Bài và ảnh: Bùi Văn Bồng