Cũng như nhiều làng quê khác ở miền Bắc, từ những năm 60 của thế kỷ trước, đầu làng tôi được xây dựng một sân hợp tác rộng hàng héc-ta, có đủ cả tường bao, nền gạch, nhà kho, nhà họp, bốn bề phi lao xanh ngắt vi vu. Khi tôi sinh ra thì sân hợp tác đã có rồi. Thoạt nghe tưởng như sân chỉ để phục vụ sản xuất nông nghiệp theo mô hình hợp tác xã nông nghiệp thời trước. Nhưng suốt mấy chục năm tồn tại, đây còn là nơi diễn ra nhiều các hoạt động cộng đồng của làng quê.

Ảnh minh họa/internet.

Mỗi năm đến kỳ thu hoạch, cao điểm là hai vụ chiêm mùa, sân hợp tác nhộn nhịp như trẩy hội. Dòng người gánh gồng kĩu kịt vào ra, cười nói râm ran, thóc phơi vàng sân, rơm rạ chất đầy, âm thanh ngày mùa vang lên rộn rã. Trẻ con trong làng cũng dồn hết về sân hợp tác mót thóc, cào rơm, chạy nhảy nô đùa… Ngày mùa trôi qua, sự nhộn nhịp vơi đi vài phần, nhưng đó là sự vơi giảm của không khí lao động, còn vẫn vẹn nguyên biết bao hình ảnh thân thương của một sân chơi, hoạt động cộng đồng. Sân hợp tác giống như “công viên” của làng. Hè về, đây là nơi đội thiếu niên luyện tập nghi thức, văn nghệ với tiếng trống vang vang, nhịp đếm một hai, tiếng hát, giọng hò ngân nga thánh thót.

Những đêm Trung thu đèn sao rực rỡ, bao buổi mít-tinh đỏ thắm khẩu hiệu, sắc cờ. Sân hợp tác cũng là chỗ nhiều đoàn thể lui tới quần hội. Năm lại năm, bao thế hệ trai làng tập hợp, rồi lưu luyến chia tay lên đường nhập ngũ, là chốn yên bình cho bầy trẻ thả diều, đá bóng, nhảy dây, chọi cù và bao trò chơi dân gian khác. Những đêm trăng thanh, gió mát, thấp thoáng đây đó cũng có những đôi lứa tự tình… Sân hội tụ rất nhiều âm thanh, sắc màu quê hương đã đi vào tâm thức bao người.

Giờ đây, cùng với sự phát triển của xã hội, mô hình hợp tác xã nông nghiệp thuở xưa không còn phù hợp, sân hợp tác cũng vì thế mà bị phá bỏ. Có nơi giữ lại một khoảnh nhỏ làm nhà trẻ hoặc nhà văn hóa. Có nơi thậm chí chẳng còn một dấu tích nào của hợp tác xã… Thật đáng tiếc, dù sân không còn đóng vai trò phục vụ sản xuất nông nghiệp tập thể, nhưng vẫn còn đó nhu cầu hoạt động cộng đồng làng quê, là sân chơi cho con trẻ mỗi dịp hè về. Một nét sinh hoạt văn hóa truyền thống vốn có của làng quê, bây giờ chỉ còn là niềm ao ước trong mơ.

Lê Văn Giang