Linh thiêng Côn Đảo

Tế lễ dân gian tại nghĩa trang Hàng Dương

Chưa khi nào Côn Đảo-hòn đảo thơ mộng nằm ở vùng biển Đông nam nước ta, cách TP Hồ Chí Minh 230km-lại tưng bừng, náo nhiệt như những ngày tháng bảy này. Du khách trong và ngoài nước đến Côn Đảo (bằng tàu thủy và máy bay) nhiều hơn hẳn những năm trước. Nhiều cựu tù chính trị Côn Đảo, tuy tuổi cao, sức yếu vẫn từ các tỉnh về đây. Đoàn tiền trạm của đài Truyền hình Việt Nam có mặt từ hơn một tuần nay để chuẩn bị tổ chức cầu truyền hình trực tiếp đêm 27-7 tại Nghĩa trang Hàng Dương. Các đài truyền hình Bình Dương, TP Hồ Chí Minh và các cơ quan báo chí đều có phóng viên kịp thời phản ánh mọi hoạt động tình nghĩa trên hòn đảo linh thiêng này. “Hơn 5.000 dân và các đơn vị LLVT trên huyện đảo chúng tôi đều vào cuộc”, đồng chí Phan Hòa Bình, Chủ tịch UBND huyện Côn Đảo nói với chúng tôi như vậy.

Khắp Côn Đảo rực rỡ cờ hoa, với nhiều lễ hội được tổ chức nhằm ghi nhớ công ơn các anh hùng liệt sĩ và đồng bào, đồng chí đã hy sinh vì nghĩa lớn. Mở đầu chương trình là Lễ tế dân gian tại Nghĩa trang Hàng Dương, chiều 25-7. Đây là lần đầu tiên kể từ sau ngày giải phóng (năm 1975), Ủy ban mặt trận Tổ quốc huyện Côn Đảo tổ chức lễ tế với nghi thức trang trọng, thu hút quân dân toàn huyện đảo tham gia. Tại đây, chúng tôi gặp bác Trịnh Văn Lâu, quê Vĩnh Long, cựu tù Côn Đảo, nguyên là bí thư Đảo ủy đầu tiên (từ năm 1975). Bác Lâu xúc động nói: “Được như thế này là mừng lắm rồi. Khi tiếp quản, tôi không nghĩ tốc độ phát triển của Côn Đảo được như hôm nay”. Tại buổi lễ, chúng tôi còn gặp mẹ con chị Lê Tú Cẩm. Chị là cựu tù Côn Đảo, nguyên phó giám đốc sở Văn hóa-Thông tin TP Hồ Chí Minh. Năm 1970, trước khi vào nhà tù Côn Đảo, chị đã phải hơn 4 năm ngồi các nhà tù Tổng nha cảnh sát (ngụy), Thủ Đức, Tân Hiệp (Biên Hòa). Chồng chị, anh Trương Thành Danh cũng là cựu tử tù Côn Đảo. Năm 1975, anh chị mới kết duyên với nhau. Cháu Trương Lê Trung Kiên là con đầu của anh chị đang ở đây cùng với mẹ. Cháu là sinh viên mỹ thuật công nghiệp, ra đây giúp Hội doanh nghiệp cựu chiến binh-cựu quân nhân TP Hồ Chí Minh trang trí sân khấu lễ hội. Chị Cẩm tâm sự: “Côn Đảo với gia đình tôi là vùng đất thiêng. Tôi ra đây rất nhiều lần, mỗi lần thấy Côn Đảo mới hơn, đẹp hơn là tôi lại thêm vui. Chỉ mong sao Nhà nước có kế hoạch đầu tư toàn diện để Côn Đảo phát triển nhanh hơn nữa trong thời kỳ hội nhập này”. Trong đoàn người đến thắp nhang tưởng niệm các chiến sĩ, đồng bào đã ngã xuống tại Côn Đảo, còn có vợ chồng và con trai bác Trần Trọng Tân, cựu tù chính trị Côn Đảo. Bác nguyên là Ủy viên Trung ương Đảng, Trưởng ban Tư tưởng-Văn hóa Trung ương. Đi cạnh bác là người con trai Trần Trọng Dũng, Phó tổng biên tập báo Công an TP Hồ Chí Minh. Cả ba người đều trầm lặng, lộ rõ nét xúc động trên gương mặt.

Nhìn đội tế lễ trang nghiêm, đúng nghi thức trong trang phục truyền thống, nhiều du khách không biết rằng, họ là những cán bộ, nhân viên đã và đang công tác tại Côn Đảo. Đạo diễn Xuân Hồng, giảng viên Trường cao đẳng Sân khấu-điện ảnh TP Hồ Chí Minh cho biết:

- Trên cơ sở bài Tế lễ dân gian truyền thống, thời gian chúng tôi tập không nhiều, nhưng anh em trong đội tế luyện tập với trách nhiệm cao, tiếp thu rất nhanh.

Sau phần tế lễ, bà con huyện Côn Đảo lại dồn về Trung tâm Văn hóa-Thông tin-Thể thao của huyện để dự chương trình lễ hội sân khấu hóa: Côn Đảo-Bản anh hùng ca bất tử!

Đây là chương trình hoành tráng do Hội doanh nghiệp cựu chiến binh-cựu quân nhân TP Hồ Chí Minh tổ chức, dàn dựng tặng Côn Đảo. Với những hoạt cảnh về chế độ tàn ác của nhà tù thực dân, đế quốc trong 113 năm ngự trị trên hòn đảo này, mọi người dự lễ vừa căm thù giặc, vừa xót thương đồng bào, đồng chí năm xưa. Nhiều hình ảnh đã gây xúc động mạnh với mọi người. Đó là cảnh bạn tù trao áo cho nhau: Đồng chí Vũ Văn Hiếu biết mình không sống nổi đã trao chiếc áo cuối cùng cho đồng chí Lê Duẩn, với lời dặn: “Ráng sống mà phục vụ cách mạng”. Đó là hình ảnh chị Võ Thị Sáu hiên ngang, bình thản trên đường ra pháp trường, hát vang bài Quốc ca, kiên trung không thèm bịt mắt trước họng súng kẻ thù, trở thành người con gái huyền thoại…

Những hình ảnh kẻ thù biến Côn Đảo thành “địa ngục trần gian” đã khích lệ mọi người hãy chung lòng, chung sức xây dựng Côn Đảo thành hòn đảo ngọc. Lời phát biểu của đồng chí Châu Anh Kiệt, phó chủ tịch UBND huyện Côn Đảo và đại tá Lê Duy Minh, chủ tịch Hội doanh nghiệp cựu chiến binh-cựu quân nhân TP Hồ Chí Minh đều nhắc nhở mọi người ghi nhớ công ơn các liệt sĩ, sống xứng đáng với những người đã đổ máu trên đất Côn Đảo, hãy làm tất cả để Côn Đảo đẹp giàu, là lá chắn tiền tiêu vững vàng của Tổ quốc.

Sáng 26-7, quân dân Côn Đảo lại tập trung về cầu tàu 914 để mít tinh, tưởng niệm, dâng hương, thả hoa… Nơi đây, có 914 tù nhân ngã xuống trong khi xây dựng cầu tàu này. Và, sau đó có hàng trăm người bị kẻ thù đày tới đây rồi vĩnh viễn ra đi… Năm 1945, chính tại cầu tàu này, người cộng sản Tôn Đức Thắng đã dùng tàu rước hơn 2.000 tù chính trị vượt biển. Tháng 5-1975, nơi đây lại tiễn đưa hơn 4.000 tù chính trị về đất liền.

Trong dịp này, tại Côn Đảo còn diễn ra cuộc giao lưu, tọa đàm: “Văn hóa doanh nghiệp, doanh nhân với nghĩa tình nhân ái-doanh nhân với nghĩa vụ cộng đồng”. Hội thảo do Công ty nhiếp ảnh và dịch vụ văn hóa TP Hồ Chí Minh; Hội doanh nghiệp CCB-cựu quân nhân TP Hồ Chí Minh và UBND huyện Côn Đảo tổ chức. Hy vọng hội thảo sẽ gợi ra nhiều ý tưởng phát triển doanh nhân Côn Đảo, thiết thực xây dựng Côn Đảo xứng tầm với vị trí văn hóa, lịch sử của cả nước.

Bài và ảnh: ĐÀO VĂN SỬ, HOÀI TRUNG