Những ngày vừa qua, Báo Quân đội nhân dân liên tục được các cựu chiến binh và bạn đọc cung cấp thông tin có liên quan về danh tính và phiên hiệu đơn vị của các liệt sĩ vừa quy tập tại thôn Cam Phú (Cam Thành, Cam Lộ, Quảng Trị). Điều đó thể hiện sự quan tâm sâu sắc của quân và dân cả nước đối với các liệt sĩ đã hy sinh vì Tổ quốc, đồng thời cung cấp những dữ liệu khá phong phú để bước đầu, chúng ta có thể tìm ra danh tính, phiên hiệu đơn vị của các liệt sĩ trong khu mộ tập thể nói trên.

Thông tin từ phía cựu chiến binh Mỹ

Như chúng tôi đã nêu trong bài “Sớm làm rõ thông tin về các liệt sĩ” đăng Báo Quân đội nhân dân ngày 6-9, hiện đã có nhiều cơ sở để khẳng định hài cốt tại khu mộ tập thể vừa quy tập ở thôn Cam Phú, xã Cam Thành (Cam Lộ, Quảng Trị) là các liệt sĩ thuộc Trung đoàn 64 (Sư đoàn 320, Binh đoàn Tây Nguyên). Tuy nhiên, những mâu thuẫn về việc phát hiện một số di vật mà bộ đội đặc công thường sử dụng, cũng như sự chênh lệch về tổng số liệt sĩ theo tài liệu giữa ta và Hội Cựu chiến binh Mỹ cung cấp, chưa cho phép chúng ta khẳng định cụ thể phiên hiệu các đơn vị.

Tấm bản đồ về nơi chôn cất các liệt sĩ do Hội Cựu chiến binh Mỹ cung cấp.

Lần trở lại thông tin mà những cựu binh Mỹ đã tham gia cuộc chiến tranh Việt Nam cung cấp cho các cơ quan chức năng tỉnh Quảng Trị, chúng tôi được biết, cách đây 3 năm, Đại sứ quán Mỹ tại Việt Nam đã cung cấp một bản đồ có đánh dấu điểm chôn cất các liệt sĩ của ta kèm theo một số dữ liệu như: Khu mộ nằm gần thôn An Thái Thượng (nay là thôn Cam Phú, xã Cam Thành), tổng số liệt sĩ là 158, không rõ tên đơn vị nhưng đó là quân chủ lực chứ không phải bộ đội địa phương, ngày xảy ra trận đánh là ngày 27-1-1968.

Từ những thông tin trên, các cơ quan chức năng của tỉnh Quảng Trị cùng nhân dân trên địa bàn đã tổ chức nhiều đợt tìm kiếm nhưng không phát hiện được hài cốt liệt sĩ. Nhưng do điểm đánh dấu trên bản đồ rất khó xác định chính xác tọa độ, cũng như địa hình của thôn Cam Phú đã thay đổi rất nhiều sau khi đất nước hòa bình, thống nhất nên việc tìm kiếm gặp khó khăn. Nhiều hộ dân trong thôn Cam Phú đã đồng ý cho các đội quy tập đào cả móng nhà để tìm kiếm nhưng vẫn chưa phát hiện được. Chính vì vậy, ngay sau khi tìm thấy khu mộ liệt sĩ, gia đình ông Trần Vĩnh và nhân dân thôn Cam Phú rất xúc động. Riêng ông Trần Vĩnh đồng ý cho đội quy tập xới tung toàn bộ khu vườn, kể cả ngôi nhà đang ở của mình để tìm kiếm.

 Hé lộ trận đánh bi hùng

Trong các thông tin mà bạn đọc và cựu chiến binh cả nước cung cấp, chúng tôi đặc biệt chú ý đến thông tin do Trung tướng Khuất Duy Tiến, nguyên Hiệu trưởng Trường Sĩ quan Lục quân I, nguyên Trung đoàn phó, Tham mưu trưởng Trung đoàn 64 trong dịp Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968 cung cấp. Ngay sau khi nghe thông tin về việc phát hiện ngôi mộ tập thể, ông đã gửi vòng hoa đến viếng và sẵn sàng giải đáp các thắc mắc của chúng tôi. Ông cho biết:

- Tôi đặc biệt quan tâm đến thông tin do phía Mỹ cung cấp, nhất là khi họ nói thời gian diễn ra trận đánh là ngày 27-1-1968 thì đã trùng khớp hoàn toàn với trận tập kích của Tiểu đoàn 7 thuộc Trung đoàn 64. Lịch sử đơn vị tôi có ghi lại khá chi tiết trận đánh này.

Rất đông người dân thôn Cam Phú tham gia cùng bộ đội tìm kiếm, cất bốc hài cốt liệt sĩ.

Biên niên sự kiện của Sư đoàn 320A ghi: Ngày 27-1-1968, Trung đoàn 64 giao Tiểu đoàn 7 tập kích cao điểm 105. Trận tập kích dũng mãnh của Tiểu đoàn 7 diễn ra chỉ trong vòng 20 phút, ta đã làm chủ hoàn toàn cao điểm 105. Cay cú vì hao quân, mất trận địa, quân Mỹ đã gọi phi pháo và máy bay ném bom hủy diệt cao điểm 105 với mức độ tàn khốc nhất. Bộ đội ta thương vong lớn, phải nhanh chóng rút khỏi điểm cao 105, nên khá nhiều liệt sĩ phải nằm lại mà không mang theo kịp. Trung tướng Khuất Duy Tiến cho biết: Bom pháo của địch đã làm 97 chiến sĩ hy sinh. Liên tục hai đêm sau đó, mặc cho bom đào, pháo trộn, Trung đoàn 64 vẫn cử bộ đội vào tìm kiếm thi thể anh em, mang ra mai táng ở hậu cứ, nhưng do mật độ dày đặc của bom pháo nên chỉ mang ra được một số.

Chính vì thế, con số 158 liệt sĩ do phía Mỹ cung cấp khiến Trung đoàn 64 nghi ngờ. Tuy nhiên, cũng theo Trung tướng Khuất Duy Tiến, từ nguồn tin của nhân dân địa phương và một số người trước đây đi lính ngụy cho biết: Khu mộ tập thể nói trên là do Mỹ-ngụy dồn từ nhiều trận địa khác nhau trong những ngày cuối tháng 1-1968 đem chôn, chứ không chỉ riêng liệt sĩ Trung đoàn 64. Đây có thể là thông tin quan trọng nhất để xác định danh tính và phiên hiệu đơn vị các liệt sĩ. Thực tế trong quá trình khai quật, đội quy tập đã tìm thấy lẫn trong các hài cốt rất nhiều dây thép xoắn chặt thành vòng, nằm ở vị trí tay và cổ hài cốt. Điều này cho thấy, địch đã trói tay hoặc thắt cổ các liệt sĩ để lôi kéo, di chuyển các thi thể. Nguồn tin từ một số lính ngụy tham gia chôn cất liệt sĩ ta trước đây cho biết: Các dây thép thường dùng để trói một số thương binh đã hấp hối, địch chôn sống cùng liệt sĩ.

Trung tướng Khuất Duy Tiến cho biết: Vị trí ngôi mộ tập thể tìm được cách vị trí cao điểm 105 khoảng 5-7km. Ngay trong thời điểm tháng 1-1968, khi tổ chức trở lại cao điểm 105 tìm thi thể đồng đội, đơn vị đã nghe thông tin về việc địch tập kết các liệt sĩ về một chỗ, dùng xe tải bốc đi nơi khác chôn cất. Điều này càng khẳng định các liệt sĩ Trung đoàn 64 đã được chôn cất cùng liệt sĩ thuộc đơn vị khác và nhận định này cũng góp phần giải tỏa những mâu thuẫn về việc phát hiện nhiều di vật mà bộ đội đặc công vẫn thường sử dụng (trong khi Trung đoàn 64 là đơn vị binh chủng hợp thành).

Những giả định khác

Ngoài thông tin rất đáng tin cậy từ sử liệu và cá nhân Trung tướng Khuất Duy Tiến, chúng tôi còn nhận được những thông tin đáng chú ý khác là:

- Một người trước đây là lính ngụy cho hay: Trong thời gian 1968-1969, tại khu vực Cam Thành ngày nay, ông ta nhận lệnh của cấp trên đi chôn cất hai ngôi mộ tập thể, một ngôi mộ gồm 15 liệt sĩ, ngôi khác có 4 liệt sĩ, có thể là thi thể của bộ đội đặc công. Như vậy, chắc chắn khu mộ vừa quy tập không nằm trong số ngôi mộ tập thể do người lính ngụy cung cấp do sự chênh lệch về số hài cốt rất lớn.

Toàn bộ các di vật được tìm thấy cùng hài cốt các liệt sĩ.

- Một đồng chí cựu chiến binh tên là Nhuận (quê ở Hà Tây cũ) cho biết: vào ngày 10 tháng Giêng, Tết Nguyên đán năm 1970, Tiểu đoàn đặc công 13 thuộc Sư đoàn 3 cũng chiến đấu tại khu vực vừa phát hiện ra khu mộ. Tiểu đoàn 13 cũng đã làm chủ trận địa nhưng sau đó bị địch phản kích bằng bom pháo nên cũng hy sinh gần hết, chỉ 3 đồng chí vượt nhanh ra khỏi tầm pháo kích nên thoát được (trong đó có đồng chí Nhuận). Đồng chí Nhuận đã nhiều lần quay lại Cam Lộ tìm hài cốt liệt sĩ nhưng không tìm được. Tuy nhiên, như trên đã nói, đối chiếu với tài liệu từ phía các cựu chiến binh Mỹ, khu mộ vừa tìm thấy được an táng vào ngày 27-1-1968. Hơn nữa, theo nhiều cựu chiến binh khác, vị trí trận đánh của Tiểu đoàn đặc công 13 cách rất xa (hàng chục ki-lô-mét) khu vực khu mộ vừa quy tập. Điều đó cho thấy vẫn có thể còn những khu mộ tập thể mà số lượng liệt sĩ cũng không kém gì khu mộ vừa được cất bốc.

- Trung tá, cựu chiến binh Trần Minh Châu, hiện sống tại Huế, cho biết: Khu mộ trên có thể là của liệt sĩ Sư đoàn 324. Trước đây, Trung tá Trần Minh Châu là chiến sĩ đặc công thuộc Tiểu đoàn 33 (Mặt trận B5) nên ông biết, thời điểm 1967, Sư đoàn 324 chiến đấu ở khu vực Cam Lộ và cũng có nhiều trận đánh quyết liệt với Mỹ-ngụy, nhiều trận phải rút mà không kịp mang theo đồng đội đã hy sinh. Tuy nhiên, căn cứ vào sử liệu của Sư đoàn 324, không thấy có chi tiết nào liên quan đến khu mộ tập thể vừa quy tập được.

Chiều ngày 8-9, Đại tá Bùi Huy Biết, Chính ủy Sư đoàn 320 (Binh đoàn Tây Nguyên) cho chúng tôi biết: Từ tin tức thu được trong những ngày qua có thể khẳng định: Khu mộ tập thể nói trên là các liệt sĩ của Trung đoàn 64 thuộc Sư đoàn 320A đã hy sinh trong trận đánh quyết tử ngày 27-1-1968. Một số di vật của bộ đội đặc công thường sử dụng được tìm thấy lẫn trong hài cốt có thể là của trinh sát đơn vị hoặc của các liệt sĩ đặc công thuộc đơn vị khác, bị địch tập kết về chôn cùng. Trung đoàn 64 đang tích cực tiến hành các thủ tục để cung cấp danh tính 97 liệt sĩ của đơn vị đã hy sinh, đồng thời mong muốn các đơn vị khác từng chiến đấu tại Cam Lộ trong thời điểm cuối tháng 1-1968 cung cấp thêm danh tính các liệt sĩ có thể đã bị địch cùng tập kết vào khu mộ vừa quy tập. Dù muộn và không thể xác định rõ tên của từng liệt sĩ, nhưng việc tìm ra khu mộ tập thể tại Cam Lộ cũng đã làm vợi bớt nỗi niềm đau đáu của cán bộ, chiến sĩ Sư đoàn và người thân suốt 42 năm qua.

Bài và ảnh: Hồng Hải – Đức Dục