Bài 5: Xây dựng nền công nghiệp quốc phòng hiện đại, lưỡng dụng

Súng lục thắng thanh kiếm và quan hệ con người – vũ khí

Quan điểm phát triển công nghiệp quốc phòng của Đảng ta là sự vận dụng sáng tạo quan điểm của Chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, giải quyết đúng đắn, hài hòa mối quan hệ giữa con người và vũ khí - hai yếu tố cơ bản quyết định sức mạnh chiến đấu của Quân đội.

Ăngghen nhận định: “Vũ trang, biên chế, tổ chức, chiến thuật, chiến lược phụ thuộc trước hết vào việc phát minh ra những vũ khí tốt hơn và việc thay đổi chất liệu người lính”. Cùng quan điểm này, Lênin chỉ rõ: “Một đội quân giỏi nhất, những người trung thành nhất với sự nghiệp cách mạng cũng đều sẽ lập tức bị kẻ thù tiêu diệt, nếu họ không được vũ trang, tiếp tế lương thực và huấn luyện đầy đủ”. Dù luôn đề cao yếu tố con người, như Lênin từng nhấn mạnh: “Trong mọi cuộc chiến tranh, rốt cuộc thắng lợi đều tùy thuộc vào tinh thần của quần chúng đang đổ máu trên chiến trường”, nhưng các nhà kinh điển Mác-Lênin đã không tuyệt đối hóa vai trò của con người, mà luôn đặt con người trong mối liên hệ với các yếu tố khác, nhất là với vũ khí trang bị, như trong tác phẩm “Chống Duy-Rinh”, Ph.Ăngghen viết: “Như vậy là súng lục thắng thanh kiếm…, trong đó công cụ hoàn hảo hơn sẽ thắng công cụ không hoàn hảo bằng”.

Lịch sử mấy nghìn năm chống ngoại xâm để dựng nước và giữ nước, ông cha ta luôn chú trọng đến hai yếu tố cơ bản là con người và vũ khí. Ngay từ nhà nước Văn Lang, người Việt đã biết chế tạo nhiều thứ vũ khí lợi hại để đánh giặc; thời Âu Lạc, người Việt đắp thành Cổ Loa, chế tạo nỏ Liên Châu, nhiều lần đánh lui cuộc tiến công của quân xâm lược; thời nhà Lý, đã chế tạo thang mây, máy bắn đá; thời nhà Trần, chế tạo nhiều loại thuyền chiến. Cuối thời nhà Trần, đầu thời nhà Hồ, ông cha ta đã có bước nhảy vọt về kỹ thuật khi chế tạo và sử dụng thành công hỏa khí: Nhà Hồ sáng chế ra “Thần cơ sang pháo”; đến thời vua Quang Trung, nghĩa quân Tây Sơn làm ra “hỏa hổ”, “hỏa đồng”, “hỏa cầu lưu huỳnh”… Cuối thế kỷ XIX, trong phong trào Cần Vương, danh tướng Cao Thắng của cuộc khởi nghĩa Hương Khê đã chế tạo thành công súng trường theo kiểu của Pháp.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sớm đặc biệt quan tâm đến công nghiệp quốc phòng. Chỉ chưa đầy nửa tháng sau ngày khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, ngày 15-9-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ thị thành lập Phòng Quân giới - tiền thân của ngành công nghiệp quốc phòng Việt Nam ngày nay. Sau khi thành thành lập nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Cần cấp và quan trọng nhất của chúng ta lúc này là việc quốc phòng”, “đánh giặc, trước hết phải có vũ khí”.

Với sự chỉ đạo của Đảng, Chính phủ và Bộ Quốc phòng, nền công nghiệp quốc phòng nước ta đã có nhiều bước tiến đáng kể trong thời gian qua.

Thủ trưởng Tổng cục Công nghiệp quốc phòng kiểm tra công tác sản xuất vũ khí, đạn.

Chăm lo phát triển công nghiệp quốc phòng

Theo Từ điển Bách khoa quân sự Việt Nam năm 2004 do Nhà Xuất bản Quân đội nhân dân phát hành thì khái niệm công nghiệp quốc phòng được hiểu là bộ phận của kinh tế quân sự và của nền công nghiệp đất nước, có chức năng sản xuất, sửa chữa vũ khí, trang bị và sản xuất các vật tư, trang bị hậu cần cần thiết cho lực lượng vũ trang. Công nghiệp quốc phòng gồm các nhà máy, xí nghiệp quốc phòng và các cơ sở nghiên cứu khoa học - công nghệ. Sự phát triển công nghiệp quốc phòng phụ thuộc vào chế độ chính trị, tình hình kinh tế - xã hội, sự phát triển khoa học công nghệ của mỗi nước. Công nghiệp quốc phòng còn sản xuất sản phẩm dân dụng.

Trải qua các cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc, Đảng ta luôn quan tâm đến việc bảo đảm vũ khí trang bị cho quân đội. Đến nay, Đảng ta đã ban hành nhiều nghị về xây dựng, phát triển công nghiệp quốc phòng như: Nghị quyết số 05-NQ/TW ngày 20-7-1993 của Bộ Chính trị về “Xây dựng và phát triển CNQP đến năm 2000”. Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 16 tháng 6 năm 2003 của Bộ Chính trị (Khóa IX) về xây dựng và phát triển công nghiệp quốc phòng đến năm 2010. Nghị quyết số 06-NQ/TW, ngày 16-7-2011 của Bộ Chính trị về “Xây dựng và phát triển CNQP đến năm 2020 và những năm tiếp theo”. Đại hội XII của Đảng xác định: “Đẩy mạnh phát triển công nghiệp quốc phòng, an ninh theo hướng lưỡng dụng; tăng cường nguồn lực, tạo cơ sở vật chất - kỹ thuật hiện đại cho lực lượng Quân đội nhân dân và Công an nhân dân, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới”. Kế thừa quan điểm đó, dự thảo báo cáo chính trị tại Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh và thể hiện quan điểm mới: “Xây dựng, phát triển nền công nghiệp quốc phòng, an ninh hiện đại, lưỡng dụng, vừa đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc vừa góp phần quan trọng phát triển kinh tế - xã hội”.

Nhiệm vụ kép của công nghiệp quốc phòng

Trao đổi với phóng viên Báo Quân đội nhân dân Điện tử, Trung tướng Trần Hồng Minh, Chủ nhiệm Tổng cục Công nghiệp quốc phòng cho rằng, so với Nghị quyết trước đây, chủ trương phát triển công nghiệp quốc phòng có một số điểm mới.  Thứ nhất, phát triển Công nghiệp quốc phòng, an ninh theo hướng lưỡng dụng, hiện đại. Thứ hai, phát triển Công nghiệp quốc phòng, an ninh trở thành mũi nhọn của công nghiệp quốc gia. Qua đó, có thể thấy chủ trương, quan điểm của Đảng, Nhà nước trong xây dựng Quân đội nói chung, nền Công nghiệp quốc phòng, an ninh nói riêng là rất rõ ràng, bảo đảm vừa phục vụ hiệu quả sự nghiệp xây dựng Quân đội, củng cố quốc phòng, vừa góp phần vào công cuộc xây dựng và phát triển đất nước và đầu tư cho Công nghiệp quốc phòng, an ninh theo hướng lưỡng dụng, hiện đại được chú trọng, nhất là những ngành mũi nhọn, đặc thù thì năng lực nghiên cứu, thiết kế, sản xuất, sửa chữa vũ khí, trang bị kỹ thuật của công nghiệp quốc phòng sẽ có chuyển biến rõ nét và có bước đột phá. Từng bước làm chủ công nghệ sản xuất, sửa chữa, cải tiến nhiều loại vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mớ , công nghệ cao, hiện đại, đáp ứng một phần nhu cầu vũ khí, trang bị kỹ thuật cho lực lượng vũ trang, phù hợp với chiến lược quốc phòng và nghệ thuật quân sự Việt Nam. Thực hiện chuyển giao công nghệ hai chiều giữa công nghiệp quốc phòng và công nghiệp quốc gia, tạo sự gắn kết chặt chẽ giữa công nghiệp quốc phòng và công nghiệp quốc gia. Trong đó, công nghiệp quốc phòng lấy làm mũi nhọn cho công nghiệp quốc gia. Công nghiệp quốc phòng phải là cơ sở thúc đẩy công nghiệp quốc gia phát triển. Cùng với đó nghiên cứu, sản xuất được nhiều mặt hàng kinh tế chất lượng cao, tạo được thương hiệu, uy tín, có sức cạnh tranh trên thị trường trong nước và xuất khẩu, đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế xã hội, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và thúc đẩy hội nhập quốc tế…

Vẫn theo Trung tướng Trần Hồng Minh, các định hướng trên đã thể hiện sự sáng suốt, tầm nhìn chiến lược. Sức mạnh của quân đội được cấu thành bởi 3 yếu tố: Con người, vũ khí TBKT và yếu tố chính trị, tinh thần. Muốn có vũ khí, TBKT tốt thì phải có nền công nghiệp quốc phòng mạnh, hiện đại. Công nghiệp quốc phòng phải vừa làm nhiệm vụ sản xuất VKTBKT, vừa là đầu tàu, mũi nhọn của công nghiệp quốc gia để tham gia vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Vì vậy, yêu cầu hiện đại, lưỡng dụng là yêu cầu thực tiễn cấp thiết, nhất là trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4. Yêu cầu đặt ra hiện nay là công nghiệp quốc phòng phải chủ động tham gia cuộc cách mạng công nghệ 4.0, vươn lên từ trình độ thiết kế chế tạo vũ khí bộ binh là chủ yếu tiến tới các loại vũ khí mới cho các quân, binh chủng, vũ khí công nghệ cao và vũ khí tích hợp hệ thống.

Việt Nam đã làm chủ được công nghệ chế tạo nhiều loại vũ khí hiện đại, nâng cao khả năng tự chủ công nghiệp quốc phòng.

Thiếu tướng Hồ Quang Tuấn, Phó chủ nhiệm, Tham mưu trưởng Tổng cục CNQP cho biết: Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Tổng cục Công nghiệp quốc phòng lần thứ X đã xác định: “Xây dựng và phát triển CNQP theo hướng tự chủ, tự cường, hiện đại, lưỡng dụng và hội nhập, trở thành mũi nhọn của công nghiệp quốc gia, góp phần xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN”. Hiện nay, trong thời bình, việc đặt hàng sản xuất vũ khí trang bị thấp hơn so với khả năng của các nhà máy quốc phòng nên phát huy tính lưỡng dụng là rất cần thiết. Thực tiễn đã có rất nhiều sản phẩm lưỡng dụng của các nhà máy quốc phòng có sức cạnh tranh lớn, đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội như lĩnh vực thuốc nổ công nghiệp, đóng và sửa chữa tàu biển, cơ khí, thông tin viễn thông...

Thiếu tướng, PGS.TS Vũ Cương Quyết, Viện trưởng Viện Chiến lược Quốc phòng nhận định, ngành công nghiệp quốc phòng đã hoàn thành cơ bản các mục tiêu, chỉ tiêu chủ yếu góp phần nâng cao tiềm lực, sức mạnh quốc phòng đất nước; đạt được nhiều kết quả quan trọng; trình độ công nghệ, năng lực sản xuất, chất lượng sản phẩm được nâng lên. Nghiên cứu, làm chủ công nghệ chế tạo, sản xuất được một số vũ khí, trang bị kỹ thuật mới, hiện đại mang thương hiệu Việt Nam do đó chủ trương tiếp tục phát triển công nghiệp quốc phòng hiện đại là đúng đắn, có cơ sở thực tiễn.

Tự lực, tự cường, hiện đại, lưỡng dụng

Phát triển nền công nghiệp quốc phòng hiện đại, lưỡng dụng ngày nay rất cần phát huy vai trò của các doanh nghiệp, các tập đoàn đầu tàu, “sếu đầu đàn” của công nghiệp quốc phòng. Đến thăm và làm việc tại Tập đoàn Công nghiệp – Viễn thông Quân đội (Viettel) gần đây, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân chỉ đạo: "Viettel cần tiếp tục chú trọng hoạt động nghiên cứu sản xuất và trở thành hạt nhân cho Tổ hợp Công nghiệp Quốc phòng công nghệ cao". Hiện nay, Viettel đã sản xuất nhiều sản phẩm thuộc lĩnh vực quốc phòng như: Máy thông tin quân sự bảo đảm thông tin liên lạc cả trên bộ, trên không và trên biển; Hệ thống cảnh giới vùng trời quốc gia; Hệ thống radar công nghệ số ứng dụng AI trong bài toán xử lý, hiển thị mục tiêu và nhiễu; Hệ thống mô hình mô phỏng phục vụ công tác huấn luyện chiến đấu; Hệ thống Quang điện tử hỗ trợ quan sát, giám sát, trinh sát và chỉ thị mục tiêu sử dụng công nghệ ảnh nhiệt (thermal imaging). Ngoài ra, còn có máy bay không người lái và nhiều sản phẩm dân sự khác.

Nền công nghiệp quốc phòng đã tự chủ đóng mới được nhiều loại tàu đa dụng hiện đại, lượng choán nước lớn được các chuyên gia quốc tế đánh giá cao.

Theo Đại tá Lê Thế Mẫu, nguyên Trưởng phòng Thông tin Khoa học quân sự, Viện Chiến lược Quốc phòng, để phát triển công nghiệp quốc phòng, chúng ta cần tái cơ cấu ngành công nghiệp quốc gia theo hướng lưỡng dụng, chứ không chỉ xây dựng công nghiệp quốc phòng theo hướng lưỡng dụng. Như vậy, chúng ta mới phát huy được toàn bộ tiềm lực kinh tế quốc gia để thực hiện phát triển công nghiệp quốc phòng, phục vụ nhiệm vụ hiện đại hóa quân đội. Cùng với đó, chúng ta cũng nên xây dựng các tập đoàn công nghiệp quốc phòng mạnh do nhà nước quản lý. Các tập đoàn công nghiệp quốc phòng mạnh sẽ thực hiện các đề án hiện đại hóa quân đội.

Cũng về nội dung này, PGS, TS Nguyễn Viết Thông, Tổng thư ký Hội đồng Lý luận Trung ương, Ủy viên thường trực Tổ biên tập của Tiểu ban văn kiện Đại hội XIII của Đảng phân tích, Chúng ta phải tự sản xuất. Tư duy bao trùm nội lực là quyết định, ngoại lực là quan trọng. Chúng ta phải vươn lên để sản xuất được các loại vũ khí và phương tiện hiện đại để phục vụ cho nhiệm vụ quốc phòng, an ninh. Tới đây, ngành công nghiệp quốc phòng phải đổi mới mạnh mẽ về công nghệ, nhập những thiết bị công nghệ hiện đại của thế giới, làm chủ những công nghệ đó, để trước mắt và về lâu dài, chúng ta phải sản xuất được những vũ khí, những cơ sở vật chất trang bị hiện đại cho LLVT.

Việc áp dụng công nghệ cao không chỉ giúp tăng năng suất lao động, mà còn cho ra đời nhiều sản phẩm quốc phòng có hàm lượng công nghệ, kỹ thuật cao.

Để phát triển nền công nghiệp quốc phòng hiện đại, lưỡng dụng, theo lãnh đạo Tổng cục Công nghiệp quốc phòng, phải tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, hiệu lực quản lý của Nhà nước, phát huy vai trò, trách nhiệm của các cấp, các ngành đối với nhiệm vụ xây dựng, phát triển CNQP theo hướng lưỡng dụng. Tập trung quy hoạch, định hướng sản xuất các sản phẩm lưỡng dụng phù hợp với thế mạnh, khả năng cạnh tranh; kiện toàn cơ chế quản lý và mô hình tổ chức CNQP theo hướng dưỡng dụng. Tích cực huy động và đa dạng hóa nguồn lực phát triển CNQP lưỡng dụng, nhất là các chương trình, dự án trọng điểm. Xây dựng, phát triển nguồn nhân lực CNQP theo hướng lưỡng dụng. Nâng cao năng lực quản trị và công tác thị trường của doanh nghiệp CNQP.

Thượng tá Phan Tiến Thọ, Tổng giám đốc Tổng công ty GAET cho biết: “Thực hiện chủ trương của Quân ủy Trung ương – Bộ Quốc phòng xây dựng Quân đội tinh – gọn – mạnh, tháng 10/2020, Tổng công ty Kinh tế Kỹ thuật CNQP được điều chuyển về trực thuộc Tổng cục CNQP. Quán triệt và thực hiện nghiêm túc các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Chính phủ về xây dựng, phát triển công nghiệp quốc phòng, trọng tâm là Nghị quyết Đại hội XII của Đảng, Nghị quyết số 06-NQ/TW, ngày 16-7-2011, của Bộ Chính trị khóa XI, “Về xây dựng và phát triển công nghiệp quốc phòng đến năm 2020 và những năm tiếp theo”; Nghị quyết Quân ủy Trung ương nhiệm kỳ 2020-2025 về: “Từng bước xây dựng công nghiệp quốc phòng theo hướng tự chủ, tự cường, hiện đại, lưỡng dụng, trở thành mũi nhọn của công nghiệp quốc gia, góp phần nâng cao tiềm lực, sức mạnh quân sự, quốc phòng của đất nước”, Tổng công ty GAET đã và đang chuyển mình thành một doanh nghiệp lớn mạnh trong đội hình Tổng cục công nghiệp quốc phòng; “tự chủ, tự cường” phục vụ tốt nhiệm vụ quốc phòng, an ninh gắn với phát triển kinh tế; có khả năng cạnh trạnh cao, đáp ứng tốt nhiệm vụ phát triển ngành công nghiệp quốc phòng theo hướng “hiện đại và lưỡng dụng”.

Theo Thượng tướng Bế Xuân Trường, Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Quân ủy Trung ương, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng:  Để xây dựng nền CNQP Việt Nam “tự lực, tự cường, tiên tiến, hiện đại, lưỡng dụng”, phải đặc biệt chú trọng tới việc xây dựng tiềm lực khoa học - công nghệ, nhân lực và thể chế. Chặng đường xây dựng còn nhiều khó khăn, thách thức đòi hỏi sự kiên trì, quyết tâm chính trị cao, giải pháp phù hợp và nỗ lực lớn. Trước mắt, để thực hiện được các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển CNQP đã được xác định trong Chiến lược Quốc phòng Việt Nam, Bộ Quốc phòng sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành liên quan, tập trung chỉ đạo đẩy mạnh thực hiện các chương trình, mục tiêu, đề án, dự án xây dựng, phát triển CNQP theo Nghị quyết số 06-NQ/TW của Bộ Chính trị, Quy hoạch xây dựng và phát triển CNQP, an ninh đến năm 2025, tầm nhìn năm 2035... tạo bước chuyển biến mạnh mẽ hơn, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN trong tình hình mới.

NHÓM PHÓNG VIÊN BÁO QĐND ĐIỆN TỬ