Giữ chức Tổng biên tập Báo QĐND là đặt tôi vào “chiếc ghế nóng”. Thật là bất ngờ và quá đột ngột. Đây là bất ngờ lần thứ hai trong cuộc đời làm báo của tôi. Lần thứ nhất là tháng 7-1964, khi tôi là chiến sĩ trinh sát bộ binh, nhưng đến địa điểm giao quân tại miền Tây Thừa Thiên-Huế thì tôi được phân công về làm phóng viên Báo Quân Giải phóng Trị Thiên. Một công việc mà tôi chưa bao giờ nghĩ tới.

Nay tôi về nhận công tác tại Báo QĐND, một tờ báo xuất bản hằng ngày, phát hành trong cả nước và đối ngoại, giữa lúc tòa soạn đang bàn giao thế hệ. Đội ngũ cán bộ, phóng viên ở đây dày dạn kinh nghiệm làm báo và trận mạc, đã dựng xây nên truyền thống tờ báo-nhà báo chiến sĩ, nay tuổi đã lớn, trí tuệ, tâm huyết với nghề báo vẫn hừng hực, nhưng sức khỏe giảm dần, phải lùi về tuyến sau, giao lại cho thế hệ trẻ-trưởng thành thời chống Mỹ, cứu nước, kế tục đảm nhiệm. Lúc này, sự nghiệp đổi mới của đất nước cũng đang trong thời kỳ đầu-đổi mới tư duy, trước hết là đổi mới kinh tế: Hội nhập, mở cửa, thực hiện cơ chế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN). Cũng vào thời gian này, Liên Xô và hệ thống XHCN đang có biến động lớn, các thế lực phản động phương Tây đẩy mạnh chiến lược “diễn biến hòa bình” chống phá cách mạng, hòng xóa bỏ hệ thống XHCN.

Tổng biên tập Phan Khắc Hải (ngoài cùng, bên phải) làm việc với bộ phận vi tính, Nhà in của Báo QĐND. Ảnh do tác giả cung cấp

Những vấn đề trên có ảnh hưởng rất lớn, tác động trực tiếp đến nhận thức, tư tưởng và chính trị của cán bộ, đảng viên và nhân dân ta. Đây cũng là những vấn đề rất mới về lý luận, về nhận thức. Đây không chỉ là trọng trách chính trị, có ý nghĩa lịch sử và thời đại của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân trong việc bảo vệ Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, bảo vệ nền độc lập dân tộc ta đã lựa chọn; bảo vệ sự lãnh đạo đúng đắn, sáng tạo của Đảng ta đối với sự nghiệp cách mạng của đất nước. Đấu tranh chống “diễn biến hòa bình”, làm thất bại với mọi sự xuyên tạc âm mưu, thủ đoạn phá hoại cách mạng, phủ nhận thành quả cách mạng, bảo vệ sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng, trong nhân dân. Đây cũng chính là nội dung quan trọng mà báo chí cách mạng nước ta, trong đó có Báo QĐND, phải tham gia một cách tích cực và có hiệu quả để góp phần nâng cao nhận thức, tư tưởng cho nhân dân, cho đông đảo bạn đọc về đường lối mới của Đảng, về sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.

Những vấn đề trên đây quả thật là những thách thức lớn, vượt tầm suy nghĩ và khả năng của tôi. Mặc dù đã một thời kỳ làm ở chiến trường, ở Tạp chí QĐND (nay là Tạp chí Quốc phòng toàn dân), có chút ít kinh nghiệm nhưng tôi chưa được đào tạo qua một trường lớp báo chí nào nên khó khăn lại càng gấp bội. Không những thế, Báo QĐND là một tờ báo có bề dày lịch sử trong làng báo chí cách mạng, có một đội ngũ cán bộ, phóng viên được rèn luyện qua chiến trường, giàu kinh nghiệm về cuộc sống, về báo chí; là một tờ báo có uy tín, được Đảng và Nhà nước, Quân đội và bạn đọc trong cả nước tin cậy. Đây có thể nói là một thách thức lớn, liệu khả năng, trình độ có hạn của mình có vượt qua được không?

Trong bước đầu bỡ ngỡ ấy, tôi được thủ trưởng Tổng cục Chính trị gặp để giao nhiệm vụ. Người trực tiếp gặp và giao nhiệm vụ cho tôi là Thượng tướng Đặng Vũ Hiệp, Phó chủ nhiệm Tổng cục Chính trị. Tôi thật vui và may mắn vì được gặp lại Thượng tướng Đặng Vũ Hiệp, bởi những năm công tác tại Tạp chí QĐND, tôi đã nhiều lần có dịp làm việc trực tiếp với ông. Ông là một người cán bộ chính trị giàu kinh nghiệm, có tri thức hiểu sâu và rộng về công tác tư tưởng, công tác văn hóa, văn nghệ, nhất là công tác Đảng, công tác chính trị. Làm việc với ông, tôi học được ở ông rất nhiều điều. Ông còn lấy bài viết của tôi, chỉ rõ những thiếu sót, rồi bày cho tôi cả việc lập luận, lý giải, cách đặt vấn đề một bài chuyên luận chính trị hay một bài kinh nghiệm về công tác tư tưởng, công tác Đảng, công tác chính trị. Tôi càng kính trọng và quý mến ông cả về trí tuệ, phẩm chất, đạo đức và cách đối xử rất văn hóa, rất có tình, có lý khi tôi có vấp váp, thiếu sót trong bài viết. Ông căn dặn tôi rất kỹ về việc làm Báo QĐND là tờ báo xuất bản hằng ngày, khác rất nhiều với làm báo ở Tạp chí QĐND. Xuất bản Báo QĐND đòi hỏi Tổng biên tập phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, nhạy bén trước những vấn đề, sự việc nhạy cảm của đất nước và quốc tế. Nếu có sai sót, nhất là sai sót về chính trị thì Tổng biên tập phải chịu trách nhiệm trước Bộ Quốc phòng, trước pháp luật của Nhà nước. Nặng nề lắm đấy! Vì thế, phải thận trọng tìm hiểu rõ bản chất, thực chất sự việc trước khi đưa lên báo. Ở Báo QĐND hiện còn một số cán bộ, phóng viên kỳ cựu thời chống Pháp, có kinh nghiệm, uy tín, nhưng cũng đầy cá tính. Cần phải tìm hiểu rõ từng người, từng đối tượng, phải khiêm tốn, đoàn kết, học hỏi anh em, phải dựa vào tập thể cấp ủy và Ban biên tập mà làm việc. Tổng biên tập phải biết chủ động, quyết đoán, xử lý kịp thời vụ việc; phải dám chịu trách nhiệm, anh em tòa soạn mới tin mình, một lòng một dạ nâng cao chất lượng, phục vụ tờ báo. Có gì khó khăn thì xin ý kiến của cấp trên. Ông lại căn dặn tôi nhớ phải mở rộng quan hệ đối ngoại, cả trong Quân đội lẫn cơ quan của Đảng, Nhà nước... để có thêm hiểu biết, có thêm thông tin và dần nâng cao vị thế của Báo QĐND trong thời kỳ đổi mới...

Thủ trưởng Đặng Vũ Hiệp còn nói thêm một số công việc cần thiết khác nữa. Cuối cùng ông dặn tôi nên tranh thủ thời gian đến gặp và xin ý kiến, kinh nghiệm của các đồng chí nguyên Tổng biên tập Nguyễn Đình Ước và Trần Công Mân. Đó là những cán bộ lão thành cách mạng, có nhiều kinh nghiệm về công tác tuyên huấn, kinh qua trận mạc, là những Tổng biên tập Báo QĐND có uy tín, dày dạn kinh nghiệm trong công tác báo chí và quản lý Báo QĐND. Các anh ấy đã chuyển công tác hay nghỉ hưu nhưng vẫn rất tâm huyết với sự trưởng thành và phát triển của Báo QĐND. Cần phải sắp xếp thời gian xin gặp và làm việc với các anh ấy. Tôi đã sắp xếp kế hoạch và làm việc một cách nghiêm túc với hai vị tiền nhiệm Tổng biên tập, bước đầu tôi nhận được những bài học hết sức quý giá, đặc biệt về đội ngũ cán bộ, phóng viên và công tác quản lý xuất bản báo chí. Càng về sau, những bài học và kinh nghiệm ấy càng trở nên quý giá với tôi trong quá trình công tác tại tòa soạn.

Những lời căn dặn của Thượng tướng Đặng Vũ Hiệp và của hai nguyên Tổng biên tập Báo QĐND tâm huyết, rất quý giá đối với tôi trong quá trình làm báo. Tôi coi đây là lớp học vỡ lòng nhưng hết sức quan trọng về cách làm báo, về cách quản lý một cơ quan báo chí, về quy trình xuất bản báo... Tôi có thêm một ít kiến thức và kinh nghiệm làm báo. Tôi cảm thấy phấn chấn hơn, tin tưởng hơn khi bắt tay vào làm công việc, ngồi vào “chiếc ghế nóng”-Tổng biên tập Báo QĐND.

Tôi về nhận công tác tại Báo QĐND vào lúc tòa soạn đang chuyển giao thế hệ. Hầu hết cán bộ Ban biên tập, cán bộ cấp phòng và một số phóng viên trưởng thành từ thời chống Pháp, giàu kinh nghiệm làm báo, tích lũy nhiều tư liệu... nay tuổi đã cao lần lượt nghỉ hưu. Đây là một thiệt thòi đối với tôi, bởi các đồng chí đó ở lại một thời gian nữa sẽ giúp tôi về kinh nghiệm làm báo, quản lý tòa soạn. Nhưng quy định của Nhà nước, không thể đừng được. Một lớp cán bộ, phóng viên trưởng thành trong chống Mỹ, cứu nước, có đồng chí được đào tạo báo chí, qua đơn vị, có đồng chí cán bộ chính trị, chỉ huy, hậu cần, kỹ thuật, trưởng thành từ đơn vị, có năng lực viết báo được điều lên bổ sung cho tòa soạn. Một số được đề bạt, bổ nhiệm vào Ban biên tập, bổ nhiệm cán bộ cấp phòng... Một không khí mới, một tác phong làm việc mới bao trùm tòa soạn. Đó là động lực mới để xây dựng, củng cố tòa soạn, phát huy và nâng cao chất lượng tờ báo cả về nội dung và hình thức... Qua tìm hiểu công việc và nguyện vọng của một số phóng viên được cấp ủy, cấp phòng chấp thuận, Tổng biên tập điều chuyển một số phóng viên từ phòng này sang phòng kia nhằm phát huy khả năng của phóng viên, góp phần nâng cao chất lượng các trang báo, chuyên mục. Một quyết định cũng có ý nghĩa quan trọng trong việc trực xuất bản báo là cùng với các đồng chí trong Ban biên tập, bổ sung các đồng chí Trưởng phòng biên tập trực xuất bản báo hằng tuần. Việc này vừa nâng cao tinh thần trách nhiệm của cán bộ cấp phòng, vừa là cách tạo nguồn cho Ban biên tập, đồng thời cũng tạo điều kiện cho các đồng chí trong Ban biên tập có thời gian suy nghĩ về nội dung, kế hoạch làm báo, vừa có thời gian đi công tác ở đơn vị để viết bài.

Công việc quản lý tòa soạn, điều hành xuất bản báo từng được ổn định và có chiều hướng phát triển tốt, mối quan hệ của báo với các cơ quan Đảng, Nhà nước... được mở rộng. Được thủ trưởng Tổng cục Chính trị, Bộ Quốc phòng và các cơ quan, đơn vị Quân đội quan tâm, giúp đỡ, tôi càng phấn khởi, tin tưởng vào công việc của tòa soạn, của mình. Tôi càng cảm ơn sự giúp đỡ của tòa soạn.

Nhớ lại những ngày đầu về nhận chức Tổng biên tập Báo QĐND, tôi như ngồi vào “chiếc ghế nóng”. "Chiếc ghế nóng" mà biết bao thế hệ đội ngũ cán bộ, phóng viên Báo QĐND, những nhà báo chiến sĩ với “tâm sáng, bút sắc” lăn lộn trên các chiến trường cả hy sinh xương máu để dựng nên, đặt lên vai người ngồi vào đó một vinh dự, một trọng trách hết sức nặng nề mà cần phải có một bản lĩnh chính trị, một ý chí, một quyết tâm cao mới mong hoàn thành tốt nhiệm vụ, xứng đáng với lòng tin của bao thế hệ đã xây dựng nên tờ báo. Với bản lĩnh, ý chí, quyết tâm đã được rèn luyện trong thời gian ở quân ngũ, tôi tập trung vào công việc, học hỏi, hòa nhập với cuộc sống của tòa soạn, lại được Đảng ủy, Ban biên tập, đội ngũ cán bộ, phóng viên giúp đỡ, từng bước hiểu tôi, tin tôi. Tôi quen dần với công việc. Không khí tòa soạn phấn khởi, công việc của tòa soạn, việc xuất bản báo được ổn định và có chiều hướng phát triển tốt. Tôi càng tin tập thể, càng quyết tâm hơn. Dần dần “chiếc ghế nóng” đã “hạ nhiệt”, trở thành bệ đỡ mỗi khi mệt mỏi hay khó khăn, tôi vịn vào đó để vượt qua.

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Quốc phòng an ninh xem các tin, bài liên quan.