Thời kỳ này, mới chỉ có Đoàn chuyên gia Ban B68 Trung ương Đảng và Đoàn chuyên gia quân sự 478, chưa có Đoàn chuyên gia A40 của Chính phủ. Do đó, chuyên gia một số bộ, như: Ngoại giao, Giáo dục, Y tế, Văn hóa-Thông tin vẫn nằm trong Ban B68, sau khi có Đoàn chuyên gia A40 mới tách ra.

Sáng 24-1-1979, chúng tôi đến Phnom Penh. Sau khi giúp Trung ương bạn ổn định nơi ăn ở và tổ chức canh gác bảo vệ xong, chúng tôi bắt đầu đi tìm chỗ ở của mình. Thành phố vắng lặng. Xe chạy một vòng trên những đại lộ, không đi vào những đường phố cắt ngang để đề phòng tàn quân Pol Pot phục kích. Trời đã xế chiều, chúng tôi dừng lại trước khách sạn trên đại lộ Monivong và quyết định nghỉ tạm một đêm ở đây. Tôi khoác ba lô đi lên tầng 3 và chọn một phòng phía gần ban công. Quanh lối đi, một mùi tanh tưởi rất khó chịu. Thế là mọi người hì hụi làm vệ sinh cho đến quá nửa đêm để lấy chỗ ngả lưng. Việc lau chùi, quét dọn cũng rất vất vả, vì không có dụng cụ và phương tiện. Đêm ấy, tôi chập chờn không sao ngủ được...

Nhiệm vụ giúp bạn rất khẩn trương và nhiều khó khăn khiến đội ngũ chuyên gia chúng tôi phải làm việc rất vất vả, căng thẳng. Mãi khi sắp đến Tết Nguyên đán, lúc ấy tôi mới biết mình đã ở Phnom Penh gần một năm rồi.

leftcenterrightdel
 Tác giả (bên trái) cùng Thống tướng Chhaixangdun, Quốc vụ khanh, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Campuchia, tháng 3-2019. Ảnh chụp lại

Nhớ trước Tết chừng nửa tháng, tôi về nước công tác có đến thăm đồng chí Sơi Keo, Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân cách mạng Campuchia đang điều trị bệnh tại TP Hồ Chí Minh. Trong câu chuyện thăm hỏi nhau, đồng chí Sơi Keo nói với tôi:

- Đã gần đến Tết rồi, chẳng biết có được ra viện về ăn Tết ở Phnom Penh với vợ và mẹ vợ mới từ Việt Nam sang không?

Tôi ngồi nghe và nhìn nét mặt Sơi Keo. Hình như có gì đó băn khoăn nên đề nghị được biết. Lúc này đồng chí Sơi Keo mới tâm sự:

- Tôi còn nằm đây, chẳng biết làm thế nào để mua sắm chuẩn bị cho cái Tết có hương vị Việt Nam.

Hóa ra, lý do là vậy. Tôi liền động viên Sơi Keo yên tâm điều trị cho chóng khỏe, ra viện trước Tết để về sum họp với gia đình, việc chuẩn bị Tết tôi sẽ lo chu đáo.  

Hôm sau, tôi ra chợ mua sắm đủ thứ cho một cái Tết có hương vị Việt Nam mà Sơi Keo mong muốn, như: Gạo nếp, đỗ xanh, măng khô, mộc nhĩ, nấm hương, miến, tiêu bắc, hành, tỏi, chè B’lao (Lâm Đồng) và cả mứt, đóng vào một thùng to và đem về Phnom Penh cho vợ Sơi Keo.

Việc chuẩn bị Tết do Văn phòng ban lo liệu bên TP Hồ Chí Minh. Theo thông báo thì mỗi chuyên gia sẽ được 1/2 chiếc bánh chưng và 3 bao thuốc lá Vàm Cỏ, có cả bánh kẹo và mứt Tết. Bộ phận phục vụ trực tiếp lãnh đạo Ban B68 chúng tôi tự nấu ăn. Tiêu chuẩn cũng giống như mọi chuyên gia. Lương thực, thực phẩm cho 3 ngày Tết chỉ có hạt bo bo và mắm kem. Anh Vũ Oanh, Phó trưởng ban Tổ chức Trung ương kiêm Phó trưởng ban B68 lúc ấy mới mổ cắt mật nên phải thường xuyên uống thuốc. Anh không ăn được, lại phải ăn hạt bo bo nên sức khỏe giảm sút. Đoàn chuyên gia có hai đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng là trưởng, phó ban nhưng không kiếm đâu ra gạo cho các anh ăn. Thương các anh quá. Theo kế hoạch, Tết này anh Vũ Oanh ở nhà trực, anh Hoàng Thế Thiện-Trưởng ban đi thăm và chúc Tết một số đơn vị Quân tình nguyện và đoàn chuyên gia ở các tỉnh: Siem Riep, Battambang, Kampong Speu. Tôi được phân công đi cùng trong chuyến công tác này. Trước khi đi công tác, tôi quyết định về đơn vị cũ để xin ít gạo cho anh em ăn trong 3 ngày Tết.

Chiều 29 Tết, sau khi chuẩn bị để sáng hôm sau đi công tác, tôi về đơn vị cũ thì đã gần tối. Nghe tôi nói tình hình bảo đảm hậu cần cho các đồng chí lãnh đạo Ban B68, anh em khiêng ngay ra xe cho 2 bao tải gạo và 10kg thịt hộp. Tôi cảm ơn và vội chia tay để kịp trở về chuẩn bị. Thế là trong 3 ngày Tết đã có gạo và cả thịt hộp phục vụ các đồng chí lãnh đạo Ban B68.

Đêm Giao thừa ở Siem Reap, sau khi vui liên hoan cùng anh em chuyên gia, tôi về phòng viết báo cáo tổng hợp tình hình đến hơn một giờ sáng mới ngả lưng và ngủ lúc nào không biết. Sáng dậy, đoàn chuyên gia đã chuẩn bị ăn sáng, mỗi người được một bát cơm nóng với mắm kem. Tôi được đồng chí Đinh Bá Lộc, Phó chủ tịch UBND tỉnh Nghĩa Bình (trước đây), Trưởng đoàn chuyên gia tỉnh Siem Reap thưởng cho một khúc cá kho của vợ đồng chí gửi từ Việt Nam sang. Đồng chí Lộc còn nói, đêm qua, thấy tôi ngồi viết khuya quá và động viên tôi ăn để lấy sức còn đi tiếp. 

Rời Siem Reap, chúng tôi đến Battambang. Dọc đường ghé thăm và chúc Tết một số đơn vị quân tình nguyện. Trưa mồng Một Tết, chúng tôi ăn lương khô ngay trên xe ô tô. Đường rất khó đi, toàn “ổ voi”, “ổ trâu”, nhiều đoạn đã bị địch phá nên gần tối mới đến Sisophon. Chú Phương lái xe nói với tôi cho xe dừng nghỉ, đói quá không vững tay lái, sợ đi mất an toàn. Trong xe, ngoài súng, đạn chẳng còn gì để ăn. Tôi động viên chú Phương cố chạy thêm đến đơn vị bộ đội Việt Nam. Vào doanh trại, biết trên xe có đồng chí Thiếu tướng Hoàng Thế Thiện, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng nên anh em đón tiếp rất chu đáo. Đơn vị vừa ăn cơm chiều mồng Một Tết xong. Các đồng chí nuôi quân chưa đầy tiếng đồng hồ đã có cơm mời chúng tôi ăn.

Trong chuyến đi này, chúng tôi đã đến thăm và chúc Tết các chiến sĩ Quân tình nguyện Việt Nam ở một số chốt dọc biên giới Campuchia-Thái Lan. Các chiến sĩ trẻ của chúng ta xa nhà, xa Tổ quốc nhưng ai cũng xác định được trách nhiệm của mình.

Sau chuyến thăm và chúc Tết các đơn vị Quân tình nguyện và đoàn chuyên gia các tỉnh dọc biên giới, lãnh đạo Ban B68 càng thấy rõ hơn kết quả một năm giúp bạn của chúng ta. Đặc biệt, thấy những hy sinh xương máu của các chiến sĩ Quân tình nguyện; sự gian khổ, vất vả của chuyên gia và nhất là thấy được khả năng của bạn trong bảo vệ và khôi phục đất nước. Do đó, Ban B68 đã chủ trương xây dựng LLVT cho bạn đến đâu đưa ngay ra chiến đấu, để bạn nhanh chóng trưởng thành và từng bước đảm đương được nhiệm vụ bảo vệ đất nước, để chúng ta rút quân về. Đối với chuyên gia thì phải đẩy mạnh giúp bạn phát triển sản xuất, tự túc lương thực, thực phẩm; giúp bạn xây dựng hệ thống chính trị từ cơ sở thật vững chắc để bạn đủ sức tự quản lý, điều hành công việc, từng bước bàn giao cho bạn. Đây là một chủ trương rất đúng đắn, tạo điều kiện để đất nước Campuchia vững bước phát triển.

TRỊNH VINH PHA, PHÓ CHỦ TỊCH TRUNG ƯƠNG HỘI HỮU NGHỊ VIỆT NAM -  CAMPUCHIA