Nhiều năm tìm kiếm với 5 lần lặn lội vào Quảng Trị mà PGS, TS Hà Nguyễn Kim Giang, nguyên giảng viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 1 (nay là Trường Đại học Sư phạm Hà Nội) vẫn chưa thể tìm thấy phần mộ của em trai là liệt sĩ Hà Nguyễn Hải Bắc, sinh năm 1954; nhập ngũ tháng 12-1971; chiến sĩ Đại đội 6, Tiểu đoàn 5, Trung đoàn 165, Sư đoàn 312; hy sinh ngày 18-8-1972 tại Mặt trận Quảng Trị.

Lễ đón hài cốt liệt sĩ Hà Nguyễn Hải Bắc tại quê nhà Hải Phòng, tháng 9-2008. Ảnh do Ban liên lạc truyền thống Sư đoàn 312 cung cấp 

Tháng 7-2007, TS Hà Nguyễn Kim Giang tìm đến Ban liên lạc truyền thống Sư đoàn 312 và được các cựu chiến binh nhiệt tình giúp đỡ. Họ đưa cô đến Sư đoàn 312 nhờ tra lục hồ sơ về các liệt sĩ của đơn vị và tìm thấy tên của đồng chí Hà Nguyễn Hải Bắc, đúng quê quán, ngày tháng hy sinh, ngoài ra không có thông tin gì khác.

Cuối cùng, họ đề nghị cán bộ chính sách sư đoàn cung cấp danh sách các đồng chí bị thương sau ngày 18-8-1972 để TS Kim Giang ghi chép lại, sau đó khoanh vùng tìm kiếm. Nhóm đầu tiên cô tìm được là 3 đồng chí đang sống ở Hải Phòng, gồm các cựu chiến binh: Bùi Đức Tín, Phan Doãn Hồng và Đinh Văn Hùng. Qua trao đổi, đồng chí Tín xác nhận có biết việc đồng chí Bắc hy sinh và vị trí chôn cất là ở cạnh một cái giếng, trước đó có am thờ của một hộ dân ở thị xã Quảng Trị. Ngày 25-8-2007, đoàn tìm kiếm gồm gia đình và khá đông cựu chiến binh của Trung đoàn 165 ở Hải Phòng vào đến Quảng Trị. Nhưng rất tiếc, tại vị trí đồng chí Tín nhận định, sau quá trình đào tìm kiếm cả một ngày đến tận tối vẫn không thấy hài cốt liệt sĩ. 

Không nản lòng, cô Giang lại tìm đến nhóm cựu chiến binh thứ hai ở Bắc Ninh và Bắc Giang, có khả năng biết về đồng chí Hải Bắc, gồm các đồng chí: Nguyễn Duy Hợi, Nguyễn Đức Bằng, Nguyễn Duy Hòa. Đồng chí Nguyễn Duy Hợi sinh năm 1951, quê ở Bắc Ninh, xác nhận là người từng tham gia chôn cất liệt sĩ Hà Nguyễn Hải Bắc.

Qua thống nhất, 3 đồng chí thương binh nhận lời cùng gia đình vào Quảng Trị tìm kiếm hài cốt liệt sĩ. Vào đến nơi, họ nhận ra đây cũng gần với khu vực lần trước đồng chí Tín đã đưa đến. Chú ý quan sát thấy ở đây gần như nhà nào cũng có giếng và am thờ trong vườn nhà. Vị trí đồng chí Hợi xác định lùi gần về phía Thành cổ Quảng Trị chừng 400m. Theo lời kể của cựu chiến binh Hợi, hôm đó đơn vị có hai đồng chí hy sinh là Hà Nguyễn Hải Bắc và Nguyễn Văn Lới. Tại vị trí đó đào một lúc thì thấy có hài cốt liệt sĩ. Sau khi làm các thủ tục cần thiết, đưa liệt sĩ vào an táng tại Nghĩa trang Liệt sĩ thị xã Quảng Trị với danh tính đầy đủ, đồng thời gia đình đã lấy mẫu xương để mang đi xét nghiệm ADN. Tuy nhiên, một điều bất ngờ đã xảy ra, kết quả ADN không trùng khớp. Hài cốt được tìm thấy không phải liệt sĩ Hà Nguyễn Hải Bắc.

Đến lúc này, tất cả mới nhớ đến lời của đồng chí Tín và Hợi cho biết, có hai đồng đội hy sinh ngày hôm đó và được an táng gần nhau. Vậy là đoàn tìm kiếm trở lại Quảng Trị lần thứ ba. Và đúng như dự đoán, đoàn nhanh chóng xác định được vị trí và tìm thấy hài cốt liệt sĩ. Khi mang đi giám định ADN khẳng định đúng là liệt sĩ Hà Nguyễn Hải Bắc. Sau đó, ngày 13-9-2008, gia đình đã làm thủ tục với chính quyền địa phương đưa hài cốt liệt sĩ về an táng tại Nghĩa trang Liệt sĩ quận Ngô Quyền (Hải Phòng). Còn về liệt sĩ Nguyễn Văn Lới, các CCB cũng đã liên hệ được với thân nhân. Đồng chí Lới còn một người anh trai nhưng đã rời quê hương đi xây dựng vùng kinh tế mới, gia cảnh cũng rất khó khăn nên việc đón anh về quê nhà chưa thể thực hiện được. Theo nguyện vọng của gia đình, hài cốt của liệt sĩ Nguyễn Văn Lới được an táng tại Nghĩa trang Liệt sĩ thị xã Quảng Trị, bên cạnh các đồng đội của mình.

HẢI GIANG