Cờ cách mạng ở đình làng Vĩnh Tuy

Với mái tóc bạc trắng như cước, trí nhớ mẫn tiệp và ánh mắt tinh anh, cách nói chuyện hóm hỉnh, vị đại tá già đã kể cho những phóng viên trẻ chúng tôi nhiều câu chuyện tác nghiệp, kinh nghiệm bổ ích trong làm báo. Đặc biệt, ông còn kể về những ngày trực tiếp tham gia giành chính quyền trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945.

Đại tá Trần Tiệu (thứ hai, từ trái sang) khi công tác trong Quân đội. Ảnh tư liệu

Đại tá Trần Tiệu sinh năm 1928 ở làng Vĩnh Tuy, xã Vĩnh Thành, huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An (nay là xã Hợp Minh, tỉnh Nghệ An), trong một gia đình nông dân. Hồi nhỏ, nhờ có chính sách khuyến học của dòng họ Trần tại làng Vĩnh Tuy, lại có chí học hành nên Trần Tiệu được nhận “Học bổng Bảo Đại” dành cho các trường tiểu học ở Trung Kỳ. Lúc đang học bậc trung học tại Trường Quốc học Vinh, tháng 7-1945, ông được giác ngộ và là một trong 3 người tham gia tổ chức Việt Minh sớm nhất của làng Vĩnh Tuy, được phân công nhận và chuyển tài liệu, Báo Kháng địch, công văn, thư từ của Việt Minh đến các cơ sở. Với nhiệt tình cách mạng cao, Trần Tiệu còn tích cực rải truyền đơn, viết khẩu hiệu, tuyên truyền đồng bào ủng hộ Việt Minh, chuẩn bị để khởi nghĩa giành chính quyền.

Theo hồi tưởng của Đại tá Trần Tiệu, trung tuần tháng 8-1945, mặc dù lệnh Tổng khởi nghĩa chưa về đến địa phương nhưng không khí trong quần chúng nhân dân đã rất sôi sục. Khi nhận được tin Hà Nội khởi nghĩa thành công, trên đường từ trường học ở thành phố Vinh-Bến Thủy về quê ở huyện Yên Thành, Trần Tiệu đã được tổ chức giới thiệu tham gia Ủy ban khởi nghĩa làng Vĩnh Tuy.

Đại tá, cựu chiến binh Trần Tiệu đã 97 tuổi nhưng vẫn minh mẫn. Ảnh: ANH THÁI

Có một nhiệm vụ được cấp trên giao khi Trần Tiệu mới 17 tuổi, mà đến giờ đã 97 tuổi nhưng ông vẫn rất nhớ và tự hào mỗi khi kể với mọi người, đó là vào sáng 24-8-1945, Trần Tiệu được cán bộ Việt Minh huyện Yên Thành trao cho một lá cờ đỏ sao vàng và giao nhiệm vụ bí mật treo cờ ở đình làng Vĩnh Tuy...

"Nhiệm vụ này khi đó có ý nghĩa như một biểu tượng của cách mạng, là mệnh lệnh hiệu triệu, cổ vũ nhân dân vượt qua sự sợ hãi, cùng nhau đứng lên khởi nghĩa giành chính quyền. Nhận nhiệm vụ đặc biệt đó, tôi vừa mừng, vừa lo lắng. Mừng vì được cách mạng tin tưởng, nhưng lo gặp bọn tuần đinh cản trở, thủ tiêu. Tuy nhiên, tôi quyết tâm thực hiện bằng được. Chiều hôm ấy, tôi chuẩn bị sào tre dài làm cán cờ và dây để buộc cán cờ vào cột cổng đình. Đến tối, tôi mượn chiếc áo nâu của chị Khương là người bà con họ hàng để mặc cho đỡ bị lộ. Chờ đến khuya, tôi bí mật đem cờ ra đình, cột chặt cán cờ vào cổng đình rồi dán thêm khẩu hiệu phía dưới cờ, trên bờ tường bao của đình. Mờ sáng hôm sau, tôi chạy ra xem lá cờ còn không hay bị bọn tuần đinh nhổ mất.

Tôi vui mừng thấy lá cờ đang bay ngạo nghễ. Thấy lá cờ đỏ sao vàng, bà con đến xem rất đông. Nhiều người còn chưa biết đó là cờ gì, tôi giải thích đây là cờ Việt Minh, cờ cách mạng, cờ của nước Việt Nam ta chứ không phải An Nam như quân Pháp và quan triều đình vẫn gọi. Rồi vài người biết chữ quốc ngữ đọc to các khẩu hiệu: “Ủng hộ Việt Minh”, “Đả đảo chính quyền tay sai”, “Mở kho thóc của Nhật cứu đói cho đồng bào”, “Nước Việt Nam độc lập muôn năm, Cụ Hồ vạn tuế...”, Đại tá Trần Tiệu hào hứng kể.

Sáng 25-8-1945, trước lá cờ đỏ sao vàng, chàng thanh niên Trần Tiệu cùng các đồng chí trong Ủy ban Khởi nghĩa làng Vĩnh Tuy đã kêu gọi bà con mang cờ đỏ búa liềm, cờ đỏ sao vàng, cùng với chiến sĩ tự vệ mang đao, kiếm, giáo mác... vượt bến đò sông Điển sang tham gia khởi nghĩa giành chính quyền ở huyện.

Chiều cùng ngày, dân làng lại tập trung ở đình làng Vĩnh Tuy, thu sổ sách, triện bạ của lý trưởng, tuyên bố phế bỏ bộ máy chính quyền cũ, thành lập Ủy ban Cách mạng lâm thời làng Vĩnh Tuy, do thầy giáo Trần Ngọc Nhuận làm Chủ tịch Ủy ban. Trần Tiệu là người trẻ nhất trong số 5 người được nhân dân tín nhiệm bầu vào Ủy ban Cách mạng lâm thời, phụ trách công tác tuyên truyền, vận động nhân dân, làm công tác văn hóa, giáo dục, cổ động đời sống mới. “Tôi thật may mắn là người cắm cờ đỏ sao vàng và dán khẩu hiệu ở đình làng để hiệu triệu nhân dân làng tôi làm cách mạng”, cụ Trần Tiệu nói trong niềm tự hào.

Cụ Trần Tiệu say sưa kể chuyện hoạt động cách mạng từ thời trai trẻ. Ảnh: LÂM SƠN

Sau khi giành được chính quyền, là thành viên Ủy ban Cách mạng lâm thời của làng, Trần Tiệu rất tích cực công tác, có ngày chỉ về nhà ăn vội bát cơm rồi lại ra đình, chùa, điếm... để tuyên truyền, giải thích cho bà con về điều lệ, chính sách của Việt Minh, điều lệ của các hội cứu quốc; vận động và ghi danh sách bà con vào các hội: Nông dân, Thanh niên, Phụ nữ, Phụ lão, Nhi đồng cứu quốc... Trần Tiệu còn tham gia dạy “bình dân học vụ”, mở lớp học ở đình làng.

Ông kể: “Những ngày công tác, dạy học ở làng còn nguyên trong tâm trí tôi. Sau khi dạy học, thi thoảng chúng tôi ra đứng ở đầu làng, ở cổng đình và cổng chợ để kiểm tra việc học tập của bà con. Chúng tôi viết các chữ lên phản, lên nong, nia... để bà con đọc. Ai đọc được, đánh vần được thì cho vào chợ, vào làng; ai quên chữ, không thuộc thì phải đi đường vòng, hoặc phải lội qua đầm, ruộng mới được vào làng. Sau này đi công tác, chiến đấu, làm nhiệm vụ ở các địa phương, tôi luôn nhớ về quê hương Vĩnh Tuy. Ngay khi được nghỉ hưu, năm 1994, tôi đã đề xuất với các đồng chí lãnh đạo xã Vĩnh Thành viết cuốn “Địa chí làng Vĩnh Tuy”. Được Đảng ủy, chính quyền xã và bà con tạo điều kiện giúp đỡ, nhóm biên soạn chúng tôi đã sớm hoàn thành cuốn sách này”.

47 năm công tác trong Quân đội, kể từ năm 1947 rời quê hương Vĩnh Tuy lên đường nhập ngũ, Đại tá Trần Tiệu trải qua nhiều cương vị công tác và có nhiều thành tích góp phần xây dựng Quân đội. Từ lúc được nghỉ hưu đến nay, ông vẫn không ngừng làm việc, được bầu là Bí thư chi bộ khu dân cư, Đảng ủy viên Đảng ủy phường Phương Mai, quận Đống Đa (nay thuộc phường Kim Liên, TP Hà Nội), rồi làm Chủ tịch Hội Người cao tuổi, Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phường Phương Mai... và thường xuyên viết bài cộng tác với các báo, đi kể chuyện truyền thống cho tới hôm nay. Đại tá, cựu chiến binh, cán bộ tiền khởi nghĩa Trần Tiệu đã được tặng Huy hiệu 75 năm tuổi Đảng, được TP Hà Nội tặng danh hiệu Chiến sĩ thi đua hai năm liền và vinh danh “Người tốt, việc tốt” cấp thành phố.

HỒNG THU - ANH THÁI

* Mời bạn đọc vào chuyên mục 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2-9 xem các tin, bài liên quan.