“Tháng Tám giỗ cha, tháng Ba giỗ mẹ”. Tháng Ba (âm lịch), người dân đổ về phủ Dầy (Nam Định) và các đền, điện thờ mẫu khác để giỗ mẹ là Thánh mẫu Liễu Hạnh, vị thần chủ đạo Mẫu. Vừa qua, chúng tôi có dịp đến thăm phủ Dầy, nhân sự kiện Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Nam Định phối hợp với Tạp chí Du lịch (Tổng cục Du lịch) tổ chức Hội thảo “Xây dựng và quảng bá thương hiệu sản phẩm du lịch đặc thù của tỉnh Nam Định”. Đến phủ Dầy, các đại biểu không khỏi bất ngờ khi thấy một xưởng mộc nằm ngay lối vào phủ đang hoạt động hết công suất. Gỗ thành phẩm, tre được phơi nắng, làm gia công ngay trong khuôn viên của phủ Dầy. Tiếng cưa, xẻ gỗ, tiếng máy đánh bóng tre xen lẫn tiếng nhạc lên đồng phía trong phủ tạo ra thứ âm thanh chát chúa.

Du lịch tâm linh với lễ hội đền Trần, lễ hội phủ Dầy… từ lâu được biết đến là thế mạnh của Nam Định. Thế nhưng việc một xưởng gỗ hoạt động ngay trong khuôn viên phủ Dầy không khỏi khiến du khách lẫn người dân địa phương bức xúc.

leftcenterrightdel
Nhà thờ đổ (xã Văn Lý, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định) thu hút nhiều bạn trẻ đến thăm quan, chụp ảnh.

Có thể nhận thấy, phát triển các sản phẩm du lịch tâm linh ở Nam Định thời gian qua chưa có đột biến. Du khách về với các lễ hội ở Nam Định chủ yếu dừng lại ở việc lễ bái, hành hương. Nói về du lịch tâm linh thì phủ Dầy, đền Trần tự bản thân đã có sức hút lớn với du khách. Nhưng một thực tế là khách tham quan lễ hội rất đông nhưng chi tiêu còn khiêm tốn, hiệu quả kinh tế mang lại cho địa phương chưa như mong muốn.

Nam Định đang hướng đến việc phát triển du lịch bền vững xen lẫn đột phá tìm ra hướng đi mới, với những mặt hàng du lịch tiềm năng, mang đặc sắc vùng miền. Theo TS Trương Sỹ Vinh, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển du lịch (Tổng cục Du lịch): "Đề án Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch Nam Định đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 mang tính vĩ mô nhiều hơn. Tôi không đánh giá cao du lịch biển ở Nam Định. Nếu chỉ tập trung tham quan di tích lịch sử và lễ hội thì lại rơi vào du lịch mùa vụ. Do đó, điều quan trọng là Nam Định cần tìm ra những sản phẩm du lịch mang tính đặc thù cao”.

Về vấn đề này, TS Phạm Hồng Long, Trưởng khoa Du lịch học, Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng: “Một sản phẩm du lịch đặc sắc, đặc thù nhưng không phù hợp với thị hiếu của du khách hoặc ít có khả năng tổ chức thì không có khả năng tạo nguồn thu, không đáp ứng được yêu cầu thực tiễn. Ngược lại, sản phẩm đặc thù của một địa phương có thể trở thành sản phẩm đặc thù của một vùng, của quốc gia nhờ sức hấp dẫn thị trường của nó. Do đó, khi Nam Định bàn đến chuyện xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù thì cần tính đến lợi thế địa phương đặt trong tổng thể điều kiện phát triển của cả vùng Đồng bằng sông Hồng và duyên hải Đông Bắc”.

Nam Định được biết đến với hơn 1.000 di tích lịch sử văn hóa, hơn 70 làng nghề truyền thống nức tiếng, như: Chạm, khảm gỗ La Xuyên, sơn mài Cát Đằng, đúc đồng Tống Xá, mây tre đan Vĩnh Hào, dệt tơ lụa Cổ Chất, cây cảnh Vị Khê… Ngay như các loại hình văn hóa phi vật thể ở Nam Định cũng mang đậm dấu ấn nền văn minh lúa nước vùng châu thổ sông Hồng, như: Hát văn, chèo cổ, rối nước. Một trong những điểm nhấn của du lịch Nam Định chính là Vườn Quốc gia Xuân Thủy, điểm Ramsar quốc tế đầu tiên của Việt Nam và khu vực Đông Nam Á với vùng đất ngập nước cửa sông Hồng đổ ra biển. Vườn Quốc gia Xuân Thủy không chỉ có hệ sinh thái rừng ngập mặn đặc hữu mà còn là nơi dừng chân của các loài chim di trú. Năm 2005, Vườn Quốc gia Xuân Thủy đã được UNESCO công nhận thuộc Khu dự trữ sinh quyển liên tỉnh Đồng bằng sông Hồng. Tuy nhiên theo TS Trương Sỹ Vinh thì “du khách đến Vườn Quốc gia Xuân Thủy vẫn chủ yếu là nghiên cứu, học tập”.

TS Phạm Hồng Long nhấn mạnh: “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu tam phủ của người Việt được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể của nhân loại cuối năm 2016. Nam Định cũng được coi là trung tâm thờ Mẫu ở Đồng bằng Bắc Bộ bởi quy tụ hàng trăm di tích thờ Mẫu, tiêu biểu là hai điểm thực hành lớn nhất là phủ Dầy thờ mẹ (Thánh mẫu Liễu Hạnh) và đền Trần thờ cha (Hưng Đạo đại vương Trần Quốc Tuấn) trong nguyên lý lưỡng phân lưỡng hợp “Tháng Tám giỗ cha, tháng Ba giỗ mẹ”. Đây là lợi thế rất lớn cho Nam Định xây dựng sản phẩm du lịch tâm linh đặc thù".

Thiết nghĩ, vấn đề của Nam Định là đưa những sản phẩm du lịch đặc thù đến với du khách một cách khoa học và nhân văn. Sự trải nghiệm đáng nhớ của du khách khi về với Nam Định sẽ là giá trị cốt lõi của sản phẩm du lịch (đặc thù) hiện đại, giúp tạo ra giá trị gia tăng và lợi thế cạnh tranh đáng kể cho sản phẩm. Trong xu thế phát triển bền vững, Nam Định nên chú trọng, lưu tâm việc xây dựng sản phẩm du lịch có trách nhiệm là nền tảng để định hướng xây dựng các sản phẩm du lịch đặc thù.

ĐÌNH HÙNG