Do không có nguồn nước ngọt tự nhiên từ sông, suối như ở đất liền nên cuộc sống của hơn 22.000 người dân huyện đảo Lý Sơn phần lớn phụ thuộc vào nguồn nước ngầm. Tuy nhiên, mới đầu hè, nhiều hộ gia đình tại đảo Lý Sơn đã không còn nước ngọt; nhiều giếng cung cấp nước ngọt bị nhiễm mặn. Cuối năm 2015, Lý Sơn có 132 giếng khoan và hơn 400 giếng đào, đến nay, người dân ồ ạt khoan giếng, nâng tổng số giếng khoan lên hơn 1.300 chiếc. Thế nhưng, không phải giếng mới nào cũng đem lại hiệu quả. Mật độ giếng khoan hiện trên đảo Lý Sơn đã quá dày, cùng với đó là hậu quả từ những công trình bê tông khiến nước mưa không thẩm thấu, cứ rơi xuống là chảy tuột vào cống, thoát ra biển khiến Lý Sơn vốn đã không chủ động được nguồn nước, nay lại mất đi lượng nước ngọt đáng kể. Việc khai thác nước ngầm quá mức đã gây nhiễm mặn tầng chứa nước. Xung quanh đảo bị nhiễm mặn với diện tích hơn 1,6km2 tính từ mặt biển vào.
Người dân đảo Lý Sơn loay hoay tìm nước ngọt.
Nhà bà Bùi Thị Kim Châu, đội 6, thôn Tây, xã An Vĩnh có tổng diện tích gần 500m2 nhưng có tới 10 giếng khoan. Bà Châu cho biết: “Do nhà ở ngay trên mỏ nước ngọt nên bà con đến xin đóng giếng. 10 chiếc giếng ngày đêm cung cấp nước sinh hoạt và tưới tiêu cho hành, tỏi mỗi khi vào vụ mùa. Do đó, từ tháng 9 năm ngoái đến nay, nguồn nước bị sụt giảm nghiêm trọng. Nhiều gia đình trên đảo đã phải đi mua nước ngọt về nấu ăn, còn tắm giặt thì vẫn phải dùng nước nhiễm mặn”.
Ông Phạm Văn Ba ở xã An Vĩnh cho biết: “Phải tốn hàng chục triệu đồng người dân mới có được một giếng khoan nhưng không phải giếng nào cũng có nước ngọt. Nhiều giếng sau khi hoàn thành thì bị nhiễm mặn ngay do nguồn nước ngọt đã cạn kiệt dần”.
Kết quả điều tra cho thấy, trữ lượng nước ngầm của huyện đảo Lý Sơn khoảng 26.300m3, nhưng nay đã khai thác khoảng 22.000m3. Việc thiếu nước ngọt ở Lý Sơn là câu chuyện không mới, nhất là vào vụ hè thu. Dù đã có nguồn nước từ hồ Thới Lới, nhưng diện tích gieo trồng có khả năng bị hạn của huyện là hơn 550ha. Ông Nguyễn Đức Trung, Phó giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Ngãi, cho biết: “Vừa qua, đơn vị đã tiến hành quan trắc, kiểm tra 6 giếng do Bộ Tài nguyên và Môi trường khoan để đánh giá ban đầu về lượng khai thác mạch nước ngầm. Kết quả cho thấy: Mạch nước ngầm đang khai thác ở Lý Sơn vượt quá mức cho phép. Trên cơ sở tính toán, số liệu đối chiếu của Bộ Tài nguyên và Môi trường thì trữ lượng nước ngầm cho phép khoảng 16.000m3/ngày đêm, nhưng thực tế quan trắc lượng khai thác tại đảo Lý Sơn lên tới 21.000m3/ngày đêm (vượt hơn 5.000m3/ngày đêm). Mặc dù đã có những cảnh báo về sự mất an toàn của nguồn nước ngầm, nhưng tình trạng khai thác vẫn diễn ra. Huyện ủy Lý Sơn đã chủ trương nghiêm cấm việc đào, khoan, đóng giếng trái phép, đồng thời trám lấp các giếng khoan trái phép”.
Tuy nhiên, không cho đào, đóng thêm giếng mới hay xúc tiến xây dựng hệ thống trữ nước mưa trên đảo đều là những giải pháp ngắn hạn. Về lâu dài, trữ lượng nước ngọt sẵn có trên đảo Lý Sơn sẽ không đủ để phục vụ sinh hoạt, sản xuất nông nghiệp, nhất là trong điều kiện biến đổi khí hậu, xâm nhập mặn diễn biến phức tạp như hiện nay. Do vậy, về lâu dài, theo ông Nguyễn Viết Vy, Bí thư Huyện ủy Lý Sơn, nhất thiết phải đầu tư dự án xử lý nước biển thành nước ngọt để bảo vệ nguồn nước trên đảo và cung cấp nước ngọt cho dân. Thực tế, hệ thống thiết bị lọc nước biển thành nước ngọt đầu tiên được lắp đặt ở đảo Bé từ năm 2012 do Hàn Quốc tài trợ đã cung cấp cơ bản nguồn nước ngọt phục vụ khoảng 500 nhân khẩu trong vùng. Tuy nhiên, để thực hiện dự án này cần nhu cầu vốn rất lớn, theo tư vấn của các đơn vị chức năng thì lên tới 20 triệu USD nên rất khó thực hiện, trước mắt cần đầu tư hệ thống thu gom, xử lý nước mưa trên đảo.
Bài và ảnh: KIM NGÂN