V. I. Lenin từng khẳng định: “Trong lịch sử, chưa hề có một giai cấp nào giành được quyền thống trị, nếu nó không đào tạo ra được trong hàng ngũ của mình những lãnh tụ chính trị, những đại biểu tiên phong có đủ khả năng tổ chức và lãnh đạo phong trào”. Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Những người có thể phụ trách giải quyết các vấn đề, trong những hoàn cảnh khó khăn. Ai sợ phụ trách và không có sáng kiến thì không phải người lãnh đạo”.
Nghị quyết Hội nghị lần thứ chín Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX (năm 2004) chỉ rõ: “Phát huy mạnh mẽ vai trò chủ động và trách nhiệm của người đứng đầu các tổ chức... Đòi hỏi cao đối với cán bộ lãnh đạo, nhất là các đồng chí giữ cương vị trọng trách trong bộ máy của Đảng, Nhà nước ở Trung ương và địa phương, các đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng, bí thư tỉnh ủy, thành ủy, bộ trưởng, người đứng đầu các ngành, các địa phương, đơn vị và các cán bộ lãnh đạo khác phải tự giác rèn luyện, nêu gương cho cấp dưới về sự giác ngộ chính trị, giữ gìn phẩm chất, đạo đức, lối sống, sự hy sinh phấn đấu vì lý tưởng của Đảng, vì hạnh phúc của nhân dân”.
Đối với Đảng ta hiê%3ḅn nay, người đứng đầu có vị thế và vai trò hết sức quan trọng. Tháng 1-2012, Hội nghị Trung ương 4, khóa XI đặt rõ và đòi hỏi, phải nâng cao vị thế người đứng đầu trong đổi mới PTLĐ của Đảng. Tháng 1-2016, Đại hô%3ḅi XII của Đảng khẳng định: “Quy định rõ hơn Đảng phục vụ nhân dân, chịu sự giám sát của nhân dân, chịu trách nhiê%3ḅm trước nhân dân về những quyết định của mình; về quyền hạn, trách nhiê%3ḅm của người đứng đầu và mối quan hê%3ḅ giữa tâ%3ḅp thể cấp ủy, tổ chức đảng với người đứng đầu, bảo đảm nguyên tắc tâ%3ḅp trung dân chủ, tâ%3ḅp thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, đi đôi với phát huy vai trò, trách nhiê%3ḅm, tính chủ đô%3ḅng của người đứng đầu và cơ chế xử lý người đứng đầu khi vi phạm” .
Do vậy, tiếp tục đổi mới, hoàn thiện PTLĐ của Đảng, trực tiếp và trước hết phải là người đứng đầu cấp ủy các cấp. Đây có thể coi là khâu đột phá, góp phần quyết định thành công của công việc này.
Đảng hoạt động theo Điều lệ Đảng và trong khuôn khổ pháp luật. Và để xứng đáng là “đứa con nòi của giai cấp lao động”, “là đạo đức, là văn minh, là đoàn kết thống nhất, là hòa bình ấm no”, “phấn đấu và thắng lợi biết bao nhiêu tình”-như Chủ tịch Hồ Chí Minh từng huấn thị, thì một cách tự nhiên, mục tiêu đổi mới toàn bộ hoạt động của Đảng nói chung, ở đây là PTLĐ của Đảng nói riêng, phải mang ba tính chất: Dân chủ và kỷ luật; văn minh và tiến bộ; trực tiếp và quyết định; xứng đáng là một đảng cầm quyền khoa học, dân chủ, chân chính và cách mạng.
Theo phương hướng đó, để đổi mới PTLĐ của người đứng đầu cấp ủy các cấp, phù hợp theo chức năng, nhiệm vụ của các loại hình tổ chức đảng, với vai trò là khâu đột phá, trước mắt, cần giải quyết hiệu quả các vấn đề sau:
Một là, người đứng đầu cấp ủy chủ động, độc lập, chịu trách nhiệm trước hết, trong chỉnh thể cơ quan lãnh đạo của tổ chức đảng, theo nguyên tắc tập trung dân chủ, đối với việc lựa chọn PTLĐ phù hợp.
Thật sự dân chủ bảo đảm tập trung trong định ra quyết sách, tự do tìm kiếm phương pháp thực thi quyết sách một cách độc lập, dân chủ và sáng tạo là bản chất đổi mới PTLĐ của Đảng, tập trung thể hiện ở người đứng đầu cấp ủy, là tất yếu hiện nay. Người đứng đầu cấp ủy phải trở thành tấm gương về thực thi công việc đó.
Hai là, quyền lãnh đạo gắn chặt với trách nhiệm lãnh đạo của người đứng đầu cấp ủy bảo đảm thống nhất, dân chủ theo Điều lệ Đảng và pháp luật.
Quyền và trách nhiệm của người đứng đầu là hai mặt nội dung bản chất của PTLĐ của Đảng đối với nhiệm vụ chính trị theo nguyên tắc tập trung dân chủ. Hiện nay, cần tập trung tăng mạnh quyền gắn với trách nhiệm theo nhiệm vụ một cách minh bạch, trong phạm vi cho phép của người đứng đầu thống nhất song hành với tăng quyền quyết định, kiểm soát quyền, ủy quyền và quyền phúc quyết của tập thể cấp ủy đối với người đứng đầu. Đồng thời, phân cấp, phân quyền cho các cấp ủy thực thi kiểm soát, giám sát quyền trong hệ thống bộ máy và tổ chức của Đảng, trực tiếp đối với người đứng đầu.
Ba là, kiểm tra, kiểm soát, giám sát và thanh tra song hành dân chủ, chặt chẽ và phù hợp đối với quyền được trao và thực thi quyền theo trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy.
Kiểm soát quyền lực luôn là công việc trung tâm, nhưng rất khó khăn, luôn là nguy cơ sinh tử của mọi thể chế dân chủ. Điều lệ Đảng và pháp luật của Nhà nước phải được toàn dụng song hành, càng đặc biệt đối với người đứng đầu cấp ủy, trong bối cảnh đổi mới bộ máy đảng và hệ thống chính trị theo hướng tinh gọn, không trùng chéo, tiến tới nhất nguyên chế tổ chức bộ máy và nhất thể hóa chức danh. Không thể để tình trạng dùng quyền mà không chịu trách nhiệm về quyền được trao, cũng như tình trạng quyền và trách nhiệm không cân xứng.
Càng phân cấp và phân quyền đối với người đứng đầu, càng phải tăng cường công tác kiểm tra, giám sát một cách song trùng và dân chủ; không thể để và không dung thứ tình trạng lạm quyền, lộng quyền, mạo quyền... (dưới mọi hình thức, tính chất và mức độ) đối với bất cứ ai.
Kỷ luật là sức mạnh của sự lãnh đạo của Đảng. Nếu buông lỏng công tác kiểm tra là xâm hại sự lãnh đạo của Đảng. Coi nhẹ giám sát kỷ luật trong Đảng là vô hình trung dung túng cho nguy cơ việc sử dụng quyền được trao biến thành sở hữu quyền được trao và hậu họa sẽ khôn lường. Nguy cơ suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống chuyển thành suy thoái chính trị, lâm vào “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, dẫn tới nền chính trị suy thoái, là nguy cơ được báo trước.
Bốn là, thể chế hóa cụ thể quyền lãnh đạo và trách nhiệm lãnh đạo theo nhiệm vụ của người đứng đầu cấp ủy đúng Điều lệ Đảng, thống nhất với pháp luật của Nhà nước; đổi mới công tác cán bộ đối với người đứng đầu cấp ủy.
Tiếp tục nghiên cứu xây dựng hệ thống quy chế, quy định, chế độ một cách thống nhất, đồng bộ và cụ thể về sự lãnh đạo của Đảng trên tất cả mọi phương diện, mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Để thực hiện trọng trách này, cần chú trọng xây dựng các ban tham mưu của Đảng đủ mạnh về đội ngũ, đủ tinh nhuệ về năng lực, nhất là trình độ kiến thức, năng lực nghiên cứu và hoạt động thực tiễn, đổi mới lề lối, phong cách làm việc, đạo đức chính trị ngang tầm trọng trách.
Quy định và kiểm tra công việc cần có của người đứng đầu cấp ủy, trước hết là việc chủ trì đổi mới quy trình ra và tổ chức thực thi nghị quyết. Mỗi quyết nghị của cấp ủy phải là một chương trình hành động, chứ không phải là chương trình nghị luận suông. Người chủ trì khuyến khích và bảo vệ quyền dân chủ thảo luận, tự do tranh luận, biết chờ đợi, trân trọng và lắng nghe, nhất là các ý kiến khác nhau của đảng viên trong thảo luận xây dựng các quyết sách của cấp ủy.
Các cấp có thẩm quyền cần thể chế hóa nghị quyết của Đảng về vấn đề này, thống nhất thành quy chế, chế độ tại các cơ quan (của Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc các cấp và các đoàn thể chính trị), nhằm không ngừng nâng cao năng lực và hiệu quả giám sát và phản biện tại các cơ quan này. Quy chế hóa về tổ chức và hoạt động của tổ chức đảng, theo nguyên tắc tập trung dân chủ thật sự phải cụ thể, thiết thực và hiệu quả; xác định đúng trọng tâm, trọng điểm cần giải quyết; định tính, định lượng rõ ràng; dân chủ và minh bạch hóa; khuyến khích, cổ vũ mọi sự tìm tòi, sáng tạo thực hiện nghiêm minh, hiệu quả nghị quyết của Đảng ở tất cả các cấp ủy, các ngành, các địa phương...
NHỊ LÊ
(Tiếp theo và hết)