Phát hiện nhiều sai phạm nghiêm trọng trong quản lý phân bón

Kết luận cho thấy, qua thanh tra 11 tổ chức được chỉ định hoạt động chứng nhận chất lượng phân bón, thử nghiệm phân bón và một số đơn vị kinh doanh, sản xuất phân bón đã lộ ra những sai phạm nghiêm trọng, toàn diện, có hệ thống, kéo dài nhiều năm-một sự thật gây sốc đối với hàng triệu nông dân.

Không đủ năng lực, vẫn “vô tư” cấp chứng nhận

Bản kết luận do ông Nguyễn Ngọc Anh, Phó chánh thanh tra Bộ NN&PTNT ký, cho biết, thực hiện Quyết định số 590/QĐ-TTr ngày 8-10-2015, trong 45 ngày, Đoàn Thanh tra của bộ đã tiến hành thanh tra, cho thấy một sự thật đau lòng: Cả 11 tổ chức được kiểm tra đều có sai phạm nghiêm trọng. Cụ thể:

Với Công ty Cổ phần Giám định và khử trùng FCC: Công ty này không có tài liệu chứng minh kinh nghiệm trong lĩnh vực phân bón của các chuyên gia; không có đăng ký lĩnh vực hoạt động chứng nhận tại thời điểm chỉ định, không được chỉ định thử nghiệm đối với lĩnh vực phân bón. Văn phòng công nhận chất lượng không công nhận năng lực phòng thử nghiệm của Công ty FCC được phân tích các chỉ tiêu phân bón. Tuy nhiên, trong hồ sơ chỉ định lưu trữ tại Cục Trồng trọt lại thể hiện đã được công nhận năng lực phân tích các chỉ tiêu này. Đây là hành vi gian dối trong lập hồ sơ đăng ký chỉ định... Công ty FCC cũng không có Giấy chứng nhận đăng ký lĩnh vực hoạt động chứng nhận và phòng thử nghiệm. Kết quả kiểm tra 4 hồ sơ chứng nhận chất lượng phân bón cho thấy có nhiều sai phạm.

Với Công ty Cổ phần Giám định cà phê và hàng hóa xuất nhập khẩu (CAFECONTROL): Hồ sơ chỉ định tổ chức chứng nhận lưu trữ tại Cục Trồng trọt cho thấy không có tài liệu chứng minh kinh nghiệm trong lĩnh vực phân bón của các chuyên gia; không có giấy đăng ký lĩnh vực hoạt động chứng nhận; không có nhân viên được cấp chứng nhận người lấy mẫu phân bón, không có hoặc thuê phòng thử nghiệm phân bón được công nhận hoặc được chỉ định.

 “Công ty CAFECONTROL là đơn vị hoạt động trong lĩnh vực xuất, nhập khẩu cà phê, không có nhân viên chuyên ngành về phân bón, không có phòng thử nghiệm phân bón, không có đăng ký lĩnh vực hoạt động chứng nhận chất lượng cũng như hoạt động thử nghiệm phân bón và thực tế là không hoạt động gì trong lĩnh vực phân bón. Tuy nhiên, Cục Trồng trọt vẫn ban hành quyết định chỉ định hoạt động chứng nhận chất lượng”-kết luận thanh tra nêu rõ.

Một vụ phân bón giả bị cơ quan quản lý phát hiện tại Hà Nội. Ảnh: NGUYỄN KIỂM. 

Đánh giá chiếu lệ, cấp chứng chỉ ào ào

Đối với Trung tâm Kỹ thuật tiêu chuẩn đo lường chất lượng 2 (Quatest2): Không có chứng chỉ người lấy mẫu phân bón, hồ sơ chuyên gia không có tài liệu chứng minh có 3 năm kinh nghiệm công tác phù hợp với lĩnh vực đề nghị chỉ định; không thực hiện đánh giá giám sát đối với các sản phẩm phân bón đã chứng nhận hợp quy. Biên bản lấy mẫu phân bón để đánh giá giám sát sản phẩm đã cấp chứng nhận hợp quy đã cấp cho Công ty Phú Thịnh thực hiện bởi người không có chứng chỉ lấy mẫu phân bón... Trung tâm đã thực hiện chứng nhận hợp quy không độc lập, không bảo đảm khách quan và cấp chứng nhận chất lượng cho 17 sản phẩm...

 Với Trung tâm Giám định và chứng nhận hợp chuẩn, hợp quy (Trung tâm Vietcert): Giấy chứng nhận đăng ký lĩnh vực hoạt động cho phép Trung tâm Vietcert được hoạt động chứng nhận chất lượng 5 loại phân bón nhưng Cục Trồng trọt đã chỉ định Trung tâm Vietcert được phép chứng nhận chất lượng tất cả các loại phân bón là không phù hợp. Trung tâm đã ban hành quyết định chứng nhận hợp quy 102 sản phẩm của 42 công ty sản xuất phân bón không đúng quy định. Trung tâm Vietcert không giám sát định kỳ đối với những sản phẩm do đơn vị cấp chứng nhận hợp quy theo quy định. Kết quả kiểm tra các chứng nhận của Công ty TNHH SX-TM phân hữu cơ sinh học Thanh Bình (Công ty Thanh Bình), Công ty Cổ phần Sinh thái Amio Việt Nam, Công ty Cổ phần Sản xuất phân bón Việt Thái, Công ty TNHH Hóa sinh Nông nghiệp Lạc Hồng... doTrung tâm Vietcert chứng nhận hợp quy cho thấy có nhiều sai phạm, gian dối.

Không cần lấy mẫu, nhận hồ sơ để thu tiền

Với Công ty TNHH Kencert, các mẫu phân bón cấp chứng nhận hợp quy do các công ty sản xuất phân bón trực tiếp gửi đến phòng thử nghiệm. Căn cứ kết quả phân tích này, Công ty Kencert cấp chứng nhận hợp quy. “Hoạt động lấy mẫu đánh giá hợp quy không độc lập (là nhiệm vụ của tổ chức chứng nhận chất lượng, doanh nghiệp không thể tự làm việc này). Đây là hành vi “thực hiện đánh giá không đảm bảo tính độc lập, khách quan”-kết luận thanh tra nêu. Kết quả kiểm tra hồ sơ chứng nhận chất lượng cho 38 sản phẩm của 17 công ty sản xuất phân bón cho thấy có rất nhiều sai phạm.

 Với Trung tâm Chất lượng nông lâm thủy sản vùng 2 (Nafi2), ngoài những sai phạm như các trung tâm khác, 12 nhân viên phòng kiểm nghiệm phân bón không được đào tạo về lấy mẫu và kiểm nghiệm các phép thử đăng ký chỉ định, đã tiến hành 22 hành vi thực hiện chứng nhận hợp quy phân bón không bảo đảm khách quan, độc lập...

Với Công ty Cổ phần chứng nhận Globalcert, cũng không có Giấy chứng nhận đăng ký lĩnh vực hoạt động chứng nhận phân bón, không có nhân viên có chứng chỉ người lấy mẫu phân bón, không đủ điều kiện năng lực tổ chức chứng nhận. Công ty này đã cấp giấy chứng nhận hợp quy cho 22 sản phẩm phân bón của 6 công ty không có tên trong danh mục phân bón được phép sản xuất, lưu hành tại Việt Nam. Sử dụng 26 kết quả thử nghiệm do Phòng thử nghiệm Trung tâm Nghiên cứu đất và môi trường phía Nam là phòng thử nghiệm không được chỉ định phát hành để ban hành Quyết định chứng nhận hợp quy cho 26 sản phẩm. Công ty còn nhiều vi phạm khác trong chứng nhận chất lượng sản phẩm phân hữu cơ vi sinh EMZ-USA; phân hữu cơ vi sinh Bò Vàng Long Quân 1 (COWMAX-01); phân hữu cơ vi sinh IPM 01(Bio Super); phân hữu cơ vi sinh IPM 02 (Bio Pest); phân hữu cơ vi sinh IPM 04 (Bio Nano).

Bản kết luận thanh tra của Bộ NN&PTNT. 

Dùng máy bê tông, phân bò để sản xuất... phân bón

Với Trung tâm Chứng nhận phù hợp (Quacert): Không có phòng thử nghiệm. Biên bản lấy mẫu thể hiện công ty sản xuất tự gửi mẫu đến phòng thử nghiệm, sau đó nhận và gửi kết quả phân tích đến Trung tâm Quacert. Cấp chứng nhận hợp quy cho 39 sản phẩm phân bón của 12 công ty không bảo đảm độc lập, khách quan.

Với Công ty Cổ phần Chứng nhận và giám định Vinacert: 4 chuyên gia đánh giá không có đủ năng lực. Trưởng phòng Thử nghiệm đồng thời là chuyên gia đánh giá chứng nhận thuộc Phòng Chứng nhận chất lượng (ông Nguyễn Văn Thắng) là không độc lập trong hoạt động chứng nhận hợp quy và hoạt động thử nghiệm. Công ty Vinacert thực hiện hoạt động chứng nhận hợp quy phân bón và ban hành các quyết định chứng nhận cho 32 sản phẩm phân bón của 10 công ty sản xuất phân bón không đúng pháp luật. Công ty này cũng để các doanh nghiệp sản xuất phân bón trực tiếp gửi mẫu đến phòng thử nghiệm để phân tích. Cấp chứng nhận hợp quy cho 2 sản phẩm không có tên trong danh mục phân bón được sản xuất, kinh doanh và sử dụng tại Việt Nam (Hudavil Tiến Thành 1 và Hudavil Tiến Thành 2). Ngoài ra, còn nhiều sai phạm trong cấp chứng nhận hợp quy cho 36 loại phân bón của Công ty Cổ phần Tập đoàn công nghệ cao quốc tế Con cò vàng.

Kết luận thanh tra còn chỉ rõ, công ty này có dấu hiệu vi phạm hình sự và nhiều sai phạm khác: Đơn vị khẳng định không cấp chứng nhận hợp quy cho 36 sản phẩm của Công ty Cổ phần Tập đoàn công nghệ cao quốc tế Con cò vàng; ban hành chứng nhận cho 32 sản phẩm phân bón của 10 công ty trái pháp luật, chứng nhận hợp quy cho 166 sản phẩm của 38 công ty phân bón không đúng quy định, giả chữ ký của người lấy mẫu, chuyên gia; khu vực sản xuất rất mất vệ sinh và bụi bẩn. Thiết bị sản xuất gồm: 1 chảo trộn, 1 hệ thống sấy bằng than, 1 máy trộn (kiểu bê tông)...

Với Công ty TNHH sản xuất và thương mại Viễn Khang thì không có mẫu sản phẩm chứng nhận hợp quy lưu tại đơn vị, không có biên bản lấy mẫu chứng nhận và biên bản đánh giá. Khu vực sản xuất và kho chứa hàng rất bụi bẩn, phân bón lẫn với thuốc bảo vệ thực vật, thuốc trừ sâu... Công ty đã chứng nhận cho 40 sản phẩm phân bón của 24 đơn vị nhưng không đánh giá sự phù hợp của quá trình sản xuất, bị cho là “hành vi gian lận trong hoạt động đánh giá”. Đặc biệt, nguồn gốc nguyên liệu phân bón hữu cơ sinh học NPL TP-PhaOne từ phân bò nhưng không phân tích chỉ tiêu hạn chế vi khuẩn Salmonella, Ecoli mà vẫn cấp chứng nhận hợp quy...

Cứ nộp tiền là cấp chứng nhận

Với Trung tâm Khảo nghiệm phân bón vùng Nam Bộ (Trung tâm vùng Nam Bộ): Trung tâm này là tổ chức được chứng nhận khi chưa đủ năng lực theo Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật. Đáng nói, trung tâm này khi được Cục Trồng trọt ra quyết định chỉ định là tổ chức chứng nhận phân bón đã không có Giấy chứng nhận đăng ký lĩnh vực hoạt động. Phòng thử nghiệm phân bón của trung tâm cũng không có Giấy chứng nhận đăng ký lĩnh vực hoạt động thử nghiệm. Khó tin hơn, theo kết luận thanh tra: “Trung tâm vùng Nam Bộ được Bộ Công Thương chỉ định là tổ chức chứng nhận phân bón DAP, phân lân nung chảy tại Quyết định số 8888/QĐ-BCT ngày 3-10-2014. Thế nhưng, Trung tâm vùng Nam Bộ đã chứng nhận cho 1.274 sản phẩm phân bón vô cơ trong khi trung tâm này không hề được chỉ định chức năng trên (chỉ được chứng nhận phân bón DAP và phân lân nung chảy)". Sau khi chứng nhận xong, trung tâm cũng không hề lưu mẫu. Không dừng lại đó, có lẽ lợi dụng địa thế xa Trung ương và được ủy quyền quá nhiều, trung tâm này còn tùy tiện vung tay cấp chứng nhận cho bất kỳ loại phân nào, bất kỳ công ty nào... có nhu cầu!

Cụ thể: Trung tâm trên đã chứng nhận hợp quy cho 496 sản phẩm không nằm trong danh mục quy định của Bộ NN&PTNT, vi phạm Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa. Hàng ngàn sản phẩm phân bón của 276 doanh nghiệp không được kiểm soát về chất lượng, chứng nhận sai, nhiều sản phẩm nằm ngoài danh mục cho phép... nhưng đã được đóng dấu "hợp quy", bán tràn lan trên thị trường. Đó là chưa kể, trung tâm còn cấp chứng nhận hợp quy cho 420 sản phẩm phân bón nhập khẩu mà không cần ký hợp đồng, chỉ dựa theo đơn của khách hàng. Các công ty: Việt Tranh Đề, Vĩnh Thạnh, Grow More... liên quan tới các thương vụ này.

Đặc biệt, kết quả kiểm tra sổ sách tài chính cho thấy trung tâm này là một điển hình làm ăn vô trách nhiệm, cho doanh nghiệp nộp hồ sơ rồi chứng nhận, thu tiền vô tội vạ. Năm 2012, khi bắt đầu đi vào hoạt động tính đến ngày 31-12, đơn vị có số dư cuối kỳ hơn 200 triệu đồng. Năm 2013, số dư cuối kỳ lên tới gần 2 tỷ đồng. Năm 2014, số dư cuối hơn 4,3 tỷ đồng. Năm 2015, tính đến tháng 10-2015, số phát sinh cộng lũy kế từ đầu năm là hơn 12 tỷ đồng.

Kết luận nêu: “Trung tâm vùng Nam Bộ đã ký 369 hợp đồng để thực hiện đánh giá chứng nhận hợp quy và cấp giấy chứng nhận hợp quy cho 5.141 sản phẩm, trong đó có 326 sản phẩm phân vô cơ, 337 sản phẩm phân hữu cơ, 378 sản phẩm phân bón lá, hiện tại đang chứng nhận chất lượng cho 518 sản phẩm. Giá trị hợp đồng ký kết hơn 34 tỷ đồng, chưa tính kinh phí chứng nhận hợp quy cho các sản phẩm nhập khẩu...”.

Đoàn thanh tra đã phát hiện “các khoản thu có sự chênh lệch số liệu, có dấu hiệu để ngoài sổ sách, không hạch toán vào hệ thống quản lý tài chính...”.

“Công nghệ” thu tiền, theo kết luận thanh tra, đơn giản đến mức: “Khi đến thời hạn đánh giá giám sát theo quy định, Trung tâm vùng Nam Bộ gửi thông báo đánh giá giám sát đến từng đơn vị, trong đó có thông báo giá phân tích mẫu. Đơn vị nào đồng ý giám sát thì liên hệ và nộp tiền tại phòng kế toán đơn vị”.

Nhìn thẳng vào sự thật

Kết luận thanh tra trên, theo một lãnh đạo Văn phòng Ban chỉ đạo 389 Quốc gia khi trao đổi với Báo Quân đội nhân dân, là một động thái mạnh mẽ, kiên quyết hiếm có của lãnh đạo Bộ NN&PTNT trong quản lý phân bón từ trước tới nay, nhất là khi thực trạng nhức nhối về quản lý phân bón đã được chất vấn làm nóng nghị trường Kỳ họp thứ X, Quốc hội khóa XIII. Với tinh thần nhìn thẳng vào sự thật, Đoàn thanh tra khẳng định cả 11 cơ sở đã thanh tra đều sai phạm và vạch ra những sai phạm lớn của Cục Trồng trọt. Kết luận thanh tra kiến nghị lãnh đạo Bộ NN&PTNT chỉ đạo rút, hủy toàn bộ các quyết định chỉ định doanh nghiệp, đơn vị tổ chức chứng nhận phân bón và quyết định chỉ định phòng thử nghiệm phân bón đối với 11 đơn vị được thanh tra; yêu cầu các tổ chức chứng nhận phân bón thu hồi toàn bộ các giấy chứng nhận hợp quy đã cấp không đúng quy định.

Báo Quân đội nhân dân sẽ tiếp tục thông tin về sự việc này.

CÔNG MINH