Sự khác biệt giữa Mã tiền và Mã tiền chế

Mã tiền là một chất cực độc, có thể gây chết người

Theo các chuyên gia y tế, hạt mã tiền có chứa rất nhiều Alcaloid trong đó chủ yếu là Strychnin, Brucin, kết hợp với Acid igasuric (Acid clorogenic). Những Alcaloid khác thường gặp là Vomixin, Struxin, Colubrine α và β. Tỷ lệ Alcaloid toàn phần trong mã tiền thay đổi từ 2,5% đến 5,5% , trong đó Strychnin chiếm 43%-45%.

Quang cảnh buổi tọa đàm.

Strychnin là chất hấp thu nhanh chóng từ đường tiêu hóa, đường hô hấp, đường tiêm và da nguyên vẹn. Strychnin dễ dàng được chuyển hóa trong cơ thể, chủ yếu bởi Cytochrome P450 2B ở gan và hầu như không có ảnh hưởng tích lũy. Thời gian bán thải là 10 đến 12 giờ. Được thải trừ chủ yếu qua thận và gần như hoàn toàn trong 48 đến 72 giờ.

Đối với thần kinh trung ương và ngoại vị có tác dụng kích thích với liều nhỏ, tác dụng co giật với liều cao, làm tăng biên độ và tần số hô hấp, tăng tuần hoàn khi các trung tâm này bị ức chế. Liều độc kích thích mạnh tủy sống làm tăng phản xạ và gây cơn co giật giống như co giật do uốn ván.

Mã tiền có chất Strychnin có tác dụng hưng phấn toàn bộ trung khu thần kinh, trước hết là hưng phấn chức năng phản xạ tủy sống, tiếp theo là hưng phần trung khu hô hấp và vận mạch ở hành tủy, nâng cao chức năng trung khu cảm giác của vỏ não.

Đối với người lớn, nếu uống một lần 5 đến 20mg Strychnin sẽ bị trúng độc; 30mg sẽ gây tử vong. Theo Y văn cổ, nếu người lớn uống 7 hạt Mã tiền sẽ gây tử vong. Các chuyên gia khuyến cáo không dùng Mã tiền cho phụ nữ có thai và trẻ em dưới 5 tuổi.

Mã tiền chế là vị thuốc quý

Trao đổi với báo chí về vấn đề này, Phó giáo sư, Tiến sĩ Trần Đáng, Chủ tịch Hiệp hội thực phẩm chức năng Việt Nam, nguyên Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) cho biết: “Đối với y học cổ truyền, Mã tiền chưa chế biến thường chỉ dùng ngoài làm thuốc xoa bóp chữa nhức mỏi chân tay do thấp khớp, đau dây thần kinh; dùng dạng cồn thuốc, dùng riêng hoặc chế với ô đầu, phụ tử. Ngược lại, với Mã tiền đã chế biến được dùng để chữa tiêu hóa kém, nhức mỏi tay chân, đau dây thần kinh”… Đồng thời, nhiều ý kiến của các chuyên gia cũng khẳng định Mã tiền là vị thuốc quý trong điều trị các bệnh đau xương khớp và khi được bào chế và sử dụng đúng liều lượng thì hoàn toàn không ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh.

Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đáng chia sẻ thông tin tại buổi tọa đàm.

Đồng quan điểm trên, Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Thanh Kỳ, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Dược Hà Nội khẳng định: “Trong hạt Mã tiền có hoạt chất chính là Strychnin. Strychnin có tính độc nhưng hàm lượng Strychnin sau bào chế đã giảm, không còn độc tính mà chỉ có tác dụng điều trị bệnh. Do đó, Mã tiền chế an toàn đối với người bệnh”.

Theo đó, Mã tiền sau khi được bào chế hàm lượng Strychnin giảm chỉ còn 1,26% Alcaloid toàn phần, trong đó Strychnin chiếm 43% đến 45% Alcaloid toàn phần, tương đương 0,63% Strychnin. Vì vậy, Mã tiền sau khi bào chế ít còn độc tính, có tác dụng điều trị bệnh. Cụ thể, Mã tiền sau khi bào chế sẽ chữa được một số bệnh, như: Phong thấp, tê, bại liệt, di chứng bại liệt trẻ em; đau khớp dạng phong thấp, nhức mỏi chân tay, đau đầu dây thần kinh, sưng đau do sang chấn, nhọt độc sưng đau, khí huyết tích tụ trong bụng (uống trong và xoa bóp bên ngoài), tiêu hóa kém.

Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Thanh Kỳ phát biểu tại buổi tọa đàm.

Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đáng cho biết thêm: “Theo quy định của Bộ Y tế, Mã tiền có 3 cách bào chế. Một là lấy hạt quả cây Mã tiền ngâm vào nước vo gạo khoảng 36 giờ, đến khi mềm cạo vứt bỏ vỏ ngoài và mầm, sau đó thái mỏng, sấy khô tẩm dầu mè một đêm, sao cho vàng đậm (cho hết dầu) cho vào lọ đậy kín. Hai là lấy hạt Mã tiền sạch, sao với cát sạch cho phồng đến khi có mầu nâu thẫm hoặc màu hạt dẻ sẫm, khi ngoài vỏ có đường tách nẻ thì đổ hạt và cát ra; rây bỏ hết cát, cho hạt vào máy quay cho sạch lông nhung đã bị cháy. Ba là cho hạt Mã tiền sạch vào nước hoặc nước vo gạo ngâm một ngày đêm; hoặc cho hạt Mã tiền vào nước đun sôi, lấy ra ngâm nước rồi lại lấy ra vài lần như vậy khi thấy mềm; lấy hạt cạo bỏ vỏ hạt, bỏ cây mầm, thái mỏng, sấy khô, tẩm dầu vừng (mè) một đêm lấy ra sao đến khi màu vàng, để nguội, cho vào lọ đậy kín”.

Trước những câu hỏi của các phóng viên cùng nhiều độc giả về việc Mã tiền chế được sử dụng trong một số sản phẩm chức năng có an toàn? Các chuyên gia đều khẳng định, Mã tiền chế không nằm trong nhóm sản phẩm có độc tính và an toàn đối với sức khỏe người bệnh.

Bài và ảnh: HOÀNG HẢI