Sơ cứu đúng cách đối với bệnh nhân đột quỵ

PGS, TS Nguyễn Văn Chi.

Phóng viên (PV): Thưa bác sĩ, những ngày vừa qua có phải vì nguyên nhân thời tiết quá lạnh mà nhiều người bị đột quỵ?

PGS, TS Nguyễn Văn Chi: Thời tiết không phải là nguyên nhân chính dẫn đến việc đột quỵ. Đột quỵ bao gồm các yếu tố, như: Cholesterol cao, tăng huyết áp, stress, đái tháo đường... Nhiều người tưởng đột quỵ chỉ xảy ra ở những người trung niên trở lên, nhưng trên thực tế, đột quỵ có thể xảy ra ở bất cứ độ tuổi nào và để lại hậu quả nặng nề. Đối với người bệnh trẻ tuổi khi mắc đột quỵ, mức độ tử vong cao hơn rất nhiều so với người lớn tuổi. Điều đáng lo ngại là triệu chứng đột quỵ ở những người trong độ tuổi 20 có những biểu hiện khác so với người lớn tuổi nên người nhà thường chủ quan, không đưa đi cấp cứu sớm. Theo thống kê của Hội Đột quỵ Việt Nam, mỗi năm cả nước có khoảng 200.000 ca bị đột quỵ, trong đó khoảng 50% bệnh nhân tử vong. Những người may mắn thoát chết cũng gặp phải các di chứng gây yếu liệt cơ thể, mất khả năng vận động, ngôn ngữ... Tuy vậy, kiến thức của cộng đồng liên quan đến dự phòng, sơ cứu, chuyển viện cho người bị đột quỵ còn rất hạn chế. Khi phát hiện người nhà có dấu hiệu đột quỵ, phải để bệnh nhân nằm yên và vận chuyển bệnh nhân tới cơ sở y tế gần nhất để kịp thời cấp cứu trong khoảng “giờ vàng”.

Bệnh nhân cấp cứu vì đột quỵ tại Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Bạch Mai. Ảnh: DIỆP CHÂU

 PV: Hiện nay, nhiều người đã tích trữ An cung ngưu hoàng hoàn trong nhà để đề phòng người nhà bị đột quỵ. Vậy An cung ngưu hoàng hoàn thực sự có tác dụng như lời đồn không, thưa bác sĩ?

 PGS, TS Nguyễn Văn Chi: Thói quen của nhiều người Việt Nam là khi thấy người thân trong gia đình nghi ngờ có dấu hiệu đột quỵ thường cho uống ngay viên An cung ngưu hoàng hoàn. Đây là điều cực kỳ nguy hiểm cho người bệnh. Bởi lẽ, khi bệnh nhân bị đột quỵ thường rơi vào trạng thái rối loạn nuốt. Việc uống nước còn khó đối với bệnh nhân chứ chưa kể đến việc nuốt viên thuốc, nên có thể gây sặc. Vì thế, viên thuốc sẽ trở thành dị vật đường thở cho người bệnh. Theo Cục Quản lý Dược, Bộ Y tế, hiện thuốc có tên An cung ngưu hoàng hoàn lưu hành trên thị trường Việt Nam có nhiều nguồn gốc được nhập khẩu vào Việt Nam. Đây là thuốc Đông y có thành phần gồm các vị dược liệu và phải được sử dụng, kê đơn của các thầy thuốc Đông y. Theo cảnh báo của Bộ Y tế, thuốc chống chỉ định với người tai biến mạch máu não, viêm não thể thoát chứng và thể chảy máu vào não thất của tai biến mạch máu não, người thể hàn, dương hư, tỳ vị hư hàn, phụ nữ có thai, người suy giảm chức năng gan, thận. Người không có chuyên môn không thể phân biệt các chứng bệnh này. Do đó, việc người dân mua thuốc dự trữ cho người đột quỵ uống được khuyến cáo là hành động nguy hiểm.

PV: Đột quỵ não là một cấp cứu y khoa khẩn cấp. Bác sĩ cho biết cần phải vận chuyển người bệnh như thế nào để được cấp cứu trong khung “giờ vàng”, giúp giảm tỷ lệ tử vong và tàn phế?

PGS, TS Nguyễn Văn Chi: Bằng quy tắc FAST thì người nhà hoặc những người ở gần bệnh nhân cần giữ cho người bệnh không bị ngã gây chấn thương thêm. Đặt người bệnh nằm chỗ thoáng, nghiêng một bên để nếu bị nôn sẽ không gây sặc vào đường hô hấp, móc hết đờm dãi cho bệnh nhân dễ thở. Tận dụng tối đa 3 giờ đầu (giờ vàng), để đưa ngay bệnh nhân đến bệnh viện càng sớm càng tốt. Đối với địa bàn miền núi, vùng sâu, nếu không có điều kiện hãy di chuyển bệnh nhân bằng cáng, không nên đưa bệnh nhân đến bệnh viện bằng xe máy, tránh xóc khi di chuyển. Khi di chuyển, nên để bệnh nhân nằm trên mặt phẳng, nghiêng mặt sang một bên, nới bớt quần áo. Nếu được cấp cứu đúng thời điểm "giờ vàng" bằng các thuốc tiêu huyết khối đường tĩnh mạch, hoặc trong cửa sổ 6 giờ đầu áp dụng lấy huyết khối bằng dụng cụ cơ học đối với các bệnh nhân đột quỵ thiếu máu não thì khả năng cứu sống cũng như hạn chế di chứng rất cao. Tuy nhiên trên thực tế mới chỉ có khoảng 5% bệnh nhân đột quỵ được chuyển đến cơ sở y tế sớm.

Quy tắc FAST để phát hiện sớm khi nghi ngờ đột quỵ: Mất cân đối, hoặc méo xệ một bên miệng (để bệnh nhân ngồi ngay ngắn để quan sát hoặc yêu cầu bệnh nhân cười, thổi sáo…). Yếu hoặc liệt tay, chân (yêu cầu bệnh nhân giơ đều hai tay, hai chân lên; nếu bên nào yếu hơn, hoặc rơi xuống trước cho thấy có liệt). Ngôn ngữ bất thường (yêu cầu bệnh nhân nói, lặp lại một cụm từ đơn giản. Nếu không lưu loát, giọng “méo” hoặc không nói được thì đó là dấu hiệu bất thường). Nếu cùng lúc có 3 dấu hiệu trên cho thấy bệnh nhân có nguy cơ đột quỵ rất cao. Vì vậy cần khẩn trương đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế có khả năng điều trị đột quỵ.

AN AN (thực hiện)