Mới nhất trạm là... tấm bằng công nhận
Chúng tôi đến Trạm Y tế xã Ia Đêr ba lần thì hai lần không có bác sĩ trạm trưởng trực, gọi điện cũng không gặp được. Y sĩ Puih A Lốt là người Giơ Rai ở địa phương dẫn chúng tôi đi xem trạm. Thật khó có thể hình dung đây là một trạm y tế đạt chuẩn quốc gia với 7 cán bộ, đang phục vụ khám bệnh, chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe cũng như làm công tác dự phòng cho gần 10 nghìn dân của xã (trong đó 95% là đồng bào Giơ Rai). Từ cánh cổng rêu mốc rồi khoảng sân đất bụi mù, mưa xuống là lầy lội đến những căn nhà xây tận dụng của xã đều đã xuống cấp nghiêm trọng. Các trang thiết bị y tế quá cũ, nhiều thứ hỏng hóc không sử dụng được. Có lẽ thứ mới nhất ở trạm chính là tấm Bằng công nhận chuẩn quốc gia về y tế xã do UBND tỉnh Gia Lai cấp ngày 12-1-2011. Puih A Lốt là y sĩ công tác tại trạm đã gần 20 năm. Anh tâm sự: “Tiếng là chuẩn quốc gia nhưng hiện nay trạm y tế này cơ sở vật chất không còn bảo đảm nữa. Các phòng lưu trú bệnh nhân, giường nằm, ghế sinh, tủ hấp dụng cụ… đều hư hỏng. Thậm chí cửa kính, tường, trần nhà cũng vỡ nhiều chỗ mà chưa sửa được. Chúng tôi đã nhiều lần có ý kiến với cấp trên nhưng chưa thấy có đầu tư, nâng cấp hay trang bị gì. Nói thật, đau lòng lắm, tôi cũng là người Giơ Rai mà nhiều lúc đồng bào đến khám, chữa bệnh, đến sinh nở nhưng phải khuyên họ lên thành phố Plei-cu chứ không nên điều trị ở đây. Hai ngày đầu tháng là người dân tập trung về trạm đông nhất, nhưng không phải để khám, chữa bệnh mà là... nộp tiền điện, do bên điện lực mượn địa điểm thu”.
Trạm Y tế xã Ia Đêr, huyện Ia Grai, tỉnh Gia Lai đã xuống cấp từ nhiều năm nay.
Tại huyện Đức Cơ (tỉnh Gia Lai), tháng 7-2010, Trạm Y tế xã Ia Dom được khánh thành với kinh phí đầu tư xây dựng gần 1,2 tỷ đồng do chương trình Nghĩa tình Trường Sơn (Báo Sài Gòn giải phóng và Công ty Nước giải khát Pepsico - Việt Nam) tài trợ. Trạm không chỉ phục vụ hơn 1.400 hộ dân trong xã mà còn là nơi khám bệnh, chữa bệnh ban đầu cho nhân dân cụm 3 xã biên giới phía Tây của huyện là Ia Nan, Ia Pnôn và Ia Dom. Năm 2014, Trạm Y tế xã Ia Dom được công nhâ%3ḅn đạt chuẩn quốc gia theo bô%3ḅ tiêu chí mới. Tuy nhiên, sau 6 năm sử dụng, cơ sở vật chất đã xuống cấp trầm trọng. Mỗi khi trời mưa lớn, nước từ trên trần nhà chảy xuống ào ào, nhiều thiết bị chuyên khoa ít được sử dụng và bảo quản không đúng cách dẫn đến hư hỏng hoặc không thể sử dụng được. Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết, trạm y tế xã đạt chuẩn và có bác sĩ trực tiếp làm viê%3ḅc nhưng chưa thực hiê%3ḅn tiếp nhâ%3ḅn điều trị hay xử lý cấp cứu thông thường như khâu vết thương, truyền dịch... vì không được phép (?). Bên cạnh đó, một vấn đề khó khăn là số hô%3ḅ dân được cấp thẻ y tế theo diê%3ḅn hô%3ḅ nghèo giảm dần bởi xã được công nhân đạt chuẩn nông thôn mới. Vì thế, người dân không được cấp thẻ, đồng thời cũng không tiếp tục mua bảo hiểm, không đến xã để nhâ%3ḅn thuốc, khám bê%3ḅnh như trước.
Theo ông Đinh Hà Nam, Phó giám đốc Sở Y tế tỉnh Gia Lai, toàn tỉnh hiện có 137/222 xã đạt chuẩn quốc gia về y tế xã (công nhận trước năm 2011), tuy nhiên theo tiêu chí mới thì chỉ có 98 xã đạt chuẩn (hơn 44%). Với quy định mới, cứ 3 năm sẽ tiến hành thẩm định lại tiêu chí trạm y tế một lần, nếu không đạt thì sẽ hủy công nhận (trên thực tế còn không ít trạm y tế đạt chuẩn quốc gia theo tiêu chí cũ đã xuống cấp nghiêm trọng nhưng vẫn chưa được thẩm định lại hay đầu tư bổ sung).
Để dân không ngại đến trạm y tế
Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến mới đây trong chuyến kiểm tra các trạm y tế xã đã nhấn mạnh, y tế cơ sở đóng vai trò quan trọng trong việc chăm sóc sức khỏe nhân dân và thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia về y tế. Nếu hệ thống y tế cơ sở tốt sẽ bảo đảm việc chăm sóc sức khỏe cho người dân ngay tại địa bàn nơi cư trú, nhất là đối với vùng nông thôn, miền núi, nơi điều kiện kinh tế-xã hội còn khó khăn. Hiện nay, hệ thống các trạm y tế xã trong cả nước nói chung đã và đang xuống cấp, nhiều nơi mới tổ chức trạm y tế xã, chưa có cơ sở, phải ở nhờ, ở tạm. Theo Bộ trưởng Bộ Y tế, cả nước hiện còn khoảng 200 trạm y tế chưa có nhà, hơn 3.600 trạm vẫn là nhà tạm phải xây dựng mới, gần 3.000 trạm cần đầu tư nâng cấp. Sắp tới đây, 91 trạm y tế tại các xã khó khăn thuộc 22 tỉnh trên cả nước sẽ được đầu tư xây mới bằng chương trình hỗ trợ chính sách ngành y tế do Liên minh châu Âu viện trợ. Bộ sẽ tiếp tục kêu gọi các nguồn vốn để đầu tư, xây mới khoảng 200 trạm y tế tại các xã khó khăn của cả nước với kinh phí đầu tư từ 3,5 đến 4 tỷ đồng mỗi trạm. Bộ Y tế và Ban Chỉ đạo Tây Bắc cũng vừa ký kết hợp tác về việc củng cố, hoàn thiện hệ thống và nâng cao chất lượng y tế cơ sở; phấn đấu nâng tỷ lệ xã đạt chuẩn quốc gia về y tế vùng Tây Bắc là 75% vào năm 2020; tỷ lệ trạm y tế xã có bác sĩ làm việc đạt 80% vào năm 2020; cung ứng dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh có chất lượng đến tất cả y tế tuyến huyện…
Câu chuyện trạm y tế đạt chuẩn quốc gia không còn chuẩn chắc chắn chẳng phải vấn đề riêng của Gia Lai mà là của mọi địa phương. Việc xây dựng cơ sở vật chất, cung cấp trang bị ban đầu đã khó, nhưng để duy trì các tiêu chí trạm y tế xã đạt chuẩn quốc gia còn khó hơn nhiều lần. Những khó khăn về cơ sở vật chất, trang thiết bị cũng chính là nguyên nhân khiến nhiều địa phương loay hoay trong việc phấn đấu đạt chuẩn, tạo nguồn đầu tư. Bên cạnh đó, việc đào tạo, chế độ đãi ngộ, đáp ứng nguồn nhân lực, y sĩ, bác sĩ, nhân viên thực hành máy móc hiện đại cũng là một trong những nguyên nhân quan trọng khiến người dân không “mặn mà” với các trạm y tế xã. Với vai trò là tuyến y tế cơ sở, trạm y tế xã có chức năng quan trọng trong việc chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân. Nhưng trong những năm qua, mạng lưới các trạm y tế phường, xã chưa thực sự phát huy hết hiệu quả. Từ đó dẫn tới một nghịch lý, trong khi các bệnh viện tuyến tỉnh, thành phố thường xuyên quá tải thì tại các tuyến y tế cơ sở lại quá vắng vẻ, không thể giảm tải được cho tuyến trên.
Mong một ngày không xa, những trạm y tế đạt chuẩn quốc gia không chỉ là chuẩn trên giấy tờ.
Bài và ảnh: HƯƠNG GIANG