Ngày 15-10-2013, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1899/QĐ-TTg phê duyệt đề án đảm bảo tài chính cho các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS giai đoạn 2013-2020. Đề án đã tạo hành lang pháp lý quan trọng cho việc thực hiện các giải pháp bảo đảm tài chính bền vững cho phòng, chống HIV/AIDS một cách căn bản và chiến lược với nhiều nhóm giải pháp từ huy động các nguồn tài chính tới quản lý và sử dụng chương trình hướng tới hiệu quả.
Thực hiện Quyết định này, Bộ Y tế đã chủ động xây dựng lộ trình thực hiện các giải pháp một cách hiệu quả trong đó hướng dẫn, đôn đốc và hỗ trợ các tỉnh, thành phố triển khai và xây dựng kế hoạch bảo đảm tài chính cho cả giai đoạn.
Trải qua gần 10 năm nỗ lực không ngừng với cam kết chính trị mạnh mẽ của chính quyền các cấp từ Trung ương đến các tỉnh, thành phố, sự phối hợp chặt chẽ của các bộ, ngành trong quá trình xây dựng các cơ chế chính sách, sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính quý báu của cộng đồng các nhà tài trợ, Việt Nam đã thực hiện tiến trình chuyển đổi các nguồn lực tài chính trong nước cho công tác HIV/AIDS với một số kết quả hết sức ấn tượng.
Cụ thể, tỷ trọng các nguồn tài chính trong nước đã tăng lên tới hơn 51% trong đó tỷ trọng ngân sách địa phương phân bổ cho phòng, chống HIV/AIDS không ngừng tăng lên qua các năm tăng từ 8% lên tới 17%. Bên cạnh đó, Quỹ Bảo hiểm y tế (BHYT) là bước đột phá của chương trình phòng, chống HIV/AIDS tại Việt Nam với 95% người nhiễm HIV tham gia BHYT tăng gấp 2 lần trong vòng 5 năm. Quỹ BHYT đến nay trung bình chi trả 400 tỷ đồng/năm trong đó khoảng 200 tỷ đồng cho dịch vụ khám chữa bệnh BHYT và 200 tỷ đồng cho thuốc ARV nguồn quỹ BHYT nâng tỷ trọng của Quỹ BHYT trong tổng chi cho HIV/AIDS tăng từ 4% lên tới 9%, chiếm tới 25% nguồn lực trong nước cho HIV.
Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương cho biết, để thực hiện thành công chiến lược chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030, Việt Nam vẫn phải đối mặt với các thách thức về bảo đảm nguồn lực tài chính và chuyển giao bền vững chương trình. “Nguồn lực huy động dự kiến thời giai đoạn 2021-2030 mới chỉ đáp ứng được 60-70% nhu cầu”, Thứ trưởng Nguyễn Thị Liên Hương chia sẻ.
Việt Nam sẽ còn rất nhiều việc phải làm để đạt được mục tiêu đề ra. Trong khi đó, tình hình dịch vẫn có xu hướng phức tạp. Số người nhiễm HIV được báo cáo tăng cao trong 3 năm trở lại đây với hơn 13.000 trường hợp, nhiễm HIV tăng nhanh trong nhóm nam quan hệ đồng giới, nhóm chuyển giới. Một số tỉnh, khu vực vẫn còn nhiều nguy cơ cao về bùng phát dịch trở lại như Đồng bằng sông Cửu Long, miền Đông Nam Bộ.
Nguồn tài chính cho chương trình phòng, chống HIV/AIDS vẫn còn phụ thuộc tới gần 50% vào các dự án quốc tế nhất là các hoạt động thuộc lĩnh vực dự phòng lây nhiễm HIV hiện quỹ BHYT sẽ không chi trả. Quá trình chuyển giao tài chính cho phòng, chống HIV/AIDS trước mắt cũng vẫn còn gặp rất nhiều khó khăn.
Để đạt được mục tiêu Chiến lược quốc gia kết thúc dịch bệnh AIDS vào năm 2030, nhiều giải pháp đã được đặt ra trong đó có việc 100% các địa phương phải xây dựng và trình cấp có thẩm quyền phê duyệt kế hoạch và đề án đảm bảo tài chính cho công tác phòng, chống HIV/AIDS vào năm 2021.
Tuy nhiên đến nay là cuối năm 2022 vẫn còn tới 12 tỉnh, thành phố chưa phê duyệt kế hoạch này. Do đó, Thứ trưởng Nguyễn Liên Hương đề nghị 12 địa phương này cần khẩn trương xây dựng và trình cấp có thẩm quyền phê duyệt kế hoạch bảo đảm tài chính cho công tác phòng, chống HIV/AIDS.
Thứ trưởng Bộ Y tế đề nghị các vụ, cục liên quan cần sớm hoàn thiện hành lang pháp lý bảo đảm việc cung ứng thuốc ARV nguồn BHYT được liên tục và ổn định bảo đảm quyền lợi của người có thẻ BHYT.
Đánh giá cao về những thành tựu trong công tác phòng, chống HIV/AIDS trong việc Chính phủ nắm quyền chủ động tài chính cho các dịch vụ điều trị HIV thông qua BHYT, ông Marc Knapper, Đại sứ Hợp chúng quốc Hoa Kỳ tại Việt Nam cho biết, từ năm 2019 đến năm 2022, quỹ Bảo hiểm Y tế của Việt Nam đã đóng góp khoảng 10 triệu đô la hàng năm cho các chương trình chăm sóc và điều trị HIV, đáp ứng tới 70% tổng nhu cầu thuốc ARV thiết yếu tại Việt Nam. “Đây là một thành tích đáng ghi nhận, nhất là khi so sánh các nguồn lực trong nước chiếm chưa đến 10% kinh phí cho thuốc ARV trước năm 2019. Việc đưa các dịch vụ điều trị HIV vào nền tảng BHYT xã hội là một thí dụ điển hình cho thấy tiến bộ của Việt Nam trên hành trình hướng tới duy trì bền vững ứng phó quốc gia với HIV”, ông Marc Knapper nói.
Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Liên Hương đề nghị Cục Phòng, chống HIV/AIDS phối hợp với các vụ, cục có liên quan trong Bộ trình Chính phủ cơ chế và hành lang pháp lý thực hiện mua sắm dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS từ các tổ chức cộng đồng; tăng cường sự tham gia của khu vực tư nhân trong đầu tư và cung cấp dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS để phát huy hiệu quả cung cấp dịch vụ trong giai đoạn tới.
Tin, ảnh: THÁI SƠN