Một nghiên cứu xã hội học cho thấy có đến 15% số các học trò có các biểu hiện rối loạn về cảm xúc cần được tư vấn và điều trị. Mới đây một nghiên cứu của các nhà tâm thần trên 5 trường học lớn tại Hà Nội, tỷ lệ trẻ có nguy cơ rối loạn cảm xúc là 5%, trong đó 2% số học sinh cần điều trị tại các cơ sở y tế. Đó là những con số đáng báo động về tình trạng rối loạn cảm xúc và loạn thần do áp lực thi cử tuổi thanh thiếu niên
Từ “con ngoan, trò giỏi” trở thành “học sinh hư”
Đó là trường hợp của cháu Trương Quang Đ. (16 tuổi, ở Trần Phú, Thành phố Bắc Giang). Sinh ra trong một gia đình có truyền thống về học tập, được sự giáo dục của bố mẹ và người thân, Trương Quang Đ. có nhiều năm liền là học sinh giỏi và dẫn đầu về thành tích học tập trong lớp chọn tại một trường tuyến tỉnh. Nhìn con miệt mài học tập bố mẹ luôn lấy con làm tấm gương sáng cho mọi người trong gia đình. Cuộc sống cứ thế trôi đi, cũng không biết vì sao 2 năm trở lại đây, gia đình thấy cháu Trương Quang Đ. bỗng trở nên xa lánh, không muốn giao tiếp với mọi người xung quanh, thường khép nép. Gia đình thấy cháu có nhiều sự thay đổi rõ rệt như ăn kém, cơ thể gầy đi, giấc ngủ hay có ác mộng, cháu thường giật mình vào ban đêm, lúc tỉnh dậy cháu bàng hoàng như qua cơn ác mộng. Cảm xúc cháu thay đổi, hay cáu giận vô cớ. Gia đình cho đó là sự thay đổi của tuổi học trò, nhưng đến khi thấy cháu không muốn đến trường nữa thì bố mẹ mới tá hỏa đưa con đi viện khám.
Các bác sĩ Viện Sức khỏe tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai) tư vấn cho bệnh nhân đang điều trị tại viện.
Tại Viện Sức khỏe tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai), cháu Trương Quang Đ. được các bác sĩ chẩn đoán: Rối loạn cảm xúc của trẻ em cần phải điều trị. Theo TS, bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Văn Dũng, Phó viện trưởng Viện Sức khỏe tâm thần, ở trẻ em (dưới 22 tuổi) sự phát triển về cơ thể cũng như về tinh thần chưa được hoàn thiện đầy đủ. Các cháu rất dễ bị tác động về mặt tinh thần, nên cảm xúc và hành vi của các cháu cũng thay đổi bởi các tác nhân gây nên các stress này. Bên cạnh những trường hợp các em bị áp lực bởi bố mẹ, thầy cô, xã hội… tại Viện Sức khỏe tâm thần, bác sĩ cho biết cũng gặp một số trường hợp bệnh nhân bị rối loạn cảm xúc do chính bản thân các em tạo áp lực cho mình. Các em luôn trong trạng thái học tập căng thẳng, tâm trạng lo sợ thi rớt, sợ thua kém bạn bè. Nhiều em không biết cách sắp xếp, phân bổ thời gian học tập và nghỉ ngơi hợp lý, còn dành nhiều thời gian chơi game, vào mạng internet. Đặc biệt, nhiều em đến gần ngày thi mới học dồn, học ngày, học đêm nên không đủ thời gian nghỉ ngơi. Thậm chí, có em chỉ ngủ 2-3 tiếng/ngày dẫn đến quá trình học tập bị giảm sút. Để đối phó với việc thức đêm, các em lại lạm dụng các chất kích thích như: Cà phê, thuốc lá… mà không chú ý đến việc bổ sung dinh dưỡng và năng lượng phù hợp.
Em Lê Ngọc Q. (20 tuổi, Thanh Hóa) là một bệnh nhân như thế đang được điều trị tại Viện Sức khỏe tâm thần. Trò chuyện với chúng tôi, em cho biết sau khi học xong phổ thông, em có nguyện vọng ra nước ngoài học tập. Do mong muốn của em lớn mà bản thân không đáp ứng được nên em đã bị rối loạn lo âu: Sợ hãi việc học, lúc nào cũng lo lắng, bồn chồn, rối loạn giấc ngủ, khó duy trì giấc ngủ, cảm giác mệt mỏi “kiệt sức”, khó tập trung, đầu óc như trống rỗng, tính tình thay đổi…
Rối loạn cảm xúc hoàn toàn có thể chữa khỏi
Theo TS, bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Văn Dũng: Trong những năm gần đây, đặc biệt là vào thời điểm gần mùa thi, số lượng trẻ đến khám và điều trị về các rối loạn cảm xúc do áp lực học và thi cử có chiều hướng tăng lên. Việc phải chịu nhiều áp lực từ bố mẹ, thầy cô, từ điểm số và thành tích… dẫn tới nhiều ảnh hưởng khác nhau cho các em học sinh. Các em luôn trong trạng thái mệt mỏi, phải gồng mình lên để chống đỡ với những áp lực học và thi khiến các em có những biểu hiện rối loạn cảm xúc như: Ăn kém, ngủ ít; cảm giác kiệt sức; lo lắng căng thẳng quá mức; đau đầu, hoa mắt chóng mặt…
Để điều trị cho những bệnh nhân này, theo TS, bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Văn Dũng, việc đầu tiên là chúng ta phải tách các em khỏi những áp lực đó, có chế độ ăn uống và nghỉ ngơi hợp lý. Đối với cha mẹ: Trong quá trình nuôi dạy con, các bậc cha mẹ cần chú ý tới việc giáo dục nhân cách và nâng cao bản lĩnh cho các em để vững vàng đối mặt với những khó khăn, áp lực trong cuộc sống. Trang bị cho con kỹ năng sống, giúp con thích ứng với stress. Cha mẹ cũng phải nhìn nhận đúng năng lực và sở trường của con em mình, từ đó động viên, khuyến khích các em học, tránh tạo áp lực căng thẳng, kỳ vọng quá mức với các em.
Theo các chuyên gia, điều trị các rối loạn tâm thần liên quan đến áp lực học và thi phải tùy theo mức độ và tùy theo rối loạn mà có phác đồ điều trị phù hợp. Cần phải điều trị nội trú tại bệnh viện những trường hợp có ý tưởng hoặc hành vi tự sát, hay bệnh nhân loạn thần. Cần kết hợp các liệu pháp tâm lý và liệu pháp hóa dược. Liệu pháp tâm lý được sử dụng là liệu pháp nhận thức hành vi (CBT), liệu pháp tâm lý nhóm, liệu pháp gia đình, kỹ thuật thư giãn luyện tập… Các thuốc có thể hỗ trợ điều trị như thuốc chống trầm cảm, chống loạn thần…
TS, bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Văn Dũng khuyến cáo, rối loạn cảm xúc do áp lực thi hoàn toàn có thể chữa khỏi nếu chúng ta phát hiện sớm. Khi thấy con em mình có những biểu hiện bất thường, các bậc cha mẹ cần phải đưa các em đến ngay bác sĩ chuyên khoa tâm thần để được khám, tư vấn và có hướng điều trị thích hợp.
Bài, ảnh: MAI THANH