Nâng cao trình độ y học nhờ ứng dụng kỹ thuật hiện đại

Mới đây, Chương trình KH&CN trọng điểm cấp quốc gia “Nghiên cứu ứng dụng và phát triển công nghệ tiên tiến phục vụ bảo vệ và chăm sóc sức khỏe cộng đồng” vừa tổng kết giai đoạn 2016-2020.

Đây là chương trình được Bộ KH&CN phê duyệt thực hiện từ năm 2016, với mục tiêu nhằm ứng dụng và phát triển các kỹ thuật, KH&CN tiên tiến trong lĩnh vực y-dược, tạo ra các sản phẩm có hàm lượng KH&CN cao ngang tầm với các nước đứng đầu ASEAN, một số lĩnh vực đạt trình độ các nước tiên tiến trên thế giới.

Sau 5 năm thực hiện, chương trình đã triển khai 40 đề tài, 6 dự án; có 41 công bố quốc tế, đào tạo 79 thạc sĩ, 7 bác sĩ nội trú, 49 tiến sĩ và đào tạo cho hơn 1.000 nhà khoa học tham gia nghiên cứu.

Các bác sĩ Bệnh viện Quân y 103 phối hợp với chuyên gia Nhật Bản thực hiện thành công ca ghép phổi cho bệnh nhi Lý Chương Bình, tháng 2-2017. Ảnh: THIÊN LAM 

GS, TS Phạm Gia Khánh, nguyên Giám đốc Học viện Quân y, Chủ nhiệm chương trình cho biết, thông qua chương trình, nhiều kỹ thuật trước đây chúng ta chưa làm được hoặc đã làm được nhưng kết quả còn hạn chế thì đến nay thực hiện ở trong nước khá phổ biến. Điều này đã đưa trình độ KH&CN về y-dược nước ta theo kịp với các nước trong khu vực và trên thế giới, trong đó một số lĩnh vực ngang hàng với các nước tiên tiến.

Nhiều kỹ thuật tiên tiến đã được ứng dụng trong chẩn đoán và điều trị bệnh, góp phần cứu sống nhiều người bệnh với giá thành rẻ hơn so với đi nước ngoài điều trị, như: Ghép phổi, truyền máu song thai, các kỹ thuật mới trong chẩn đoán và điều trị ung thư, kỹ thuật chẩn đoán trước sinh, ứng dụng công nghệ tế bào gốc trong điều trị... Nhiều sản phẩm có chất lượng cao, giá thành rẻ hơn so với nhập khẩu, như: Kim luồn tĩnh mạch, thủy tinh thể nhân tạo, sản phẩm điều trị Alzheimer, các kit chẩn đoán bệnh truyền nhiễm...

Điển hình trong việc ứng dụng kỹ thuật hiện đại vào ghép tạng có thể kể đến ca ghép phổi thành công từ người cho sống đầu tiên tại Việt Nam vào tháng 2-2017. Đây là ca ghép phổi cho bệnh nhi Lý Chương Bình (7 tuổi, huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang) do các bác sĩ Bệnh viện Quân y 103 (Học viện Quân y) phối hợp với chuyên gia Nhật Bản thực hiện.

Bệnh nhân phải ghép phổi do bị biến chứng hô hấp, tâm phế mạn, suy dinh dưỡng độ 3. Hai người cho phổi là bố và bác ruột của bệnh nhi. Ca ghép diễn ra vào chiều 21-2-2017 tại Bệnh viện Quân y 103, kéo dài 10 giờ. Sau khi thực hiện thành công ca phẫu thuật, đến nay, sức khỏe của bệnh nhân và cả hai người cho phổi đều ổn định.

Tạo môi trường nghiên cứu thuận lợi cho nhà khoa học

PGS, TS Nguyễn Tiến Quyết, nguyên Giám đốc Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức đánh giá, các nghiên cứu, kỹ thuật ứng dụng trong y tế của Việt Nam thời gian qua phát triển nhanh chóng, bắt kịp trình độ của thế giới. Tuy nhiên, để nâng cao tính hiệu quả, cần đổi mới phương thức quản lý trong giai đoạn tới, cụ thể là giao toàn quyền cho các nhà khoa học lựa chọn người đủ năng lực tham gia nghiên cứu, phía cơ quan quản lý chỉ quản lý bằng sản phẩm, kết quả, sản phẩm đầu ra của đề tài. Từ đó, lựa chọn những kết quả tốt nhất để khen thưởng nhằm khuyến khích hoạt động nghiên cứu, sáng tạo.

Các chuyên gia đề xuất, cần tăng cường sự phối hợp giữa Bộ KH&CN và Bộ Y tế trong triển khai các đề tài nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực y tế. Bên cạnh đó, thu hút sự tham gia của doanh nghiệp vào việc đầu tư, nghiên cứu các sản phẩm khoa học có tính ứng dụng cao, từ đó thương mại hóa các kết quả nghiên cứu để ngày càng có nhiều kết quả nghiên cứu được ứng dụng, đồng thời mang lại lợi ích kinh tế. Ngoài ra, cần có các cơ chế đãi ngộ thỏa đáng cũng như tạo môi trường làm việc thuận lợi để khuyến khích các nhà khoa học say mê cống hiến.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Văn Tùng cho biết, hiện nay, Bộ KH&CN đang triển khai Chương trình phát triển thị trường KH&CN được Chính phủ phê duyệt và gợi ý, để doanh nghiệp tham gia đồng hành cùng các nhà khoa học. Các nhà khoa học nên quan tâm và tham gia chương trình, bởi đây là phương án tốt để đưa sản phẩm nhanh chóng ứng dụng vào thực tiễn cuộc sống.

Bên cạnh đó, Bộ KH&CN cũng đang tiến hành tái cơ cấu các chương trình KH&CN, trong đó có Chương trình “Nghiên cứu ứng dụng và phát triển công nghệ tiên tiến phục vụ bảo vệ và chăm sóc sức khỏe cộng đồng”. Bộ đang thay đổi trong công tác quản lý như về cơ chế quản lý, cơ chế tài chính, cách thức quản lý thực hiện các chương trình.

Bộ cũng đang tập trung xử lý, điều chỉnh các thông tư, hướng dẫn quản lý các chương trình để thực hiện tốt nhất chỉ đạo của Chính phủ nhằm tạo điều kiện cho các nhà khoa học đam mê cống hiến, tập trung cao nhất cho chuyên môn và không bị khó khăn trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.

LA DUY