Từ mức sinh đến chất lượng nguồn nhân lực: Những điểm mới nổi bật của Luật Dân số

Luật hóa các vấn đề cốt lõi của công tác dân số trong giai đoạn mới

Luật Dân số gồm 8 chương, 30 điều, đánh dấu sự chuyển đổi trọng tâm chính sách từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển. Việc thông qua Luật Dân số đánh dấu bước nâng tầm quan trọng của công tác dân số, từ Pháp lệnh Dân số năm 2003 lên một đạo luật có hiệu lực pháp lý cao hơn, phù hợp với bối cảnh phát triển mới của đất nước. 

Luật Dân số tập trung quy định các nội dung cốt lõi của công tác dân số hiện nay bao gồm: Duy trì mức sinh thay thế; giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh; thích ứng với già hóa dân số và dân số già; nâng cao chất lượng dân số; đẩy mạnh truyền thông, vận động, giáo dục về dân số; đồng thời xác định rõ các điều kiện bảo đảm thực hiện công tác dân số trong thực tiễn. Luật cũng quy định rõ chính sách của Nhà nước đối với dân số theo hướng mang tính nguyên tắc, định hướng tổng thể, thể hiện các nhóm chính sách vĩ mô, bám sát đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước. Các chính sách này được xây dựng trên cơ sở tiếp cận theo vòng đời, bảo đảm tính dài hạn, căn cơ và khả thi.

Luật Dân số chuyển trọng tâm từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển.

Theo Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan, Luật Dân số đánh dấu sự thay đổi căn bản trong chính sách dân số của Việt Nam, chuyển trọng tâm từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển. Sự chuyển hướng này thể hiện cách tiếp cận toàn diện, giải quyết đồng bộ các vấn đề về quy mô, cơ cấu, chất lượng dân số và thích ứng với già hóa dân số trong mối quan hệ chặt chẽ với phát triển kinh tế - xã hội. 

Một thay đổi căn bản trong Luật Dân số lần này là chuyển trọng tâm từ "dân số và chính sách kế hoạch hóa gia đình" sang "dân số và phát triển", nhằm giải quyết đồng bộ các vấn đề về quy mô, cơ cấu, phân bố và chất lượng dân số trong mối quan hệ với phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và từng địa phương.

Chú trọng nâng cao chất lượng dân số ngay từ đầu đời

Theo Bộ trưởng Đào Hồng Lan, mục tiêu là tạo ra cơ sở pháp lý để triển khai thực hiện các chính sách dân số trong tầm cao mới. Các quy định của Luật Dân số thể hiện tinh thần đó khi Chính phủ thiết kế phạm vi luật với 6 nhóm chính sách, bao gồm: Duy trì mức sinh thay thế; giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh; thích ứng với già hóa dân số và dân số già; nâng cao chất lượng dân số; tăng cường công tác truyền thông, vận động, giáo dục về dân số và các điều kiện bảo đảm trong quá trình triển khai thực hiện.

Hướng dẫn các bậc phụ huynh tầm quan trọng của chăm sóc trẻ trong 1.000 ngày đầu đời.

GS, TS Nguyễn Thiện Nhân, đoàn TP Hồ Chí Minh nhấn mạnh: "Chúng ta làm Luật Dân số bây giờ là cực kỳ quan trọng. Đây là cơ hội không phải là “vàng” mà là "kim cương”. Theo ông, Việt Nam chỉ còn khoảng 20 năm để hành động, bởi theo bài học từ Nhật Bản, nước này đã bỏ lỡ giai đoạn 20 năm vàng nên hiện nay không thể khắc phục được hậu quả. Năm 1975, dân số Việt Nam khoảng 50 triệu người và 50 năm sau, Việt Nam đã đạt hơn 100 triệu người. "Nếu không đạt được quy mô dân số như hiện nay thì chúng ta sẽ thiếu lao động, thiếu nhân lực và không thể phát triển", GS, TS Nguyễn Thiện Nhân nói.

Còn theo GS, TS Nguyễn Đình Cử, nguyên Viện trưởng Viện Dân số và Các vấn đề xã hội (Đại học Kinh tế quốc dân) cho rằng, việc ban hành Luật Dân số sẽ nâng hiệu lực của Pháp lệnh Dân số năm 2003 lên một tầm cao hơn, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho chính sách dân số quốc gia. Điểm mới của dự thảo Luật này là quyền quyết định số con và khoảng cách sinh con được trao cho các cặp vợ chồng, thay vì giới hạn mỗi cặp chỉ có một hoặc hai con như trước. Quy định này mở ra hành lang pháp lý mới cho quyền sinh sản, phù hợp với xu hướng phát triển xã hội hiện nay.

“Luật Dân số chú trọng nâng cao chất lượng dân số ngay từ đầu đời thông qua các quy định về tư vấn và khám sức khỏe trước kết hôn, phòng tránh tảo hôn và hôn nhân cận huyết, tầm soát trước sinh và sơ sinh. Những giải pháp này góp phần giảm tỷ lệ dị tật bẩm sinh, bảo đảm trẻ em sinh ra khỏe mạnh, thể chất và trí tuệ được phát triển toàn diện. Điều này có nghĩa là công tác chăm sóc sức khỏe dân số được mở rộng từ giai đoạn trước khi sinh ra đời, chứ không chỉ dừng ở việc kiểm soát mức sinh", GS, TS Nguyễn Đình Cử cho hay.

Luật Dân số được kỳ vọng sẽ góp phần quan trọng trong việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về dân số, bảo đảm phát triển bền vững đất nước trong bối cảnh Việt Nam đối mặt với mức sinh thấp, già hóa dân số nhanh và yêu cầu ngày càng cao về chất lượng nguồn nhân lực.