Vì sao dòng vốn chảy chậm?

Cho đến thời điểm này, chương trình hỗ trợ lãi suất vốn vay mua máy móc, thiết bị, vật tư phục vụ sản xuất nông nghiệp và vật liệu xây dựng ở khu vực nông thôn (theo Quyết định 497/QĐ-TTg (Quyết định 497) của Thủ tướng Chính phủ) đang được triển khai. Dòng vốn này có được khai thông và người được hỗ trợ lãi suất đã “ưng cái bụng”? Có khá nhiều việc cần giải quyết giữa “ba nhà”: Ngân hàng, doanh nghiệp sản xuất máy móc và người nông dân, trong khi thời hạn giải ngân chỉ còn vài tháng...

Cả người mua và bán máy đều... kêu! 

Thực trạng nhiều nông dân kêu ca khó tiếp cận nguồn vốn hỗ trợ lãi suất 4% của Chính phủ và chưa mua được máy móc thiết bị phục vụ sản xuất từng được công luận lên tiếng! Đáng chú ý, sau nhiều tháng triển khai Quyết định 497, nhiều người vẫn chưa hiểu gì về gói lãi suất kích cầu này.

Gặp chúng tôi, ông Lỗ Bá Đào, nông dân thôn Hòa Bình, xã Đôn Nhân, huyện Sông Lô (Vĩnh Phúc) vẫn nhầm tưởng vốn kích cầu là chính sách… thường niên! Ông hồn nhiên khoe: “Mấy năm nay, thông qua Hội Nông dân, nhiều gia đình quê tôi vẫn được vay vốn của Ngân hàng Chính sách xã hội. Tuy nhiên, số vốn ít quá, chỉ từ 10 đến 15 triệu đồng, khó có thể làm kinh tế trang trại hay trồng trọt, chăn nuôi lớn”. Khi được hỏi: “Người dân tại địa phương có được vay vốn kích cầu hỗ trợ lãi suất để mua máy móc thiết bị, vật tư phục vụ sản xuất không”? Ông Đào trả lời: “Về khoản này, các hộ dân quê tôi chưa tiếp cận được và không thấy ai tư vấn, giải đáp gì. Trong số 170 hộ ở thôn Hòa Bình nơi tôi sống, cũng chưa thấy ai vay được “tiền 4%” để mua máy cày, máy xát, máy tuốt lúa…”.

Hầu hết những người dân chúng tôi gặp đều phản ánh những vướng mắc, bất cập trong vay vốn như hồ sơ thủ tục còn rườm rà, yêu cầu thế chấp quá chặt chẽ, các ngân hàng thiếu vốn cho vay, máy móc công cụ chưa phù hợp và không cung ứng kịp thời.

Về phía các doanh nghiệp sản xuất máy móc cũng có “cái lý” để… kêu! Ông Nguyễn Việt Hưng, Phó trưởng phòng Thị trường kinh doanh (Tổng công ty Máy động lực và máy nông nghiệp Việt Nam) cho biết: Chúng ta thiếu một chính sách đồng bộ ở tất cả các địa phương. Nhiều tỉnh không quy định rõ Quyết định 497 là một chương trình vay vốn độc lập với các chương trình vay vốn phục vụ sản xuất nông nghiệp khác, do đó rất nhiều bà con đã vay vốn ở các dự án trước không có cơ hội vay vốn ở chương trình hỗ trợ mua máy móc nông nghiệp.

Trao đổi với chúng tôi, kỹ sư Nguyễn Hữu Tùng, Giám đốc Doanh nghiệp Cơ khí CCB-502 (Ứng Hòa - Hà Nội) phản ánh: Doanh nghiệp chúng tôi chuyên thiết kế, chế tạo các loại máy móc cơ khí cỡ vừa và nhỏ, phù hợp với quy mô đồng ruộng, thời gian vận hành và sức mua của nông dân. Tuy nhiên, trước và sau khi có hỗ trợ lãi suất kích cầu, sản phẩm bán ra không có biến động lớn. Đối tượng vay hỗ trợ lãi suất chưa được nhiều do vướng mắc hóa đơn giá trị gia tăng. Nếu có mua, nông dân thường mua lẻ, không cần hóa đơn, trong khi đó, ngân hàng nhất quyết phải có hóa đơn thì mới đủ thủ tục giải ngân.

Theo Quyết định 497, máy móc, thiết bị muốn được hỗ trợ lãi suất phải là hàng sản xuất trong nước. Nhưng điều này không dễ đáp ứng bởi hầu hết sản phẩm nằm trong danh mục được hỗ trợ lãi suất có loại không thấy có trên thị trường, có loại không đáp ứng được nhu cầu sử dụng của nông dân.

Ngân hàng cũng vướng!

Điều dễ nhận thấy là đa số các ngân hàng lại không mặn mà với việc cho nông dân vay (kể cả khi được Nhà nước bù lãi suất). Lý lẽ đưa ra là địa bàn nông thôn quá rộng lớn, số lượng khách hàng đông, đối tượng đầu tư vốn đa dạng, tính rủi ro cao, nguồn vốn lại bị xé lẻ, khó thu hồi... Thực tế, dư nợ hỗ trợ lãi suất theo Quyết định 497 đạt tỉ lệ rất thấp. Tính đến giữa tháng 8-2009, dư nợ hỗ trợ lãi suất để mua máy móc, thiết bị, vật tư nông nghiệp đạt hơn 812 tỉ đồng, chỉ chiếm có… 0,2% tổng số tiền đã giải ngân theo gói kích cầu của Chính phủ!

Có một thực tế, chỉ còn hơn 4 tháng nữa sẽ kết thúc thời hạn giải ngân, thế nhưng phía ngân hàng vẫn loay hoay về đối tượng cho vay! Hiện chưa có văn bản “chuẩn” quy định thế nào là địa bàn nông thôn, do đó các ngân hàng gặp khó khăn trong việc xác định đối tượng cho vay thuộc địa bàn này. Ngân hàng Nhà nước đề nghị Bộ Công Thương (Bộ đầu mối trình Thủ tướng ban hành Quyết định 497) hướng dẫn cụ thể. Tuy nhiên, Bộ Công Thương lại chuyển đề nghị này cho Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Trong lúc chờ hướng dẫn, các ngân hàng đành “chơi quả chắc” là chọn đúng đối tượng thuần nông. Oái oăm là những đối tượng này lại không hiểu nhiều về gói kích cầu ưu đãi?

Hầu hết các ngân hàng ngoài quốc doanh dửng dưng việc cho nông dân vay. Theo bà Lê Thị Thu Hường, Phó trưởng phòng Cơ chế tín dụng và lãi suất, thuộc Vụ Chính sách tiền tệ (Ngân hàng Nhà nước Việt Nam): Trong số tiền đã giải ngân, nhóm ngân hàng thương mại Nhà nước và quỹ tín dụng Trung ương chiếm tới 98,2%, tập trung chủ yếu vào Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam với 92,6%. Chỉ có 7 ngân hàng (trong số 37 ngân hàng thương mại cổ phần) có dư nợ lãi suất theo Quyết định 497. Nhóm ngân hàng liên doanh, ngân hàng nước ngoài và công ty tài chính thì chưa cho bà con nông dân vay được đồng nào!

Sự mất cân đối này đã dẫn tới một thực trạng: Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Agribank) đang “cháy” vốn. Ông Lê Đức Hải, cán bộ tín dụng của Agribank cho biết: Số dư nợ của Ngân hàng mà Chính phủ cho phép đã đến mức báo động đỏ, tổng số vốn cho vay hỗ trợ lãi suất 4% sắp hết, có chi nhánh đã vượt quá dư nợ cho phép!

Đề nghị kéo dài thời gian giải ngân hỗ trợ lãi suất

Hiện nay, có một sự thống nhất cao giữa “ba nhà” là đều mong muốn được kéo dài thời hạn giải ngân sau ngày 31-12-2009, trong đó Agribank đã kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đề suất với Chính phủ bổ sung nguồn vốn kích cầu, tiếp tục hỗ trợ lãi suất cho nông dân mua máy móc, thiết bị nông nghiệp.

Tổng công ty Máy động lực và máy nông nghiệp Việt Nam mong muốn nên quy định rõ máy do Việt Nam sản xuất có tỉ lệ nội địa hóa phải từ 60% trở lên, được giao cho doanh nghiệp có đủ năng lực sản xuất, cung cấp cho nông dân. Việc làm này tránh sự gian lận đưa máy nhập khẩu “giá rẻ” vào để hưởng chế độ hỗ trợ từ vốn ngân sách. Chính phủ cũng nên dành một khoản kinh phí cho việc tập huấn kỹ thuật, nâng cao trình độ hiểu biết về các loại máy móc, thiết bị cho nông dân, dành kinh phí cho việc khuyến công để phối hợp triển khai thực hiện chính sách kích cầu nông nghiệp trên phạm vi toàn quốc.

Mọi kiến nghị đang chờ đợi quyết định cuối cùng của Chính phủ!