QĐND - “Rừng che bộ đội, rừng vây quân thù”, câu thơ nổi tiếng của nhà thơ Tố Hữu đã nhiều lần vang lên trên các chiến trường… và cũng đã được các đại biểu đề cập trong Hội nghị triển khai Đề án Bảo vệ và phát triển rừng vành đai biên giới ngày hôm qua (18-7). Theo một số đại biểu, đề án triển khai thành công, chúng ta có thêm “áo giáp” để bảo vệ quốc gia. Tuy nhiên, việc triển khai đề án này cũng còn nhiều khó khăn, vướng mắc.

Vành đai xanh quanh biên giới

Mới đây, có dịp trở lại nơi triển khai các dự án kinh tế -quốc phòng (KT-QP) của Đoàn Kinh tế -Quốc phòng 327 (Quân khu 3), chúng tôi không khỏi ngạc nhiên bởi vùng đất giáp biên giới đầy cây hoang, cỏ dại trước kia nay đã là những cánh rừng xanh tốt, cạnh đó là những bản, làng trù phú. Đại tá Nguyễn Tiến Thép, Phó đoàn trưởng -Tham mưu trưởng Đoàn KT -QP 327 cho biết: Vùng dự án do đoàn quản lý có diện tích tự nhiên gần 65.000ha, trải dọc 118, 8km đường biên giới trên bộ và 13, 2km đường biên giới trên biển giáp với Trung Quốc, thuộc địa bàn 10 xã biên giới của hai huyện Bình Liêu, Hải Hà và TP Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh. Đây là địa bàn thuộc diện đặc biệt khó khăn. Dân cư ở đây chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số; trình độ dân trí không đồng đều, một số tập quán lạc hậu vẫn còn tồn tại. Đoàn đưa các lâm trường ra đứng chân sát đường biên trên những khu vực trọng điểm, vừa làm hạt nhân tổ chức thực hiện dự án, vừa làm những “cột mốc” bảo vệ chủ quyền biên giới quốc gia. Dự án trồng, chăm sóc, bảo vệ rừng, nhất là phát triển rừng vành đai biên giới được đoàn tích cực triển khai và cho kết quả tốt. Đến nay, đoàn đã trồng mới được hơn 5000ha rừng; hỗ trợ nhân dân hàng triệu cây giống, trồng hơn 1.500ha rừng sản xuất, tạo việc làm, thu nhập ổn định cho hàng trăm hộ dân. Năm 2012, đoàn bàn giao hơn 1000ha rừng trồng thuộc Dự án 661 cho huyện Bình Liêu và TP Móng Cái quản lý, khai thác, góp phần phát triển kinh tế địa phương. 

Bộ đội Đoàn Kinh tế -Quốc phòng 313 (Quân khu 2) chăm sóc cây rừng tại vùng biên giới huyện Vị Xuyên (Hà Giang). Ảnh: Trường Giang.

Không chỉ Đoàn KT -QP 327 mà rất nhiều đơn vị quân đội trong những năm qua đã kề vai sát cánh, giúp đỡ nhân dân địa phương phủ xanh đất trống, đồi núi trọc, tạo thành vành đai xanh quanh biên giới, quanh trận địa, quanh nơi đóng quân. 

Tuy nhiên, do đặc điểm đại bộ phận khu vực biên giới có địa hình cao dốc, chia cắt hiểm trở, khí hậu thủy văn có nhiều yếu tố bất lợi cho sản xuất, dân cư lại thưa thớt nên việc trồng rừng ở đây gặp rất nhiều khó khăn. Tỷ lệ che phủ của rừng đối với khu vực vành đai biên giới hiện nay mới chỉ đạt khoảng 68,6%. Trước thực trạng đó, theo đề nghị của Bộ Quốc phòng, ngày 12-8-2011, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng đã ký Quyết định số 1380/QĐ-TTg phê duyệt Đề án Bảo vệ và phát triển rừng vành đai biên giới giai đoạn 2011-2020 với mục tiêu tổng quát là “Bảo vệ và phát triển bền vững dải rừng dọc tuyến biên giới, bảo đảm an ninh quốc phòng, góp phần giải quyết việc làm, tăng thu nhập, xóa đói giảm nghèo cho đồng bào các dân tộc trên địa bàn; phát triển rừng phòng hộ đầu nguồn, phòng chống thiên tai, bảo vệ môi trường sinh thái”.

Thiếu cả vốn và cơ chế     

Thiếu tướng Trần Trung Tín, Cục trưởng Cục Kinh tế (Bộ Quốc phòng), ủy viên thường trực Ban chỉ đạo Nhà nước Đề án Bảo vệ và phát triển rừng vành đai biên giới giai đoạn 2011-2020 (gọi tắt là Đề án 1380) cho biết: Sau gần hai năm triển khai thực hiện quyết định của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Quốc phòng đã khẩn trương tiến hành quy hoạch rừng và đất rừng khu vực vành đai suốt chiều dài biên giới. Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng cũng đã có Quyết định số 4389/QĐ-BQP ngày 14-11-2011 thành lập Ban chỉ đạo Nhà nước Đề án Bảo vệ và phát triển rừng vành đai biên giới giai đoạn 2011-2020 do Thượng tướng Lê Hữu Đức, ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng làm Trưởng ban, các thành viên là Thứ trưởng các bộ: Tài chính, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Ngoại giao, Kế hoạch và Đầu tư, Tài nguyên và Môi trường, ủy ban Dân tộc. Ban chỉ đạo Đề án 1380 cũng đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn các địa phương, đơn vị thực hiện. 

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai đề án đã vấp phải nhiều khó khăn vướng mắc. Do đặc điểm địa bàn triển khai đề án rất khó khăn, phức tạp, Thủ tướng Chính phủ đã cho phép Bộ Quốc phòng phối hợp với các bộ, ngành liên quan xây dựng cơ chế chính sách đặc thù, nhưng một số thành viên trong Ban điều hành Đề án (chủ yếu ở các bộ, ngành ngoài quân đội) vẫn chưa thống nhất, vì vậy, cho đến thời điểm này cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện đề án vẫn chưa được ban hành. Vốn để thực hiện đề án được cấp rất ít. Năm 2013, Bộ Quốc phòng chỉ được bố trí 6, 44 tỷ đồng để thực hiện các dự án trồng rừng, như vậy hơn 9000ha rừng đã trồng sẽ không có kinh phí để chăm sóc và 10 dự án thí điểm không có vốn để triển khai. 

Tại Hội nghị triển khai thực hiện Đề án 1380 được tổ chức trong ngày hôm qua (18-7), nhiều khó khăn, vướng mắc từ cơ sở cũng đã được các đại biểu bày tỏ. Thiếu tướng Nguyễn Cảnh Hiền, Phó tư lệnh Bộ đội Biên phòng cho biết: Bộ đội Biên phòng đang triển khai rất tích cực các dự án trong đề án này và người dân vùng biên giới được hưởng lợi nhất từ các dự án. Tuy nhiên để các dự án triển khai được phải có vốn.

Gỡ khó bằng cách nào?      

Vành đai biên giới là phần lãnh thổ nằm tiếp giáp với đường biên giới quốc gia. Việt Nam là quốc gia có đường biên giới khá dài (4.710km), vành đai biên giới có diện tích khá rộng ở 25 tỉnh, 98 huyện, 417 xã biên giới. Đây cũng là đầu nguồn của nhiều con sông, có vị trí chiến lược trong việc phòng thủ biên giới quốc gia và bảo vệ môi trường sinh thái. Vì vậy, việc bảo vệ và phát triển rừng vành đai biên giới phải được coi là nhiệm vụ cấp bách, lâu dài của Nhà nước ta. Lịch sử đã chứng minh, cây rừng góp phần ngụy trang các trang thiết bị quân sự, che chắn khu vực phòng thủ. 

Thượng tướng Lê Hữu Đức trao đổi cùng các đại biểu dự Hội nghị triển khai Đề án 1380 ngày 18-7-2013. Ảnh: Hải Hà

Để tháo gỡ khó khăn trong quá trình thực hiện Đề án 1380, tại hội nghị, nhiều đại biểu đã khẳng định: Cần phải xây dựng cơ chế chính sách đặc thù để thực hiện đề án. Các đại biểu đề nghị cần ưu tiên vốn cho dự án  và có thể xem xét huy động thêm nguồn vốn từ ngoài ngân sách Nhà nước.  

Đồng chí Nguyễn Trọng Căn, Phó vụ  trưởng Vụ Quốc phòng -An ninh (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cho rằng: Để triển khai Đề án 1380 có hiệu quả, cần có định hướng cây trồng phù hợp đạt được hai tiêu chí quốc phòng và kinh tế. Phải cân đối hợp lý giữa vốn Trung ương và địa phương trong thực hiện đề án này. 

Đồng chí Vũ Đăng Mạnh, Vụ trưởng, đại diện Bộ Ngoại giao đề nghị: Cần có sự phối hợp giữa địa phương và Ban chỉ đạo Đề án 1380. Nên giao cho các đồn biên phòng xây dựng các tiểu dự án ở các xã giáp biên giới. Đại diện Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn kiến nghị: Vành đai biên giới trùng với nhiều diện tích của huyện nghèo, do đó cần có sự phối hợp, lồng ghép các chương trình, dự án trên địa bàn. Có thể tranh thủ nguồn vốn trồng rừng vành đai biên giới từ các dự án khác. 

Đồng chí Lê Văn Lịch, Phó tổng cục trưởng Tổng cục Quản lý đất đai (Bộ Tài nguyên và Môi trường) khẳng định: Đề án 1380 có vai trò đặc biệt quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, do đó rất cần cơ chế đặc thù. Với đất đai ở vị trí trọng yếu vùng biên giới nên giao cho Bộ Quốc phòng quản lý. 

Kết luận Hội nghị, Thượng tướng Lê Hữu Đức, ủy viên Trung ương  Đảng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng khẳng định, chủ trương xây dựng vành đai xanh biên giới theo Đề án 1380 là hoàn toàn đúng đắn. Đồng chí cũng phân tích những khó khăn vướng mắc trong quá trình triển khai đề án và giải đáp những vấn đề thuộc phạm vi, trách nhiệm của Bộ Quốc phòng. Đồng chí đề nghị đại diện các bộ, ngành cùng với Bộ Quốc phòng tiếp tục nghiên cứu tháo gỡ những khó khăn vướng mắc và đề xuất với Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ các giải pháp để tiếp tục thực hiện.

ĐỖ PHÚ THỌ