Đất nước Lào thương nhớ các anh

QĐND - Mùa khô nào cũng thế, cán bộ, nhân viên Đội quy tập 584 (Bộ CHQS tỉnh Quảng Trị) lại bước vào hành trình đi tìm đồng đội hy sinh trên đất bạn Lào. Con số hơn 3000 hài cốt liệt sĩ (HCLS) tìm thấy, đưa về an táng ở Việt Nam đã nói lên công lao của toàn đội. Chắc hẳn, con số này chưa dừng lại vì còn không ít đồng đội chưa về. Và, màu xanh chiếc áo cô-ban của cán bộ, nhân viên Đội quy tập 584 sẽ còn xuất hiện ở đất nước hoa Chăm-pa tươi đẹp…

Đón các anh về Tổ quốc ở Cửa khẩu Quốc tế Lao Bảo (Quảng Trị)

6 giờ sáng ngày 10-5, nắng rải vàng nơi Cửa khẩu Quốc tế Lao Bảo (Quảng Trị). Trên cầu Xả Ớt (huyện Sê Pôn, Lào), nơi phân định ranh giới giữa hai nước Việt - Lào, buổi lễ tiễn đưa và đón nhận HCLS Quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hy sinh trên đất bạn Lào về Đất Mẹ diễn ra trang nghiêm, thành kính. Chiếc xe chở 32 HCLS chầm chậm lăn bánh hướng về Cửa khẩu Quốc tế Lao Bảo. Hai bên đường rất đông bà con các bộ tộc Lào và học sinh vẫy cờ hoa tiễn đưa các anh trở về với Đất Mẹ thân yêu. Đón các anh về, ai cũng nghẹn ngào thương nhớ…

Giữa không gian cờ, hoa và hương khói trầm mặc, Trung tá Nguyễn Bá Châu, Đội trưởng Đội quy tập 584 là người vui và phấn chấn hơn cả. Đây là năm đầu tiên anh chỉ huy lực lượng thực hiện nhiệm vụ vô cùng khó khăn và cao cả này. Anh Châu kể lại: “Cả tuần, trước khi lên đường đi tìm đồng đội không đêm nào tôi ngủ yên giấc. Những ngày ấy, trong tôi xen lẫn cảm xúc vừa mong mỏi, vừa lo lắng về nhiệm vụ của những ngày sắp tới”. 

10 ngày đầu đặt chân trên đất bạn trời đổ mưa tầm tã. Được nhân dân Lào báo tin ở hang đá trên điểm cao 722 thuộc bản Mạy Thà Đen, huyện Sê Pôn (Xa-vẳn-na-khệt) có hài cốt bộ đội Việt Nam, mặc cho mưa vẫn rơi xối xả, anh Châu trực tiếp chỉ huy bộ đội tức tốc lên đường. Trời mưa làm dòng Sê Băng Hiêng vốn bình lặng, hiền hòa trở nên hung dữ. Anh Bun Kẹo, Phó bản Mạy Thà Đen huy động thuyền của nhân dân chở cán bộ, nhân viên Đội quy tập 584 vượt lũ Sê Băng Hiêng. Bằng kinh nghiệm của mình, anh Bun Kẹo đã đưa cán bộ, nhân viên đội quy tập vượt sông an toàn. 

Vừa vượt qua dòng lũ dữ khủng khiếp, các anh lại tiếp tục đối diện với thử thách, gian nan mới, hiểm nguy hơn nhiều lần. Hang đá ở điểm cao 722 - trận địa phòng không 12,7mm của bộ đội Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ trước đây cao ngất ngưởng. Dốc lên hang đá thẳng đứng. Đường lên hang toàn đá tai bèo lởm chởm, nhọn hoắt. Trước những khó khăn ấy, anh Châu họp đội, bàn thảo phương án, tìm cách leo lên hang an toàn. Sau nhiều giờ vật lộn, lách chân qua những cạnh đá tai bèo sắc nhọn, lên đến miệng hang ai cũng mệt nhoài. Rồi một khó khăn mới lại như thử sức cán bộ, nhân viên trong đội: Cửa hang toàn đá là đá. Thời chiến tranh, địch trút hàng chục tấn bom xuống trận địa này nên đá lấp kín miệng hang.

Vì thế, giờ đây đá chồng lên đá. Khó khăn là thế, nhưng được sự giúp đỡ của dân bản, chỉ sau vài ngày lượng đá khổng lồ được dọn sạch, thông đường vào hang để các anh tìm kiếm đồng đội. Qua ánh đèn pin, lòng hang hiện ra sâu thăm thẳm. Không có lối lên xuống, cán bộ, nhân viên Đội quy tập 584 phải dùng dây rừng bện lại làm ròng rọc thả xuống hang. Xuống đến nơi các anh “chạm” ngay vào những hài cốt đồng đội nằm rải rác trong các khe đá với rất nhiều di vật còn sót. Do bom công phá, nhiều tảng đá to đè lên các hài cốt nên việc tìm kiếm vô cùng khó khăn. Sau 8 ngày tìm kiếm, Đội quy tập 584 đã cất bốc được 7 HCLS trong sự vui mừng khôn xiết của những người có mặt.

Gặp chúng tôi tại lễ đón hài cốt đồng đội trở về Tổ quốc, Thượng tá Nguyễn Minh Quang, Chính trị viên Đội quy tập 584 không nói nhiều về sự vất vả của cán bộ, nhân viên trong đội, mà dành phần lớn thời gian kể về tình cảm, sự giúp đỡ của nhân dân Lào. Anh Quang khẳng định: Nếu không có sự giúp đỡ, chở che, đùm bọc của chính quyền và nhân dân các bộ tộc Lào chắc chắn việc tìm đồng đội của các anh sẽ gặp vô vàn khó khăn. Câu chuyện ở bản Xeng Le Khộp, huyện Át Xay Phon là minh chứng điển hình.

5 năm rồi, Đội quy tập 584 đi tìm một thông tin với 3 lần tổ chức lực lượng tìm kiếm, nhưng đều không mang lại kết quả. Biết chuyện, ông Bun Nhem tình nguyện băng rừng, vượt suối tìm đến nơi yên nghỉ của hai liệt sĩ. 5 năm không thấy, nhưng bằng sự giúp sức của ông Bun Nhem, chỉ hai ngày cán bộ, nhân viên đội quy tập 584 đã tìm thấy các liệt sĩ. Ông Pả Thương, ở bản Xa Phô Xum Bun, huyện Phà Lan Xay cũng vậy. Ông chẳng quản ngày đêm, luôn hăng hái chỉ dẫn cán bộ, nhân viên Đội quy tập 584 tìm đến những nơi yên nghỉ của các liệt sĩ là Quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam. Chính nhờ sự giúp đỡ của ông, Đội quy tập 584 đã tìm thấy 6 bộ hài cốt liệt sĩ.

Anh Bun Ưa Phôm Khê, Phó giám đốc Sở Lao động-Thương binh và Xã hội tỉnh Xa-vẳn-na-khệt khẳng định với chúng tôi:

- Với mỗi người dân Lào, việc giúp đỡ và tìm kiếm HCLS là Quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hy sinh vì nền độc lập, tự do của nước Lào không chỉ là trách nhiệm cao cả mà còn là nghĩa vụ thiêng liêng của mỗi người. Đó là cách tốt nhất để chúng tôi tỏ lòng tri ân đối với những người con Việt Nam hy sinh vì nền độc lập, tự do của nhân dân Lào. Nghĩa cử cao đẹp ấy của bộ đội Việt Nam, của nhân dân Việt Nam đối với nhân dân Lào muôn đời chúng tôi ghi nhớ... ”.

Đêm trước diễn ra lễ tiễn đưa hài cốt các anh hùng liệt sĩ Việt Nam về nước, trong ngôi chùa Đen-sa-vẳn cổ kính, linh thiêng, lâu đời, sư thầy Khăm Khoòng, trụ trì đã làm lễ cầu siêu cho vong linh các liệt sĩ. Theo sư thầy Khăm Khoòng thì đây là lễ cầu may mắn, một phong tục linh thiêng của dân tộc Lào dành cho người đã khuất.

Nghĩa trang liệt sĩ Quốc gia Đường 9 đón các anh hùng liệt sĩ về yên nghỉ trong lòng Đất Mẹ đang bộn bề công việc nâng cấp, tu sửa phục vụ các hoạt động kỷ niệm 65 năm Ngày Thương binh-Liệt sĩ. Những bông hoa sứ trắng muốt, thanh bạch, ngào ngạt nở bung hai bên lối vào làm tôi bất chợt liên tưởng đến nhành hoa Chăm-pa trên đất nước Triệu Voi xinh đẹp...

Bài và ảnh: Đức Dục - Trọng Hải