Nhận diện nguy cơ
Theo ông Nguyễn Quốc Minh, Phó trưởng ban phụ trách Ban Chiến lược phát triển, Tập đoàn Điện lực Việt Nam, nguy cơ thiếu nguồn cung ứng điện là có nếu không tính đến phương án bổ sung. Với tốc độ tăng trưởng phụ tải hằng năm bình quân hơn 10% như hiện nay, mỗi năm hệ thống điện cần được bổ sung tối thiểu 6.000MW công suất đặt. Năm 2018, toàn hệ thống điện sản xuất và mua được 212,9 tỷ kWh, trong khi theo Quy hoạch điện VII điều chỉnh thì đến năm 2030 cần sản xuất được 570 tỷ kWh. Năm 2020, hệ thống nguồn cũng cần được bổ sung kịp thời để bảo đảm sản xuất hơn 360 tỷ kWh so với năm 2018. Đây là bài toán đầy thách thức đối với ngành điện lực.
Tại Hội thảo “Tìm giải pháp phát triển nguồn điện bảo đảm năng lượng quốc gia” tổ chức tại TP Hồ Chí Minh mới đây, đánh giá về các nguồn điện hiện nay, các chuyên gia nhận định, thủy điện có giá điện thấp nhất trong các loại nguồn điện, tuy nhiên, nước ta đã cơ bản khai thác hết các nguồn thủy điện vừa và lớn, chỉ còn một số ít các dự án thủy điện nhỏ. Điện năng sản xuất từ thủy điện đến năm 2030 chỉ chiếm khoảng 12,4%. Tổng công suất các nhà máy nhiệt điện khí hiện nay là hơn 7.000MW, sử dụng nguồn khí từ mỏ Nam Côn Sơn, Cửu Long, Cái Nước… nhưng trữ lượng bắt đầu giảm và giá điện cao. Trong khi đó, các dự án điện mặt trời, điện gió chủ yếu tập trung tại khu vực miền Trung, Tây Nguyên nhưng vận hành phụ thuộc thời tiết, cần bổ sung nguồn dự phòng khi dừng hoạt động.
Ông Lê Văn Lực, Phó cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo, Bộ Công Thương thông tin rằng, theo Quy hoạch điện VII điều chỉnh, tổng công suất các nguồn điện dự kiến đưa vào vận hành trong giai đoạn 2016-2020 trên toàn hệ thống là 21.650MW. Trong đó, dự kiến trong 3 năm (2016-2018) là 10.849MW nhưng thực tế chỉ đạt 90%. Trong giai đoạn 2018-2022, tổng công suất các nguồn điện dự kiến đưa vào vận hành là 34.864MW, trong đó nhiệt điện là 26.000MW nhưng thực tế hiện nay chỉ có 7 dự án nhiệt điện với tổng công suất 7.860MW đã khởi công xây dựng. Hiện vẫn còn một số dự án nhiệt điện than với công suất hơn 18.000MW đến nay chưa được khởi công.
Lựa chọn giải pháp phù hợp
Nhu cầu sử dụng điện sinh hoạt, sản xuất của nước ta ngày càng tăng nhưng chưa có nhiều nguồn cung bền lâu cho thấy sẽ có những thiếu hụt về điện trong những năm tới. Với điều kiện thực tế của nước ta, theo các chuyên gia năng lượng, giai đoạn 2020-2030 và những năm tiếp theo, để bảo đảm nguồn cung cấp điện ổn định, cần phải phát triển các nguồn nhiệt điện than, nhiệt điện khí, năng lượng tái tạo (điện mặt trời, điện gió…) cùng một số nguồn khác. Trong đó, nhiệt điện than vẫn là giải pháp cơ bản, bảo đảm cung cấp điện với chi phí hợp lý, phù hợp với kinh tế đất nước và thu nhập của người dân. Dự kiến đến năm 2030, nhiệt điện than sẽ chiếm khoảng 53,2% tổng sản lượng điện hệ thống.
PGS, TS Trương Duy Nghĩa, Chủ tịch Hội Khoa học kỹ thuật Nhiệt Việt Nam nhận định, có thể nhận thấy, khả năng đáp ứng của các nhà máy thủy điện lớn đã hết, điện khí thì giá thành đắt, điện hạt nhân đã lùi thời hạn xây dựng, điện tái tạo sản lượng chưa lớn. Do vậy nguồn cung đáp ứng tốt là nhiệt điện than. Đây là nguồn phát điện phù hợp nhất hiện nay để đáp ứng nhu cầu điện năng rất lớn của đất nước.
Trong khi đó, ông Lê Thể Khang, Phó trưởng ban Kỹ thuật, Tổng công ty Điện lực TP Hồ Chí Minh lưu ý đến tiềm năng năng lượng mặt trời. Lợi ích của việc vận động người dân, đơn vị lắp điện mặt trời áp mái là không phải đầu tư lưới truyền tải, giảm kinh phí và nhân dân cùng đóng góp cho xã hội để giảm chi phí đầu tư cho việc xây dựng các nhà máy điện. Tuy phụ thuộc thời tiết nhưng điện mặt trời phát huy tốt vai trò trong mùa khô, nhất là với miền Nam. Cùng với đó, các ngành, các cấp cần nâng cao hiệu quả phong trào tiết kiệm điện, làm cho việc này trở thành ý thức thường ngày của mỗi người dân. Đối với các ngành sản xuất, trong việc thu hút nhà đầu tư cũng phải đưa tiêu chuẩn về hiệu quả sử dụng năng lượng, công nghệ tiết kiệm năng lượng thành một trong những điều kiện khuyến khích, yêu cầu trong đầu tư, thậm chí phải có chế tài, quy định cụ thể.
Ở góc nhìn của một chuyên gia kinh tế, PGS, TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng, bảo đảm an ninh năng lượng cần tổng hòa các giải pháp. Trước mắt, nước ta cần bảo đảm đúng tiến độ các dự án về cung ứng điện đã được duyệt theo kế hoạch và phải có cơ chế để đẩy nhanh tiến độ. Trong thời điểm hiện tại, không nên cứng nhắc loại hình phát triển nguồn cung ứng điện nào mà cần căn cứ vào thực tế tiềm năng để vận hành giải pháp cho phù hợp, bổ sung quy hoạch và thực hiện các dự án điện gió, điện mặt trời đồng bộ với hệ thống điện lưới quốc gia… Và để bảo đảm nguồn cung ứng điện hiện nay thì các cơ quan chức năng cũng cần phải kiểm soát được nhu cầu sử dụng. Bởi lẽ, nếu không kiểm soát được nhu cầu thì cung ứng điện bao nhiêu cũng không thể đủ.
Bài, ảnh: HỒNG GIANG