Nguyên nhân cũ, nỗi đau mới
Khoảng 14 giờ 40 phút ngày 20-2, đoàn tàu khách mang số hiệu SE2 khi đến Km738+245 (đường ngang phòng vệ bằng biển báo) khu gian Lăng Cô-Cầu Hai, tuyến đường sắt Hà Nội-TP Hồ Chí Minh (thuộc xã Lộc Tiến, huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên-Huế) đã va chạm với xe ô tô tải chở đá mang biển số 75C-02691. Vụ tai nạn đặc biệt nghiêm trọng làm 3 người chết, 4 người bị thương. Nguyên nhân được xác định do tài xế xe tải thiếu quan sát khi đi qua đường sắt.
Còn tại tỉnh Đồng Nai, ngày 1-2, tại Km1701+205 tuyến đường sắt Bắc-Nam thuộc địa bàn TP Biên Hòa xảy ra vụ TNGT giữa tàu SQN1 và xe ô tô 16 chỗ làm chết 2 người, bị thương 7 người. Tiếp đó, ngày 24-2, tại Km1684+800 tuyến đường sắt Bắc-Nam thuộc ấp Ngũ Phúc, xã Hố Nai 3, huyện Trảng Bom xảy ra vụ TNGT giữa xe máy biển kiểm soát 68S-378.32 và tàu TN2 làm 2 người tử vong tại chỗ. Tại các điểm xảy ra tai nạn trên đều không có rào chắn, đèn cảnh báo tự động nên nhiều người cố tình vượt qua đường sắt dẫn đến TNGT.
Cuộc sống và sinh hoạt của người dân phường Điện Biên (quận Ba Đình) và phường Trần Phú (quận Hoàn Kiếm) luôn gắn liền với đường sắt. Ảnh: Hoài An.
Trao đổi với chúng tôi, ông Trần Hữu Minh, Phó chánh Văn phòng Ủy ban ATGT quốc gia cho biết, có nhiều nguyên nhân dẫn đến các vụ TNGT trên, nhưng chủ yếu là do người tham gia giao thông chủ quan, thiếu ý thức, không tuân thủ quy định của người tham gia giao thông khi đi qua đường ngang và lối đi dân sinh. Trong nhóm này có một tỷ lệ nhất định cố tình vi phạm quy định an toàn giao thông khi đi qua đường ngang, thậm chí cố tình vượt qua đường ngang khi đã có đèn, còi cảnh báo và gác chắn đã hạ xuống chỉ để đi nhanh hơn một vài phút. Ngoài ra, khi băng qua các điểm giao cắt với đường sắt, những người sống ở nơi không có đường sắt dễ gặp rủi ro hơn vì họ thiếu kỹ năng và kiến thức về đường ngang.
Chung quan điểm này, Trung tá Trần Quang Vinh, Đội trưởng Đội Cảnh sát giao thông số 8 (TP Hà Nội) cho biết: “Trong các vụ TNGT đường sắt xảy ra, đa phần nguyên nhân đều do người điều khiển phương tiện, bộ hành băng qua đường sắt không chú ý quan sát dẫn đến tai nạn”.
Tại trạm chắn Thạch Bàn và trạm chắn Trần Phú (TP Hà Nội), các nhân viên gác chắn tàu ở đây cũng cho biết, ý thức chấp hành quy định bảo đảm an toàn giao thông đường sắt của nhiều người còn kém. Khi rào chắn đang được kéo ra để bảo đảm an toàn cho mọi người, không ít người vẫn cố len lỏi vượt lên. Chị Nguyễn Thị Tâm, nhân viên gác chắn tàu tại trạm chắn Trần Phú, cho biết: “Thậm chí, có người còn tỏ ra bất lịch sự và có lời nói, hành động khiếm nhã với chúng tôi”.
Chấm dứt phát sinh đường ngang trái phép
Ông Trần Hữu Minh thẳng thắn nhìn nhận, nguyên nhân tiếp theo đến từ phía nhà quản lý do để phát sinh lối đi dân sinh, giao cắt mà chưa kiểm soát được. Trên toàn mạng lưới đường sắt quốc gia hiện có tới hơn 5.700 điểm giao cắt, trong đó có 1.516 đường ngang hợp pháp có cảnh báo và 4.268 lối đi dân sinh bất hợp pháp. “Trong 9 tháng năm 2016, có tới 97% số vụ TNGT liên quan tới đường sắt xảy ra tại các đường ngang và lối đi dân sinh. Những năm gần đây, TNGT tại các điểm giao cắt đồng mức chiếm khoảng 85% trong tổng số các vụ tai nạn đường sắt. Trong vòng 2 năm tới, chúng ta có thể tiến hành cảnh báo tại toàn bộ các đường ngang hợp pháp, nhưng việc bảo đảm an toàn giao thông tại hơn 4.000 lối đi dân sinh bất hợp pháp là vấn đề không đơn giản. Vậy nhưng, hiện nay, tại một số địa phương vẫn còn tình trạng phát sinh lối đi dân sinh mới”, ông Minh dẫn chứng.
Đường sắt và đường bộ có quá nhiều điểm giao cắt nên luôn tiềm ẩn nguy cơ về TNGT đường sắt. Ảnh: Hoài An.
Từ đó, ông Minh kiến nghị phải cương quyết chấm dứt việc để phát sinh đường ngang trái phép, đồng thời xử lý trách nhiệm người đứng đầu đơn vị, địa phương có liên quan nếu để phát sinh đường ngang dân sinh trái phép. Khi có các khu vực phát triển mới như khu công nghiệp, khu dân cư thì mới cho phép phát sinh giao thông đường ngang, chính quyền địa phương phải phối hợp chặt chẽ với các cơ quan có liên quan như Ban an toàn giao thông địa phương, Cục Đường sắt và Tổng công ty Đường sắt Việt Nam để có phương án bảo đảm an toàn giao thông đường sắt cho người dân.
Nâng cao hạ tầng, pháp lý và ý thức, trách nhiệm
TNGT đường sắt đang diễn biến phức tạp, còn tiềm ẩn nhiều rủi ro và vi phạm hành lang an toàn giao thông đường sắt. Trong thời gian qua, nhiều địa phương đã làm tốt công tác bảo đảm an toàn giao thông đường sắt, nhưng một số địa phương, đặc biệt là chính quyền cơ sở chưa thực sự quan tâm tới vấn đề này mà chỉ triển khai hình thức.
Trẻ em vô tư vui chơi trên tuyến đường sắt Bắc-Nam chạy qua địa bàn phường Phước Tiến, TP Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa. Ảnh: Mạnh Hùng.
Ngoài ra, cần tăng cường và làm rõ trách nhiệm của người đứng đầu địa phương (các cấp), Tổng công ty Đường sắt Việt Nam, Cục Đường sắt Việt Nam… trong công tác phối hợp, chỉ đạo, kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện các giải pháp bảo đảm trật tự, an toàn tại các đường ngang. Để làm được việc này, cần sớm thông qua Luật Đường sắt (sửa đổi); đánh giá, sửa đổi Quyết định 994/QĐ-TTg ngày 19-6-2014 của Thủ tướng Chính phủ để có nguồn vốn khả thi thực hiện, hoàn thiện quy chế phối hợp và làm rõ các bước phối hợp trong quy chế phối hợp, xây dựng hướng dẫn về cảnh báo tại đường ngang như sơn kẻ, gờ giảm tốc... Bên cạnh đó, cần cảnh báo toàn bộ các đường ngang và lối đi dân sinh; cung cấp giờ tàu (cả tàu khách và tàu hàng địa phương) tại chính vị trí giao cắt cho nhân viên cảnh giới; hoàn tất hồ sơ của toàn bộ giao cắt hiện nay để lên phương án xây dựng đường gom, lập chắn đường ngang nhằm xóa bỏ toàn bộ lối đi dân sinh hiện hữu, xác định trách nhiệm cụ thể của đơn vị, địa phương trong tổ chức thực hiện.
Ông Trần Hữu Minh cho biết: “Cùng với các biện pháp trên, chúng ta vẫn phải kiên trì tuyên truyền, giáo dục các quy định bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường sắt cho người dân. Nội dung này cũng cần được tăng cường trong đào tạo, sát hạch cấp giấy phép lái xe. Với những người cố tình vi phạm, phải xử lý thật nghiêm và truyền thông rộng rãi tới người dân. Về lâu dài, chúng ta cần phải có đường sắt quốc gia mới, hai làn, kiểm soát giao cắt, tốc độ cao”.
Còn theo Trung tá Trần Quang Vinh, thời gian tới, đội sẽ tiếp tục xử lý các hành vi vi phạm trật tự an toàn giao thông đường sắt, hành vi lấn chiếm hành lang an toàn giao thông đường sắt. Đồng thời, tăng cường công tác tuyên truyền qua hệ thống loa đường sắt tại các đường ngang; phối hợp tuyên truyền trực tiếp, qua hệ thống phát thanh phường, xã tới các tầng lớp nhân dân để nâng cao ý thức tự giác chấp hành pháp luật giao thông đường bộ-đường sắt, cũng như ý thức tự bảo đảm an toàn cho bản thân khi tham gia giao thông.
ĐỨC TUẤN