Đột phá từ giải pháp công trình và khơi luồng kênh, rạch

“Thành phố đã nỗ lực lớn trong huy động nguồn vốn gần 10.000 tỷ đồng cho dự án xây dựng đê bao, cống kiểm soát triều ven sông Sài Gòn và thời gian tới cần đẩy nhanh hơn nữa để tìm nguồn vốn các dự án chống ngập bền vững. Bên cạnh giám sát, chỉ đạo thực hiện dự án đúng tiến độ, chất lượng, phát huy hiệu quả dự án, cần tiếp tục rà soát, bổ sung quy hoạch chống úng ngập, triều cường phù hợp với diễn biến tình hình biến đổi khí hậu, nước biển dâng. Để tạo cơ sở phát triển bền vững, thực hiện các mục tiêu kinh tế-xã hội, đòi hỏi thành phố phải xử lý dứt điểm vấn đề triều cường, úng ngập”-Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã chỉ đạo TP Hồ Chí Minh khi dự lễ khởi công dự án chống ngập mới đây tại thành phố.

Triển vọng từ dự án có vốn gần 10.000 tỷ

Những năm qua, nhiều dự án chống ngập tại TP Hồ Chí Minh triển khai còn mang tính chắp vá, công trình chưa thể hiện được vai trò kiểm soát và điều tiết nước ngập bền vững. Các quy hoạch chống ngập cơ bản đã định hình nhưng do thiếu nguồn vốn, các dự án triển khai thiếu đồng bộ. Trên cơ sở được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận áp dụng cơ chế đặc thù để huy động nguồn vốn, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án chống ngập úng, mới đây chính quyền TP Hồ Chí Minh đã hoàn tất các thủ tục, đánh giá và chấp thuận cho Tập đoàn Trung Nam đầu tư xây dựng dự án đê bao ven sông Sài Gòn theo hình thức BT (xây dựng-chuyển giao) và thành phố sẽ trả lại cho nhà đầu tư bằng quỹ đất và kinh phí ngân sách. Đầu tháng 6 vừa qua, dự án có tổng vốn đầu tư 9.850 tỷ đồng được Tập đoàn Trung Nam khởi công. Ông Nguyễn Tâm Tiến, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Đầu tư xây dựng Trung Nam, chủ đầu tư dự án cho biết:

- Dự án sẽ xây dựng tuyến đê bao chống ngập có chiều dài 7km, 6 cống kiểm soát triều lớn (gồm Bến Nghé, Tân Thuận, Phú Xuân, Mương Chuối, Cây Khô, Phú Định) và 68 cống nhỏ ở 7 quận, huyện. Thời gian thi công 36 tháng, nhưng chủ đầu tư quyết tâm phấn đấu rút ngắn còn 24 tháng, cam kết khi hoàn thành sẽ giúp chống ngập, kiểm soát triều trên diện tích 570km² với hơn 6,5 triệu dân sinh sống dọc bờ sông Sài Gòn và khu vực trung tâm.

Nguồn vốn dự án được ưu đãi hưởng lãi suất vay 2% và thu phí 1%, thời hạn vay 10 năm, trong đó có 3 năm ân hạn không trả lãi. UBND TP Hồ Chí Minh sẽ thanh toán cho chủ đầu tư 16% giá trị bằng quỹ đất và 84% bằng tiền ngân sách. Cùng với dự án trên, hàng loạt dự án theo nhóm giải pháp công trình đã được triển khai quyết liệt. TP Hồ Chí Minh vừa đưa vào vận hành 2 công trình chống ngập tại phường 7 và phường 16 thuộc quận 8, tổng trị giá 376 tỷ đồng, phát huy vai trò tạo tường ngăn, bờ kè giúp kiểm soát, điều tiết thủy triều ở các điểm nóng ngập lụt ở quận 8, giúp kiểm soát xâm nhập thủy triều từ phía kênh Tàu Hũ-Bến Nghé; giải quyết tình trạng ngập lụt cho khoảng 18.000 hộ dân. Hiện nay, Trung tâm Điều hành chương trình chống ngập nước TP Hồ Chí Minh đang triển khai 11 công trình chống ngập trọng điểm. Ban quản lý Đầu tư công trình giao thông đô thị TP Hồ Chí Minh cũng đang triển khai thi công cải tạo hệ thống thoát nước Hàng Bàng (quận 5, 6 và 11) thuộc dự án cải thiện môi trường nước TP Hồ Chí Minh giai đoạn 2, với tổng vốn đầu tư 500 tỷ đồng, khi hoàn thành sẽ giúp giải quyết, chống ngập nước cho các quận 5, 6 và 11.

Khơi luồng chống ngập tự nhiên

TP Hồ Chí Minh có hệ thống sông, kênh rạch chằng chịt với tổng số 3.020 tuyến, tổng chiều dài 5.047km, có vai trò quan trọng trong hoạt động tiêu thoát nước nhằm hạn chế ngập úng. Tuy nhiên trong thời gian qua, do thiếu nguồn vốn nên hệ thống sông, kênh rạch chưa được nạo vét, gây bồi lắng, tắc nghẽn dòng chảy, cửa xả, làm hạn chế khả năng thoát nước. Dù có nhiều nỗ lực trong vài năm gần đây, thành phố cũng chỉ mới nạo vét được 60,3km trên 4 trục tiêu thoát nước chính: Tham Lương-Bến Cát-Rạch nước lên; Tàu Hủ-Bến Nghe-kênh Đôi, Tẻ; Nhiêu Lộc-Thị Nghè-Lò Gốm...

Thạc sĩ Đỗ Tấn Long, Trung tâm Điều hành chương trình chống ngập nước TP Hồ Chí Minh cho biết: Hầu hết hệ thống cống thoát nước của TP Hồ Chí Minh được đầu tư từ thời Pháp thuộc với khả năng đáp ứng cho khoảng 2 triệu dân, nhưng hiện nay dân số đã tăng gấp 5 lần khiến cho hệ thống này bị quá tải, hư hỏng, xuống cấp; nhiều sông rạch bị lấn chiếm, san lấp, thu hẹp dòng chảy đã làm tắc nghẽn các cửa xả, hệ thống cống. Theo khảo sát, khối lượng cống thoát nước đến nay chỉ đạt 40% so với yêu cầu của quy hoạch (2.593/6.000km cống thoát nước). Hệ thống thủy lợi chống ngập úng trên diện tích 968 nghìn héc-ta gồm TP Hồ Chí Minh và các vùng lân cận chưa được xây dựng đê bao, cống kiểm soát triều, chưa nạo vét, cải tạo. Khó khăn trong thực hiện quy hoạch này là nguồn vốn, hiện nay mới chỉ đầu tư được 3.110 tỷ đồng trong tổng số nhu cầu khoảng 69.122 tỷ đồng.

Theo Thạc sĩ Đỗ Tấn Long, giải pháp chống ngập bằng công trình và khơi thông, cải tạo kênh rạch được xem là cốt yếu. Thành phố cần đẩy mạnh các giải pháp công trình theo 3 quy hoạch chính gồm: Quy hoạch tổng thể hệ thống thoát nước, quy hoạch chống ngập úng, quy hoạch mạng lưới hồ điều tiết tập trung và phân tán. Cụ thể, hệ thống thoát nước theo 6 vùng gồm: Vùng trung tâm, vùng Bắc, vùng Tây, vùng Nam, Đông Bắc, Đông Nam, phải được phục hồi, xây dựng hệ thống cống thoát nước, cải tạo từng phần kênh rạch chính; xây dựng các hồ điều tiết tự nhiên và nhân tạo để giảm ngập úng.

Tiến sĩ Bùi Việt Hưng, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh) cho rằng: Xây dựng các công trình chống ngập, điều tiết triều cần phải xét ở góc độ liên vùng, các khu vực lân cận TP Hồ Chí Minh, nhất là các tỉnh ở khu vực thượng nguồn như: Long An, Tây Ninh, Bình Dương và tốc độ đô thị hóa làm giảm diện tích mặt nước thời gian qua. Khi mưa lớn, thủy triều dâng sẽ gây ngập trên diện rộng, tác động trực tiếp vào các hệ thống công trình điều tiết thủy triều, tiêu thoát nước. Nếu tập trung cải tạo, khơi thông dòng chảy và có cơ chế quản lý chặt chẽ sẽ phát huy được vai trò thoát nước của kênh rạch, giúp giảm ngập lụt.

Tính đến đầu tháng 7-2016, thành phố đã tiến hành nạo vét, cải tạo, nâng cấp gần 2.600km cống thoát nước, 60km kênh rạch, củng cố đê bao, bờ bao, triển khai xây dựng một số nhà máy xử lý nước thải, hồ điều hòa… Lãnh đạo thành phố yêu cầu các quận, huyện phát động chương trình khơi thông kênh rạch để nâng cao khả năng thoát nước. Lực lượng đoàn viên, thanh niên, dân quân và người dân ở từng khu phố, khóm, ấp phối hợp giải tỏa lục bình, rác để khơi luồng cho kênh rạch. Với quyết tâm và sự vào cuộc đồng bộ, việc đẩy mạnh khơi thông hệ thống kênh rạch kết hợp với nhóm giải pháp về công trình, khả năng chống ngập bền vững cho thành phố đang mở ra nhiều triển vọng khả thi. 

Các dự án được TP Hồ Chí Minh có kế hoạch trong giai đoạn 2016-2020: - Đầu tư xây dựng 8 cống kiểm soát triều lớn, 68 cống triều nhỏ; xây dựng 280 cống các loại; xây dựng cải tạo hệ thống kênh Tham Lương-Bến Cát, rạch Bầu Trâu, xây dựng 7 nhà máy xử lý nước thải. - Quy hoạch xây dựng 103 hồ điều tiết ở các quận, huyện, trước mắt trong 5 năm tới sẽ thực hiện thí điểm xây dựng 3 hồ gồm Bàu Cát (quận Tân Bình), Khánh Hội (quận 4) và Gò Dưa (quận Thủ Đức) với tổng kinh phí hơn 950 tỷ đồng. - Triển khai nạo vét, cải tạo kênh rạch Xuyên Tâm dài 8,2km. - Xây dựng và cải tạo khoảng 200km cống thoát nước ở khu vực trung tâm.

Bài và ảnh: ĐẶNG BẢO MINH