Chung tay làm sạch sông rạch Cần Thơ: Từ hành động cộng đồng đến giải pháp bền vững

Tuy nhiên, trong nhiều năm qua, tình trạng rác thải sinh hoạt, rác nhựa, bao bì nylon trôi nổi trên sông rạch đã và đang gây áp lực lớn lên môi trường nước, làm suy giảm cảnh quan đô thị sông nước. Trước thực trạng đó, TP Cần Thơ đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, từ vận động cộng đồng đến ứng dụng công nghệ, nhằm từng bước làm sạch dòng chảy và nâng cao ý thức bảo vệ môi trường.

Khi cộng đồng chung tay

Tại nhiều tuyến kênh, rạch nội ô như rạch Cái Khế, rạch Khai Luông hay sông Cần Thơ, hình ảnh rác nổi lềnh bềnh từng là nỗi ám ảnh của người dân sống ven sông. Tuy nhiên, những năm gần đây, nhờ sự vào cuộc tích cực của các tổ chức chính trị-xã hội, đặc biệt là lực lượng đoàn viên, thanh niên, diện mạo nhiều tuyến rạch đã dần được cải thiện.

Chị Trần Thị Thanh Nga, người dân phường Ninh Kiều, cho biết trước đây rạch Cái Khế thường xuyên bị phủ kín bởi hộp xốp, túi nylon và rác sinh hoạt. “Mỗi đợt mưa lớn, rác lại theo nước dồn về, bốc mùi rất khó chịu. Nhưng từ khi các đội tình nguyện thường xuyên tổ chức vớt rác, vận chuyển đến nơi xử lý, con rạch đã sạch hơn hẳn. Quan trọng hơn là người dân bắt đầu ý thức hơn, không còn xả rác vô tội vạ như trước”, chị Nga chia sẻ.

Các chiến dịch ra quân làm sạch sông rạch không chỉ mang ý nghĩa thu gom rác đơn thuần mà còn là hình thức tuyên truyền trực quan, giúp người dân “nhìn thấy” hậu quả của hành vi xả thải bừa bãi và từ đó điều chỉnh thói quen sinh hoạt.

Lực lượng đoàn viên, thanh niên TP Cần Thơ tổ chức vớt rác trên sông. Ảnh: VĂN THỨC

Bên cạnh sự tham gia của cộng đồng, TP Cần Thơ còn chú trọng hợp tác quốc tế và ứng dụng công nghệ hiện đại trong công tác thu gom rác thải trên sông. Một trong những mô hình tiêu biểu là hệ thống thu gom rác nổi tự động do Tổ chức Làm sạch biển (TOC) của Hà Lan tài trợ và lắp đặt trên sông Cần Thơ, đoạn qua phường Ninh Kiều.

Hệ thống này hoạt động liên tục, có khả năng thu gom hơn 100 tấn rác mỗi năm, góp phần đáng kể trong việc ngăn chặn rác trôi về hạ lưu và ra biển. Sau khi hoàn thành lắp đặt, hệ thống đã được bàn giao cho địa phương quản lý, vận hành, trở thành “cánh tay đắc lực” trong công tác bảo vệ môi trường nước.

Ngoài ra, thành phố còn triển khai lắp đặt các bẫy vớt rác thụ động chi phí thấp tại rạch Cái Khế với sự hỗ trợ của Tổ chức CLEAR RIVERS; đồng thời sử dụng hệ thống giám sát AI-CCTV nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi xả rác trái phép xuống sông, kênh, rạch.

Tái chế và thay đổi hành vi từ gốc

Một điểm đáng chú ý trong chiến lược bảo vệ môi trường của TP Cần Thơ là cách tiếp cận từ gốc rễ vấn đề thay đổi thói quen quản lý rác của người dân. Thông qua các hoạt động phỏng vấn hộ gia đình, tham vấn cộng đồng, cơ quan chức năng đã phân tích thói quen phát sinh và xử lý rác thải để xây dựng giải pháp phù hợp với từng khu vực.

Song song đó, thành phố triển khai các chương trình tái chế dựa trên nền tảng sẵn có, hạn chế tình trạng đốt rác hoặc vận chuyển rác đi nơi khác gây ô nhiễm thứ cấp. Mô hình “trường học không rác thải nhựa” cũng được xây dựng và nhân rộng, góp phần hình thành ý thức bảo vệ môi trường cho thế hệ trẻ ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường.

Những giải pháp này bước đầu mang lại hiệu quả tích cực, không chỉ giảm lượng rác thải trôi nổi trên sông mà còn nâng cao nhận thức cộng đồng về phân loại rác tại nguồn và sử dụng tài nguyên bền vững.

Hệ thống thu gom rác nổi trên sông Cần Thơ được lắp đặt, phát huy hiệu quả. Ảnh: VĂN THỨC

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Cần Thơ, công tác thu gom và xử lý chất thải trên địa bàn đã đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận. Tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt đô thị được thu gom và xử lý đạt trên 96%, trong khi tỷ lệ chất thải nguy hại được thu gom, xử lý đạt khoảng 98%. Đây là những con số cho thấy sự chuyển biến tích cực trong quản lý môi trường đô thị.

Bên cạnh đó, thành phố tăng cường kiểm soát ô nhiễm, giám sát chặt chẽ việc thực hiện các quy định pháp luật về bảo vệ môi trường của các doanh nghiệp, đặc biệt là các cơ sở sản xuất, khu công nghiệp nằm ven sông.

Sở Nông nghiệp và Môi trường cũng tham mưu UBND thành phố ban hành nhiều văn bản quan trọng liên quan đến đặc điểm kinh tế – kỹ thuật của dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt; đồng thời xây dựng đề án bảo vệ môi trường TP Cần Thơ theo hướng phát triển bền vững và kinh tế tuần hoàn.

Chia sẻ về định hướng thời gian tới, ông Ngô Thái Chân, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Cần Thơ, cho biết ngành sẽ tiếp tục tăng cường các giải pháp phòng ngừa ô nhiễm, nâng cao năng lực quan trắc và giám sát môi trường, quản lý hiệu quả tài nguyên nước và khoáng sản, không để xảy ra tình trạng suy giảm chất lượng nguồn nước.

Đặc biệt, thành phố chú trọng kiểm soát ô nhiễm từ chất thải rắn sinh hoạt và chất thải nông nghiệp, nâng cao tỷ lệ thu gom bao gói thuốc bảo vệ thực vật sau sử dụng, đồng thời hướng dẫn người dân thực hiện phân loại rác tại nguồn một cách triệt để.

Với sự vào cuộc đồng bộ của chính quyền, các tổ chức xã hội và cộng đồng dân cư, công tác bảo vệ môi trường sông rạch tại TP Cần Thơ đang từng bước chuyển biến tích cực. Những giải pháp từ thu gom rác, ứng dụng công nghệ đến thay đổi hành vi của người dân không chỉ góp phần làm sạch dòng sông mà còn hướng đến mục tiêu phát triển bền vững, giữ gìn bản sắc đô thị sông nước trong quá trình xây dựng Cần Thơ xanh, văn minh và đáng sống.