Những tồn tại trong tiếp cận dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS

HIV/AIDS không chỉ là vấn đề y tế mà còn là vấn đề xã hội phức tạp, liên quan đến kỳ thị, phân biệt đối xử, thiếu hiểu biết và hạn chế trong tiếp cận công bằng tới các dịch vụ y tế và hỗ trợ.

Những năm qua, dù Việt Nam đã triển khai nhiều biện pháp can thiệp giảm tác hại, tuy nhiên dịch HIV vẫn diễn biến phức tạp và có xu hướng gia tăng trong nhóm thanh, thiếu niên trẻ, nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM). Đây là những quần thể ẩn nên khó tiếp cận, khó triển khai biện pháp can thiệp cần thiết. Hơn nữa, hành vi nguy cơ của nhóm này rất phức tạp như sử dụng ma túy tổng hợp, quan hệ tình dục tập thể...

Sự kỳ thị, phân biệt đối xử với người nhiễm HIV và sự hiểu biết đầy đủ về HIV/AIDS trong cộng đồng dân cư còn chưa cao, đã và đang là rào cản trong việc tiếp cận dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS của cả người nhiễm HIV và các nhóm người có nguy cơ cao.

 Bác sĩ Trung tâm Bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai thăm khám cho bệnh nhân HIV. Ảnh: qdnd.vn

Các rào cản về tài chính và địa lý cũng làm hạn chế khả năng tiếp cận dịch vụ của những nhóm người có nguy cơ cao. Nhiều người trong các nhóm này thường có thu nhập thấp và không có khả năng chi trả các dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Đồng thời, vấn đề giao thông và khoảng cách địa lý cũng là một trở ngại đối với những người sống ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa.

Bên cạnh đó, nguồn tài chính cho chương trình phòng, chống HIV/AIDS vẫn còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc.

Chấm dứt dịch bệnh AIDS được hiểu như thế nào?

Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 25-10-2017 của Ban Chấp hành Trung ương về tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân đã đặt ra mục tiêu vào năm 2030 Việt Nam về cơ bản chấm dứt dịch bệnh AIDS.

Theo đó, ngày 14-8-2020, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược Quốc gia chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030. Đây là yêu cầu cấp thiết nhằm bảo đảm cụ thể hóa đầy đủ, kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng về công tác phòng, chống HIV/AIDS và phù hợp với tình hình mới. Ban Bí thư cũng ban hành Chỉ thị số 07-CT/TW ngày 6-7-2021 về tăng cường lãnh đạo công tác phòng, chống HIV/AIDS, tiến tới chấm dứt dịch bệnh AIDS tại Việt Nam trước năm 2030.

Trong đó, “hướng tới chấm dứt dịch bệnh AIDS” không có nghĩa là không còn người nhiễm HIV, không còn người tử vong do AIDS mà có nghĩa là khi AIDS không còn là vấn đề sức khỏe đáng lo ngại ở cộng đồng. Mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS đạt được là khi số người nhiễm HIV phát hiện dưới 1.000 ca mỗi năm (tương đương dưới 1 người nhiễm mới HIV/100.000 dân); tỷ lệ người nhiễm HIV tử vong liên quan đến AIDS dưới 1/100.000 dân; tỷ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con dưới 2%.

Ý nghĩa của chủ đề “Đoàn kết là sức mạnh - Chung tay chấm dứt dịch bệnh AIDS” năm 2025

Chủ đề “Đoàn kết là sức mạnh - Chung tay chấm dứt dịch bệnh AIDS” mà Việt Nam lựa chọn trong năm 2025 có ý nghĩa quan trọng và được đưa ra dựa trên bối cảnh cụ thể.

“Chung tay chấm dứt dịch bệnh AIDS” là sự tiếp nối cam kết đã được thể hiện rõ tại Hội nghị cấp cao về HIV/AIDS lần thứ 75 của Đại hội đồng Liên hợp quốc năm 2021. Tại hội nghị này, cộng đồng quốc tế, bao gồm Việt Nam đã thông qua tuyên bố chính trị với mục tiêu: “Chấm dứt các bất bình đẳng và trở lại đúng hướng để kết thúc dịch bệnh AIDS vào năm 2030”. Tuyên bố nhấn mạnh sự cần thiết của việc bảo đảm quyền con người trong tiếp cận dịch vụ y tế, không có sự phân biệt đối xử và bảo đảm quyền được chăm sóc sức khỏe tốt nhất cho tất cả mọi người, đặc biệt là các nhóm dễ bị tổn thương.

Những năm qua, Việt Nam đã thể hiện sự cam kết mạnh mẽ thông qua việc xây dựng và thực hiện các chính sách cụ thể nhằm bảo đảm mọi người dân, bao gồm cả các nhóm nguy cơ cao đều có thể tiếp cận dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS một cách công bằng và bình đẳng.

Chính phủ đã thông qua Chiến lược quốc gia chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030, ban hành Luật Phòng, chống nhiễm virus gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (HIV/AIDS) số 64/2006/QH11 ngày 29-6-2026 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống nhiễm virus gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (HIV/AIDS) số 71/2020/QH14 ngày 16-11-2020 và chỉ đạo các cấp, ngành thực hiện nghiêm túc các biện pháp can thiệp. Ban Bí thư cũng ban hành Chỉ thị số 07-CT/TW ngày 6-7-2021 về tăng cường lãnh đạo công tác phòng, chống HIV/AIDS tiến tới chấm dứt dịch bệnh AIDS tại Việt Nam trước năm 2030.

Để giải quyết vấn đề khó khăn trong tiếp cận dịch vụ, Việt Nam đã triển khai các mô hình cung cấp dịch vụ đa dạng và linh hoạt. Ngoài các cơ sở điều trị HIV/AIDS công lập và tư nhân, đã có các mô hình cung cấp dịch vụ lưu động và tiếp cận cộng đồng, giúp mang dịch vụ đến gần hơn với các nhóm nguy cơ cao.

Việt Nam cũng đã tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực cho đội ngũ nhân viên y tế trong làm việc với các nhóm nguy cơ cao. Các khóa đào tạo chuyên sâu về HIV/AIDS và các kỹ năng tiếp cận, tư vấn cho các nhóm này đã giúp cải thiện chất lượng dịch vụ. Chính phủ, các tổ chức xã hội dân sự, cộng đồng người nhiễm HIV và các đối tác phát triển phối hợp chặt chẽ, tiếp tục nỗ lực giảm kỳ thị và phân biệt đối xử để tạo điều kiện thuận lợi cho các nhóm nguy cơ cao tiếp cận và sử dụng các dịch vụ phòng ngừa và điều trị HIV.

Tuy nhiên, một số rào cản vẫn tồn tại trong việc tiếp cận dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS ở Việt Nam như đã nêu ở trên.

Chính vì vậy, thông điệp “Đoàn kết là sức mạnh - Chung tay chấm dứt dịch bệnh AIDS” kêu gọi sự hành động đồng bộ của các cấp, các ngành, từ trung ương đến địa phương, tổ chức xã hội, đối tác quốc tế, cộng đồng và từng cá nhân với các nhiệm vụ trọng tâm như:

- Đẩy mạnh phát hiện sớm, điều trị sớm bằng thuốc kháng HIV (ARV) cho người nhiễm HIV.

- Mở rộng và đa dạng hóa các chương trình dự phòng lây nhiễm HIV bao gồm cung cấp bao cao su, bơm kim tiêm sạch (có thể miễn phí thông qua chương trình, dự án đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt theo quy định của pháp luật hoặc bán thương mại theo quy định của pháp luật về quản lý thiết bị y tế), điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế Methadone, điều trị dự phòng trước phơi nhiễm với HIV (PrEP).

- Tăng cường truyền thông thay đổi hành vi, tập trung vào các nhóm đối tượng đích và xóa bỏ kỳ thị và phân biệt đối xử liên quan đến HIV tại cơ sở y tế và trong cộng đồng.

Thông điệp còn thể hiện cam kết giải quyết những bất bình đẳng trong việc tiếp cận dịch vụ y tế. Điều này không chỉ phù hợp với định hướng của Chương trình Phối hợp của Liên hợp quốc về HIV và AIDS (UNAIDS) mà còn là bước đi cần thiết nhằm bảo đảm quyền tiếp cận dịch vụ cho mọi người dân, đặc biệt là các nhóm nguy cơ cao, giúp Việt Nam đạt được mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030.

 

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Xã hội xem các tin, bài liên quan.