Thông qua các kênh và thủ đoạn, hành vi như mua bất động sản, tài sản, chuyển cho người thân, đầu tư kinh doanh, lập doanh nghiệp, góp vốn mua cổ phần doanh nghiệp hoặc chuyển tiền trái phép ra nước ngoài… tội phạm biến đổi các khoản thu nhập có nguồn gốc phi pháp thành “tiền sạch”. Theo Ngân hàng Thế giới (WB), hằng năm trên toàn thế giới có khoảng 1.000 tỷ USD tiền hối lộ, tham nhũng. Cùng với đó, mỗi năm, hàng nghìn tỷ USD có nguồn gốc phi pháp được tìm cách hợp pháp hóa qua mọi kênh trên toàn thế giới. Chống rửa tiền trở thành mặt trận ngày càng nóng bỏng và cũng là công cụ hiệu quả để chống tham nhũng trên phạm vi toàn cầu và mỗi quốc gia. Quốc gia nào bị coi là không đáp ứng được các cam kết về phòng, chống rửa tiền thì sẽ bị liệt vào “danh sách đen” của FATF (Đội đặc nhiệm chống rửa tiền quốc tế) và bị FATF gửi thông báo, khuyến cáo cho các thể chế tài chính, các ngân hàng đầu tư trên toàn thế giới để các tổ chức này kiểm soát chặt chẽ hơn hoặc có thể từ chối các giao dịch về tài chính, làm ảnh hưởng tới hình ảnh và sự phát triển của kinh tế-tài chính quốc gia đó.

Tăng năng lực chống rửa tiền, nhất là tiền có nguồn gốc tham ô, tham nhũng, không thể tách rời với cuộc chiến chống tham nhũng, suy thoái và "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ Đảng và bộ máy quản lý Nhà nước. Trong cuộc chiến này, vai trò của ngân hàng ngày càng quan trọng, từ việc ban hành các quy định quản lý chung và nội bộ, đến trực tiếp tham gia các hoạt động thực tế về nhận diện, báo cáo, xử lý các tin tức, giao dịch đáng ngờ có liên quan... Từ tháng 5-2007, Việt Nam trở thành thành viên của Nhóm châu Á - Thái Bình Dương về chống rửa tiền (APG) cam kết thực thi đầy đủ 40 khuyến nghị về chống rửa tiền của FATF. Năm 2009, Việt Nam đã phê chuẩn Công ước Liên hợp quốc về chống tham nhũng và thành lập Ban Chỉ đạo phòng, chống rửa tiền theo Quyết định số 470/QĐ-TTg ngày 13-4-2009 của Thủ tướng Chính phủ. Ngày 18-6-2012, Quốc hội ban hành Luật số 07/2012/QH13 về phòng, chống rửa tiền. Năm 2014, Chính phủ ban hành Kế hoạch hành động quốc gia về phòng, chống rửa tiền và tài trợ khủng bố giai đoạn 2015-2020, nhằm xây dựng cơ chế phòng, chống rửa tiền và tài trợ khủng bố có hiệu quả ở Việt Nam và thực hiện nghĩa vụ thành viên của Việt Nam trong APG. Từ ngày 1-8-2014, Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng (BSA) được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) phân công giám sát ngân hàng và giám sát tất cả đơn vị kiểm toán được yêu cầu báo cáo về các hoạt động rửa tiền và tài trợ khủng bố. Bộ phận này cũng sẽ chịu trách nhiệm đào tạo các ngân hàng về công tác phát hiện và báo cáo các vụ tham nhũng.

Thực tế cũng cho thấy, công tác chống rửa tiền nguồn gốc tham nhũng có sự phức tạp, khó khăn về chứng minh, xác định chủ thể, tội danh. Theo Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về kinh tế và tham nhũng (C46 - Bộ Công an), trong năm 2013, Cục Phòng, chống rửa tiền thuộc NHNN đã chuyển cơ quan điều tra 23 vụ việc liên quan tới 201 báo cáo giao dịch đáng ngờ; năm 2014 là 59 vụ và 242 báo cáo; năm 2015 là 105 vụ. Từ năm 2013 đến nay, cơ quan điều tra đã khởi tố hàng nghìn vụ án thuộc 73 tội danh "tiền thân" của tội rửa tiền theo Luật Phòng, chống rửa tiền. 

Tuy nhiên, những khó khăn và hạn chế trong chống rửa tiền là một trong các nguyên nhân khiến kết quả thu hồi tài sản có nguồn gốc tham nhũng còn nhiều hạn chế (3 năm (2010-2013), tổng giá trị tài sản tham nhũng và thiệt hại do tham nhũng gây ra của cả nước là 17.000 tỷ đồng, song giá trị thu hồi chỉ được 5.000 tỷ đồng, đạt khoảng 29,4%; năm 2014, con số tương ứng là khoảng 6.740 tỷ đồng và 1.500 tỷ đồng, đạt khoảng 22,3%).

Bởi vậy, chống rửa tiền đang và sẽ ngày càng trở thành công cụ quan trọng để chống tham nhũng và nâng cao hiệu quả thu hồi tài sản tham nhũng. Theo đó, các biện pháp chống rửa tiền có nguồn gốc tham nhũng phải thực hiện đồng bộ, kịp thời và nghiêm minh theo quy định của pháp luật, trên cơ sở bảo đảm chủ quyền, an ninh quốc gia; bảo đảm hoạt động bình thường về kinh tế, đầu tư; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân; chống lạm quyền, lợi dụng việc phòng, chống rửa tiền để xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân có liên quan.

Đặc biệt, cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống thuế, thanh toán qua ngân hàng, hệ thống kê khai tài sản toàn diện và được giám sát chặt chẽ; bổ sung những quy định mới về nhận quà biếu có giá trị lớn; về nghĩa vụ chứng minh, quyền và căn cứ xác minh tài sản, thu nhập và xử lý tài sản không minh bạch, không rõ nguồn gốc; tăng cường vai trò giám sát của xã hội đối với việc kê khai tài sản, thu nhập của cán bộ, công chức; phát triển tình báo và thanh tra tài chính trong xác định, phong tỏa và thu hồi tài sản do tham nhũng mà có; tăng cường các thỏa thuận và phối hợp trong nước, quốc tế về phòng, chống rửa tiền xuyên quốc gia và dẫn độ tội phạm bỏ trốn. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại theo chuẩn mực và thông lệ quốc tế nhằm nâng cao năng lực phòng, chống rửa tiền của các ngân hàng thương mại. Xây dựng cơ chế sàng lọc và báo cáo tự động các giao dịch tiền mặt lớn, nhiều lần liên tục đáng ngờ và tăng chế tài, tiền phạt đối với các vi phạm quy định, báo cáo giao dịch đáng ngờ. Nhận diện và quy trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại có liên quan trong hoạt động rửa tiền có nguồn gốc tham nhũng.

Nhằm ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ, Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) về xây dựng, chỉnh đốn Đảng nhấn mạnh: “Về cơ chế, chính sách cần tăng cường hiệu quả công tác phòng, chống rửa tiền, chuyển mạnh từ thanh toán tiền mặt sang thanh toán không dùng tiền mặt… Thực hiện nghiêm việc kê khai tài sản, thu nhập theo quy định; xây dựng và hoàn thiện cơ chế giải trình và giám sát việc tăng, giảm tài sản của cán bộ, đảng viên…”. 

Chống rửa tiền có nguồn gốc tham ô và tham nhũng là cách thức triệt tiêu khả năng thụ hưởng “chiến lợi phẩm” phi pháp của tội phạm tham ô và tham nhũng; là công cụ quan trọng để ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ và tăng thu hồi tài sản tham nhũng; là hành động cụ thể hóa cam kết của Việt Nam về cuộc chiến chống rửa tiền quốc tế trong bối cảnh toàn cầu hóa.

TS NGUYỄN MINH PHONG