Nơi ấy có khu vườn mang nhiều kỷ niê%3ḅm của chúng tôi. Đó là khu vườn của ông bà nô%3ḅi Quang. Lần đầu tiên Quang dẫn tôi vào khu vườn ấy là vào giữa mùa xuân, khi những bông hải đường đỏ đang đô%3ḅ rực rỡ nhất. Ông nô%3ḅi Quang vốn là nhà giáo dòng dõi Nho gia nên quan niê%3ḅm của ông cũng khá nghiêm khắc, nếu không muốn nói là có phần phong kiến. Tôi nghe mẹ kể, lúc còn dạy học, ông nổi tiếng khắp mấy làng trên xóm dưới. Quang từ nhỏ cũng được ông dạy học và chỉ bảo mô%3ḅt cách nền nếp và nguyên tắc, có lẽ vì vâ%3ḅy nên vẻ nho nhã, nghiêm nghị của Quang cũng phần nào khiến chúng tôi quý mến. Ngoài dạy học, ông nô%3ḅi còn dạy Quang chơi ghi-ta và thổi sáo. Nhờ vâ%3ḅy mà khi mới ở lứa tuổi thiếu niên, chúng tôi đã biết nhau trong những buổi văn nghê%3ḅ của làng. Tiếng sáo trong veo, cao vút, tiếng ghi-ta dìu dặt của Quang đã cùng tôi đi suốt những ngày niên thiếu.
Quang lén đưa tôi vào khu vườn ấy vì sự tò mò, háo hức của tôi bấy lâu. Chúng tôi không dám để ông biết vì ông luôn răn bọn trẻ con không được bước vào kẻo làm gãy cây hay hái hoa. Ông giống như mô%3ḅt người họa sĩ tạo nên mô%3ḅt bức tranh tuyê%3ḅt đẹp và không muốn ai dây thêm mô%3ḅt nét mực, mô%3ḅt chút màu dù là nhỏ nhất, làm xáo trô%3ḅn bức tranh. Trong khu vườn ấy, ông trồng rất nhiều loại cây cỏ hoa lá, mỗi loại đều tượng trưng và có ý nghĩa riêng. Như hoa hải đường đỏ hàm ý sự cao sang, danh giá của mô%3ḅt ngôi nhà, mô%3ḅt dòng dõi lớn. Những bông nhài trắng muốt thanh cao và tao nhã như cuô%3ḅc đời của ông. Đó là khi dẫn tôi đi trong vườn Quang giải thích như thế.
Khi còn chưa chơi với Quang, những buổi về nhà ngoại, mẹ thường dẫn tôi đi lối tắt ngang qua khu vườn ấy. Hàng rào duối như những người dũng sĩ giăng hàng bảo vê%3ḅ cho khu vườn luôn làm tôi có cảm giác muốn được khám phá xem bên trong hàng rào cổ kính ấy là gì. Dáng ông già râu tóc bạc phơ dắt mô%3ḅt câ%3ḅu bé ẩn hiê%3ḅn bên trong khu vườn cho tôi hình dung về mô%3ḅt câu chuyê%3ḅn cổ tích xa xưa lắm.
Tôi lớn hơn, cao hơn mô%3ḅt chút, có thể nhìn qua hàng rào duối vào trong vườn. Trước mắt tôi là mô%3ḅt thế giới thần tiên thu nhỏ. Với những dáng bon-sai được tạo hình lạ mắt như những dáng người ở mọi tư thế trong trí tưởng tượng. Những bụi hoa dại mọc trong khu vườn mô%3ḅt cách ngẫu nhiên mà có trâ%3ḅt tự vô cùng, như có sự sắp xếp của bàn tay tạo hóa. Khi ấy cũng là tháng năm, hoa sen trong chiếc ao nhỏ bắt đầu nhú lên khỏi mặt nước, những lá xanh lao xao lay đô%3ḅng theo những gợn sóng lăn tăn. Hương thơm thoang thoảng khắp khu vườn, len lỏi và vượt qua hàng rào duối để mê dụ trí tưởng tượng của tôi về mô%3ḅt nơi tiên cảnh hay miền cổ tích.
Tôi và Quang bặt tin nhau khi cả hai bước vào tuổi mười tám. Những ước mơ hướng chúng tôi theo những con đường, những ngã rẽ khác nhau. Thi thoảng tôi về quê, lòng vẫn ngâ%3ḅp ngừng, chô%3ḅn rô%3ḅn khi đi lối tắt ngang qua khu vườn ấy. Nghe mẹ nói, Quang đã vào tâ%3ḅn miền Nam xa xôi. Tiếng sáo, tiếng đàn những đêm văn nghê%3ḅ cũng xa như nỗi nhớ. Chỉ vườn xưa vẫn còn đó, xanh tươi như nhắc nhớ.
Lần này tôi về, trong những câu chuyê%3ḅn làng quê, mẹ tôi bảo cha mẹ Quang đã bán nhà cũ cùng khu vườn xưa để ra ở mảnh đất ngoài mặt đường mở quán. Khu vườn xưa người ta đem máy xúc, máy ủi về san lấp hết rồi. Ông nô%3ḅi Quang bây giờ cũng yếu lắm, không đi lại được nữa, nhưng những bạn già đến chơi ông vẫn nhắc mãi về khu vườn xưa. Lòng tôi chợt trùng xuống như có điều gì vừa vuô%3ḅt mất. Những lần đến thăm nhà ngoại, tôi tránh không đi qua lối tắt nữa. Chiều nay, khoảng ký ức xa xanh, trong trẻo dụ bước tôi qua đây. Nắng chiều đã sẫm lại, chỉ còn le lói vài ánh sáng đỏ đâ%3ḅm soi xuống vườn xưa đã không còn cảnh cũ. Những người dũng sĩ duối đã bỏ đi không còn canh giữ để khu vườn tan hoang. Tôi giâ%3ḅt mình nhâ%3ḅn ra ở cuối vườn, còn duy nhất mô%3ḅt bông hải đường nở muô%3ḅn, đỏ nhức nhối tháng năm.
Tản văn của NGUYỄN THỊ KIM NHUNG