Đáng tiếc loại sách này chưa được các đơn vị làm sách ở nước ta mặn mà xuất bản, để lại "khoảng trống" cần lấp đầy.

Hiểu nôm na sách nhập môn là dạng sách có dung lượng ngắn (xấp xỉ 100 trang), khổ sách nhỏ, nội dung ngắn gọn, dễ hiểu, đề cập đến kiến thức cơ bản trên mọi lĩnh vực, từ cách trồng hoa cho đến đề tài trừu tượng như mỹ học, tâm linh...

leftcenterrightdel
Một số đầu sách trong tủ sách “Tôi biết gì?” do NXB Thế giới tổ chức dịch và xuất bản. 

Ở bất cứ thời điểm nào, sách nhập môn cũng được ưa chuộng. Đối tượng đọc nhiều nhất là học sinh, sinh viên. Ở một số quốc gia, chương trình học phổ thông được giảm tải tối đa, học sinh chỉ cần học kỹ một số môn để làm nền cho ngành học chuyên sâu bậc đại học. Những kiến thức ở các môn không học, học sinh có thể tìm đến sách nhập môn đầy đủ trong thư viện để tham khảo.

Có người cho rằng, những kiến thức trong sách nhập môn thường ngắn gọn, chung chung, không khác gì các mục từ trong Bách khoa toàn thư mở Wikipedia nên độc giả không nhất thiết phải tìm đến sách nhập môn mà chỉ cần đọc trên internet là đủ. Vấn đề là tài liệu trên internet nhiều khi không được kiểm chứng về nguồn gốc, độ chính xác, uy tín học thuật của người viết. Sách nhập môn, nhất là những bộ sách, tủ sách uy tín của các trường đại học, nhà xuất bản (NXB) thường đặt hàng các học giả đầu ngành trong từng lĩnh vực viết. Với kiến thức chuyên sâu, các học giả sẽ tóm lược nội dung cơ bản nhất, trình bày dễ hiểu nhất để những người đọc có thể tiếp cận được ngay. Một số bộ sách còn được thể hiện dưới dạng truyện tranh dí dỏm, hấp dẫn mọi lứa tuổi.

Ở nước ta, sách nhập môn trong thời bao cấp xuất bản khá nhiều như loại sách bỏ túi dành cho bộ đội phân biệt các loại rau rừng, biết cách sơ cứu vết thương... Bước sang thời kỳ mở cửa, nhất là thời điểm Luật Xuất bản ra đời (năm 2004) mở đường cho các công ty sách hoạt động mạnh, đáng tiếc sách nhập môn được xuất bản lại ít đi. Nguyên nhân được cho là sách nhập môn không dễ biên soạn, có bắt tay vào làm thì giá bán sản phẩm cũng không cao nên các đơn vị làm sách không mấy mặn mà. Một số NXB như: NXB Trẻ, Thế giới, Tri thức... cố gắng duy trì dịch bộ sách, tủ sách nước ngoài uy tín, như: Bộ sách “Tôi biết gì?” của NXB đại học Pháp, bộ sách “Dẫn nhập ngắn gọn” của NXB Đại học Oxford (Anh)...

Những sách nhập môn dịch của nước ngoài rất quý. Tuy nhiên, các sách này thường viết những đề tài chung, bao quát. Thị trường xuất bản ở nước ta hiện nay thiếu các sách nhập môn đi sâu vào những đề tài đặc thù Việt Nam, như: Chính trị, lực lượng vũ trang, văn hóa, lịch sử, phong tục, địa lý, biển, đảo... Thực tế, một số ngành học đại học, nhất là các ngành khoa học xã hội nhân văn ở nước ta, giáo trình được soạn đầy đủ, chất lượng tốt nhưng ngặt nỗi lại hàn lâm kinh viện. Sinh viên chưa được tiếp cận nhiều với kiến thức nhập môn, không có sách nhập môn để đọc, đã lao vào học kiến thức hàn lâm ngay nên không ít trường hợp học để thi cho qua mà không hiểu sâu sắc, đầy đủ, có lớp lang bài bản.

Đẩy mạnh biên soạn và xuất bản sách nhập môn phù hợp với đặc thù Việt Nam là việc nên làm, chí ít là công việc cần thiết của NXB trực thuộc các trường đại học. Bởi điều này sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy và học của các nhà trường.

Bài và ảnh: HÀM ĐAN