Một tác phẩm trưng bày tại triển lãm

Lần đầu tiên công chúng yêu nghệ thuật của Thủ đô mới có dịp thưởng ngoạn những tác phẩm tranh quốc họa, khắc gỗ và màu nước của các họa sĩ đến từ Vân Nam, Trung Quốc.

Vân Nam, một tỉnh rộng lớn giáp giới phía bắc của Việt Nam, có diện tích 383.000km2 với 46 triệu dân gồm hơn hai mươi dân tộc khác nhau. Cách đây 42 năm tôi đã có dịp tới Vân Nam với nhiệm vụ của một họa sĩ thiết kế, phụ trách mỹ thuật sân khấu cho đoàn nghệ thuật khu Tây Bắc sang thăm và biểu diễn hơn hai tháng, nhân dịp Quốc khánh lần thứ 15 của nước CHND Trung Hoa (1-10-1964). Chúng tôi đã có mặt ở Côn Minh và nhiều địa phương như: Đại Quan Lầu, nơi còn ghi lại bài thơ của Quách Mạt Nhược kể về mối tình trong truyện Mạnh Lệ Quân mà nàng Tô Ánh Tuyết đã nhảy xuống con sông trước lầu để tự vẫn. Vân Nam có khu Tây Sơn, Long Môn, nơi "Trường Thủy cao sơn" với hồ Điền Trì rộng tới ba trăm cây số vuông, có những công trình điêu khắc đá vô cùng kỳ vĩ như ở chùa Thái Hoa với 500 pho tượng rất sinh động, thiêng liêng mà cũng rất lãng mạn. Ở đây có tượng cụ già sống lâu đến mức đôi lông mày dài tới quá gót chân, tượng người có đôi chân thật cao để có thể lội qua biển cả, có cánh tay thật dài để với được đến trời xanh. Nơi đây còn có lăng mộ của nhạc sĩ Nhiếp Nhĩ, tác giả quốc ca rất hùng tráng của Trung Quốc. Có chùa Tào Khê, nơi có đồng hồ cổ xưa xem giờ bằng ánh nắng và trên nóc chùa có ô cửa tròn mà cứ đúng sáu chục năm lại một lần ánh trăng rọi xuyên đúng giữa ngực của một pho tượng Phật. Vân Nam còn có khu Thạch Lâm (rừng đá) được mệnh danh là "Thiên hạ đệ nhất kỳ quan", có suối Ôn Tuyền cũng mệnh danh là "Thiên hạ đệ nhất ôn", có vùng Đại Lý xưa kia đã từng là một vương quốc phồn thịnh và vùng Lệ Giang quanh năm tuyết phủ với nền văn hóa Đông Ba nổi tiếng từ ngàn đời...

Hôm nay, các họa sĩ của Vân Nam, nơi "Vương quốc của động vật, thực vật và khoáng sản" vô cùng phong phú và có nhiều dân tộc chung sống với nền văn hóa vô cùng đa dạng và đặc sắc... đã mang những tác phẩm đến với Hà Nội trong không khí mừng thành công của Hội nghị các nhà lãnh đạo kinh tế APEC 2006. Họ là chủ tịch và các phó chủ tịch Hội Mỹ thuật tỉnh Vân Nam và thủ phủ Côn Minh nổi tiếng. Tuy chỉ "gọn nhẹ" với gần năm chục tác phẩm nhưng là những thể loại tranh thuộc vào "thế mạnh" lâu đời của nền mỹ thuật nước bạn, phản ánh một phần công cuộc cải cách, mở cửa, xây dựng xã hội hài hòa và sự đổi mới cởi mở trong nghệ thuật của Trung Quốc hôm nay.

Những tranh quốc họa của Dương Bằng vẫn sở trường với cách vẽ truyền thống, bút pháp chấm phá tài hoa, điêu luyện cùng những mảng màu nhòe lan, đường nét sinh động, đem lại cho người xem những cảm xúc thanh thoát, âm vang. Hình ảnh chim ưng trên mỏm đá như sắp tung cánh lên bầu trời cao rộng qua tác phẩm Kỵ sĩ trên vùng băng tuyết. Những chú chim sẻ non đang đua cánh bên "cành trúc la đà" trong tác phẩm Xuôi gió hoặc chim bói cá trong hồ sen của Ao lặng nước trong đều được diễn tả tài tình, chắt lọc những tinh túy của cảnh vật, của thiên nhiên tuyệt mỹ. Cũng với tranh quốc họa, Trương Chí Bình lại say mê với những chùm hoa và những trái lựu khoe sắc, khoe hương qua những tác phẩm: Thu vàng, Vườn cũ, Ngày hè...

Tác giả Trần Sùng Bình rất điêu luyện trong những tranh màu nước, diễn tả khá kỹ lưỡng và dành nhiều rung cảm diễn tả các thiếu nữ xinh đẹp đến say lòng. Có chỗ được tỉa rất kỹ nhưng có chỗ lại dùng những nét bút, mảng màu rất khoáng đạt, xốn xang, tạo nên sự phong phú của phong cách biểu hiện chủ động và vững tay qua các tác phẩm: Cô gái trùm khăn hoa, Niềm vui, Hồn núi...

Tranh khắc gỗ màu của Hạ Côn lại mạnh mẽ, khỏe khoắn với những đề tài, hình ảnh khá gần gũi, quen thuộc với chúng ta, phảng phất hình ảnh thiên nhiên và con người vùng rừng núi phía bắc Việt Nam qua các tác phẩm: Ngang nhiên như rừng, Cánh cửa nhà sâu và những thanh niên dân tộc thiểu số tung tẩy trên đồi nương chan hòa và lung linh ánh nắng qua tác phẩm Bài ca dãy núi Vân Nam.

Ấn tượng nhất có lẽ là những tranh khắc gỗ của Hách Bình. Hầu như tất cả các tác phẩm của anh như: Tiệc rượu, Múa nhạc, Bay lên, Hoa sen, Thung lũng tĩnh mịch... đều gắn với hình dáng những chiếc bình cổ, lọ cổ. Những kỵ sĩ thời xưa, các vũ nữ, nhạc công, những câu chuyện cổ tích... đều diễn ra xung quanh những chiếc bình hình dáng đa dạng, đẹp mắt. Trước phong cách tạo hình tinh tế và kỹ xảo in khắc gỗ tài tình khiến nhiều "chuyên gia" tranh khắc của ta phải chụm đầu, dán mắt vào tranh để bình luận, phân tích và gật gù thán phục. Những tranh khắc của Hách Bình khuôn khổ không to, hòa sắc nhẹ nhàng, tế nhị, đường nét tinh xảo... được in trên một loại giấy nổi lên những thớ vải dọc ngang càng làm cho người xem say mê thưởng ngoạn. Tác giả gửi gắm những suy cảm sâu xa qua những nhân vật, họa tiết thiên về trang trí nhưng vẫn nói lên rằng, tranh nhỏ mà nghĩa lớn, mà vẫn mở rộng được không gian bao la.

Hội mỹ thuật của Vân Nam có hơn 1000 hội viên, trong đó có gần 200 hội viên thuộc dân tộc ít người. Tại thủ phủ Côn Minh có Học viện Mỹ thuật với nhiều chuyên khoa nhưng được chú ý nhiều nhất là quốc họa và tranh khắc vốn là thế mạnh lâu đời của mỹ thuật Trung Quốc. Các huyện và châu tự trị cũng đều có trường đại học mỹ thuật. Chỉ riêng năm 2006, Hội Mỹ thuật Vân Nam đã tổ chức thành công triển lãm mỹ thuật ở Mỹ, Nga và bây giờ là Việt Nam. Tuy triển lãm kỳ này chưa phải là đại diện đầy đủ của mỹ thuật Vân Nam nhưng cũng đủ cho ta thấy một phần tài năng, sức sáng tạo của các bạn mà vẫn giữ được bản sắc và truyền thống lâu đời của nền mỹ thuật đất nước Trung Hoa.

Theo kế hoạch và chương trình hợp tác, giao lưu giữa Hội Mỹ thuật Việt Nam và Hội Mỹ thuật Vân Nam, Trung Quốc thì năm 2007 sẽ có một đoàn họa sĩ Việt Nam sang thăm và tổ chức triển lãm mỹ thuật tại thành phố Côn Minh. Họa sĩ, trưởng đoàn Hách Bình thổ lộ rằng: Đối với hội họa Việt Nam thì những tác phẩm sơn mài làm cho tôi yêu thích và cảm phục nhất. Mong rằng triển lãm mỹ thuật của các bạn vào năm tới ở Côn Minh sẽ có nhiều tác phẩm tranh sơn mài. Chúng ta lại có truyền thống hữu nghị lâu đời, cần tăng cường hợp tác giao lưu, học hỏi lẫn nhau để sánh vai cùng cộng đồng thế giới.

ĐẶNG TRẦN SƠN