QĐND - Vì sao sau những tiếng thét “Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh”, tiếng đàn, tiếng hát của những chiến sĩ Quyết tử quân Thủ đô lại vang lên giữa phố phường đang bị giặc bao vây? Vì sao trước và sau những trận chiến quyết liệt, bên các trận địa Điện Biên Phủ, văn công đã có mặt biểu diễn cho chiến sĩ, cùng chiến sĩ và những tờ báo mặt trận đã được chuyền tay nhau qua các chiến hào cùng báo tường, báo liếp đơn vị?... Những câu chuyện, những hình ảnh ấy của Bộ đội Cụ Hồ từ thuở đánh giặc Pháp cứ truyền lan, tiếp nối qua lớp lớp cán bộ, chiến sĩ đi suốt cuộc trường chinh cứu nước 30 năm, theo bước chân họ trên các chặng đường hành quân và chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, tình nguyện giúp bạn cho đến tận hôm nay và chắc chắn sẽ là mãi mãi mai sau.

Đời bộ đội là thế, lãng mạn bộ đội, lãng mạn cách mạng là thế, là tình yêu cuộc sống, là ý thức trách nhiệm, lòng tự hào cao đẹp với lý tưởng vì Tổ quốc, vì nhân dân, là niềm tin vững chắc vào chiến thắng.

Một tiết mục ca ngợi Bác Hồ của Đoàn Văn công Quân chủng Phòng không-Không quân. Ảnh: Thu Thảo.

Tình yêu, ý thức và niềm tin ấy vốn có sẵn trong mỗi con người Việt Nam yêu nước, được giáo dục, vun đắp và nâng tầm khi những con người ấy được đứng trong đội ngũ Quân đội nhân dân. Yếu tố con người, yếu tố chính trị, tinh thần luôn luôn là “cái gốc của quân sự” như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã luôn nhấn mạnh, là yếu tố quyết định chiến thắng trong chiến tranh. Đường lối xây dựng quân đội của Đảng đã được Tổng cục Chính trị thể chế hóa, hiện thực hóa bằng các hoạt động công tác Đảng, công tác chính trị trong quân đội, trong đó công tác văn hóa văn nghệ luôn được xem trọng để nâng cao sức mạnh văn hóa, tinh thần của cán bộ, chiến sĩ.

Ngay từ buổi đầu thành lập, ngay trong những năm tháng đầu tiên của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, Quân ủy Trung ương, Cục Chính trị đã chú trọng công tác tuyên truyền, giác ngộ chính trị và tổ chức đời sống văn hóa cho bộ đội. Tháng 7-1947, triển khai thực hiện Nghị quyết Hội nghị quân sự toàn quốc lần thứ 3, Cục Chính trị đã tổ chức Hội nghị tuyên truyền và báo chí quân đội. Tháng 10-1947, cùng với việc quân dân ta bắt đầu tiến hành Chiến dịch Việt Bắc đánh bại cuộc tiến công của quân Pháp vào căn cứ địa Việt Bắc, Phòng Tuyên truyền và Phòng Huấn luyện đã được tổ chức biên chế với các ban chuyên trách về văn hóa, văn nghệ như Tòa soạn Báo Vệ quốc quân, Ban Sách phụ trách sáng tác, dịch thuật, thu thập các tác phẩm cho tủ sách Vệ quốc quân; Ban Hội họa, nhiếp ảnh; Ban Vũ-Nhạc-Kịch; Ban Nghiên cứu biên tập; Ban Giáo dục Văn hóa. Đề án công tác chính trị năm 1948 xác định: “a-Gây cho mỗi đội viên là một công dân giác ngộ tiên phong. Xuất bản một tập sách “Vệ quốc quân, người công dân tiên phong của dân tộc” để giáo dục phổ thông cho bộ đội; b-Gây cho bộ đội sống vui, mạnh, tích cực và ham học tập”...

Tại Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ tư mở rộng, tháng 1-1948, Đảng ta đã nêu lên các nhiệm vụ trọng tâm, trong đó về huấn luyện có nhiệm vụ “Nâng cao mức chính trị và văn hóa của toàn dân và nhất là của bộ đội”…

Giở lại các trang lịch sử ấy, chúng ta càng thấy rõ những quan điểm và phương thức tổ chức hoạt động văn hóa, văn nghệ của Đảng và Quân đội để xây dựng Quân đội ta thành một đội quân văn hóa. Những quan điểm và phương thức đó là nền tảng ban đầu và được phát triển nhất quán trong suốt quá trình xây dựng, trưởng thành, chiến thắng của Quân đội ta trong suốt 70 năm qua.

Ngay từ năm 1947, cuộc xóa mù chữ trong quân đội đã hoàn thành. Đến năm 1950, hệ thống tổ chức các cơ quan văn hóa, văn nghệ quân đội đã hoàn thiện cơ bản; với sự ra đời của các cơ quan trong Tổng cục Chính trị: Cục Tuyên huấn, Báo Quân đội nhân dân, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân. Tiếp đó, năm 1951, Tổng đội Văn công Tổng cục Chính trị được thành lập cùng các đoàn văn công ở các đại đoàn chủ lực. Đây là giai đoạn các hoạt động văn hóa, văn nghệ trong quân đội phát triển sôi nổi, nâng hẳn lên về chất. Hàng loạt văn nghệ sĩ, các nhà báo, nhà tổ chức, biên tập sách từ các cơ quan của Đảng, Nhà nước tham gia vào quân đội đã tạo nên đội ngũ làm công tác văn hóa, văn nghệ. Bộ đội đã có những tác phẩm văn học, bài hát, điệu múa, vở kịch mới phù hợp với tâm tư, tình cảm con người Việt Nam mới, phù hợp với âm hưởng thời đại, với cuộc sống chiến đấu hào hùng.

Quân đội nhân dân-đội quân văn hóa sinh ra từ chính cuộc kháng chiến thần thánh. Hoạt động văn hóa, văn học nghệ thuật trong đội quân đánh giặc đã góp phần quan trọng làm nên một nền thi ca, nghệ thuật cách mạng và kháng chiến của dân tộc. Một nền văn hóa dân tộc, khoa học và đại chúng, tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc đã dần hình thành, bám rễ sâu, bền trong đời sống tinh thần của con người Việt Nam.

Từ những nền móng vững chắc ấy, Tổng cục Chính trị đã chỉ đạo, tổ chức để xây dựng, phát triển văn hóa, văn học, nghệ thuật trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước thành những cao trào tiếp nối. Hệ thống các cơ quan báo chí, xuất bản, các đoàn văn công được tổ chức chính quy cả ở cấp toàn quân đến các quân khu, quân đoàn, quân chủng, binh chủng, trong đó có những cơ quan, tổ chức hoạt động ngay tại chiến trường miền Nam… Đội quân văn hóa, văn học nghệ thuật trong quân đội ngày càng hùng hậu. Sản phẩm văn hóa, văn nghệ trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu của cán bộ, chiến sĩ.

 “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước

Mà lòng phơi phới dậy tương lai”

Đó là trạng thái tinh thần cao đẹp của cán bộ, chiến sĩ ta trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước vô cùng hy sinh, gian khổ. “Tiếng hát át tiếng bom”, “Ta đi theo ánh lửa từ trái tim mình”, “Kẻ thù buộc ta ôm cây súng”… Đó là nỗi lòng, là sự giác ngộ sâu sắc về tình yêu Tổ quốc, tình quân dân, tình đồng chí, đồng đội máu thịt, về sự dâng hiến, đức hy sinh cao cả mà cả những người sáng tác và người đọc, người cất lên tiếng hát cùng hòa chung ý chí và cảm hứng. Những sáng tác và những hoạt động văn hóa, văn nghệ trong quân đội, trong các lực lượng vũ trang đã thành sản phẩm chung, thành giá trị của cả xã hội, của toàn dân. Văn hóa, văn nghệ đã góp phần đắc lực định hướng chính trị cho cán bộ, chiến sĩ, phát huy hình ảnh cao đẹp Bộ đội Cụ Hồ trong mọi hoàn cảnh, tình huống, ở mọi chiến trường.

Khi Bộ đội Cụ Hồ đã thành một đạo quân văn hóa, giá trị văn hóa của dân tộc thì điều đó không thể dễ dàng phai nhạt, càng không dễ mất đi. Và sự chỉ đạo, tổ chức của Tổng cục Chính trị trong thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa hôm nay đã và đang thể hiện trách nhiệm vun đắp, phát huy giá trị đó. Trước mọi đổi thay, biến động, những thách thức mới, người lính của chúng ta có điểm tựa của truyền thống, của tình yêu, trách nhiệm và niềm tin đã và sẽ đủ sức đề kháng về chính trị, văn hóa, tinh thần trước mọi tác động tiêu cực, xấu xa, hiểm độc đến từ mọi phía. Sự chỉ đạo và hoạt động văn hóa, văn nghệ góp phần đắc lực xây dựng nên môi trường văn hóa, trận địa chính trị, tư tưởng, hình thành bản lĩnh, nhân cách người chiến sĩ; văn hóa vừa là mục tiêu, vừa là động lực tinh thần chiến sĩ. Đó là quy luật tổ chức quân đội cách mạng. Đó cũng luôn là trách nhiệm và niềm hạnh phúc, tự hào to lớn của các cơ quan, cán bộ chính trị-văn hóa trong xây dựng, rèn luyện Quân đội ta.

MẠNH HÙNG